205. آیه
وَ جَعَلَنی مُبارَکاً أَیْنَ ما کُنْتُ وَ أَوْصانی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا
و مرا وجودی پر برکت قرار داده در هر کجا باشم و مرا توصیه به نماز و زکات، مادام که زندهام کرده است. (31 / مریم)
وَ بَرًّا بِوالِدَتی وَ لَمْ یَجْعَلْنی جَبَّاراً شَقِیًّا
و مرا نسبت به مادرم نیکوکار قرار داده و جبّار و شقیّ قرار نداده است. (32 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
«بَرّ» به معنی شخص نیکوکار است، در حالی که «بِرّ» به معنی صفت نیکوکاری است. «جَبّار» به کسی میگویند که برای خود هر گونه حقوق بر مردم قائل است، ولی هیچ حقی برای کسی نسبت به خود قائل نیست. و نیز «جَبّار» به کسی میگویند که از روی خشم و غضب، افراد را میزند و نابود میکند و پیرو فرمان عقل نیست و یا میخواهد نقص و کمبود خود را با ادعای عظمت و تکبر، برطرف سازد که همه اینها صفات بارز طاغوتیان و مستکبران در هر زمان است. «شَقِیّ» به کسی گفته میشود که اسباب گرفتاری و بلا و مجازات برای خود فراهم میسازد و بعضی آن را به کسی که قبول نصیحت نمیکند، تفسیر کردهاند و پیدا است که این دو معنی از هم جدا نیست.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
و در ادامه گفتارش فرمود:
وَ جَعَلَنی مُبارَکاً اَیْنَ ما کُنْتُ
و خدای پرمهر مرا در هر کجا که باشم بابرکت ساخته است.
به باور «مُجاهِد» منظور این است که:
و خدا مرا آموزگار ارزشهای والای انسانی گردانیده است.
امّا به باور پارهای دیگر منظور این است که:
خدا مرا آموزگاری سودرسان و پرفایده ساخته است، چرا که واژه «برکت» به مفهوم نعمت و خیر فراوان و «مبارک» به معنای فزون بخش خوبیها و نعمتهاست.
و از دیدگاه «جُبّائی» منظور این است که:
خدا مرا در راه توحید و ایمان، استوار و پایدار ساخته است، چرا که اصل برکت، به مفهوم نبوّت و رسالت است.
وَ أَوْصانی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا.
و به من سفارش فرموده است که تا زنده هستم نماز را برپا داشته و زکات بپردازم.
«جَبّار»: به مفهوم زورمداری است که هر گونه حقوق و امتیازی را برای خویش میخواهد، بدون آنکه حقوقی را برای دیگران به رسمیت بشناسد و خود را موظف به رعایت حقوق دیگران کند.
و در ادامه دعوت توحیدیاش فرمود:
وَ بَرًّا بِوالِدَتی
و مرا نسبت به مادرم موظّف به قدردانی و سپاسگزاری و شایستهکرداری ساخته است و به لطف خدا در برابر او چنین خواهم بود و نسبت به همگان مهر و فروتنی را راه و رسم خویش قرار خواهم داد.
وَ لَمْ یَجْعَلْنی جَبَّاراً شَقِیًّا
و هرگز راه زیانبار زورمداران تیرهبخت را گام نخواهم سپرد، چرا که او مرا زورمدار و نگونبخت نخواسته است.