237. آیه (صفات خانواده برجسته)
فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ وَهَبْنا لَهُ یَحْیی وَ أَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ کانُوا یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً وَ کانُوا لَنا خاشِعینَ
ما دعای او را مستجاب کردیم و «یحیی» را به او بخشیدیم و همسرش را برای او اصلاح کردیم، چرا که آنها در نیکی‌ها سرعت می‌کردند و به خاطر عشق (به رحمت) و ترس (از عذاب) ما را می‌خواندند و برای ما خاشع بودند (خضوعی توأم با ادب و ترس از مسؤولیت). (90 / انبیاء)
شرح آیه از تفسیر نمونه
«رَغَبا» به معنی رغبت و میل و علاقه است و «رَهَبا» به معنی ترس است. خداوند این دعای خالص و سرشار از عشق به حقیقت را اجابت کرد و خواسته او را تحقق بخشید. سپس اشاره به سه قسمت از صفات برجسته این خانواده کرده. ذکر این صفات سه گانه ممکن است اشاره به این باشد که آنها به هنگام رسیدن به نعمت گرفتار غفلت‌ها و غرورهایی که دامن افراد کم ظرفیت و ضعیف الایمان را به هنگام وصول به نعمت می‌گیرد نمی‌شدند، آنها در همه حال نیازمندان را فراموش نمی‌کردند و در خیرات، سرعت داشتند، آنها در حال نیاز و بی‌نیازی، فقر و غناء، بیماری و سلامت، همواره متوجه خدا بودند و بالاخره آنها به خاطر اقبال نعمت گرفتار کبر و غرور نمی‌شدند، بلکه همواره خاشع و خاضع بودند.
شرح آیه از تفسیر مجمع‌البیان
«رَغَباً»: به مفهوم شور و شوق و تمایل آمده است.
«رَهَباً»: به مفهوم بیم و ترس است.
در آیه مورد بحث می‌فرماید:
فَاسْتَجَبْنا لَهُ
و ما نیز دعای او را پذیرفتیم و خواسته‌اش را برآوردیم.
وَ وَهَبْنا لَهُ یَحْیی
و فرزند ارجمندی چون «یحیی» را به او ارزانی داشتیم.
وَ أَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ
و ما همسر «زکریّا» را که زنی نازا و سالخورده بود به جوانی و شایستگی باروری و آوردن فرزند باز گردانیدیم و کارش را اصلاح کردیم.
پاره‌ای بر آنند که منظور این است که:
ما همسر او را از سالخوردگی به جوانی، از ناباروری به باروری و از تندخویی و بداخلاقی به خوش اخلاقی دگرگون ساختیم و اصلاح کردیم.
إِنَّهُمْ کانُوا یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ
چرا که خاندان «زکریّا» مردمی بودند که به سوی انجام کارهای نیک و شایسته شتاب می‌گرفتند و به بندگی خدا و پرستش و فرمانبرداری او شور و شوق نشان می‌دادند.
وَ یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً
و ما را به امید پاداش و از بیم کیفر، خالصانه می‌خواندند و عبادت می‌کردند.
وَ کانُوا لَنا خاشِعینَ
و در بارگاه ما فروتن و بیمناک بودند.
برخی آورده‌اند که آنان در اوج بهره‌وری و نعمت نیایشگرانه می‌گفتند:
پروردگارا! ما را غافلگیر مساز؛ و در حال محرومیت و گرفتاری می‌گفتند:
خداوندا! مباد که این گرفتاری کیفر گناه ما باشد.
شتاب در کارهای شایسته
از آیه شریفه این نکته عمیق دریافت می‌گردد که آنان افزون بر بهترین سخن و برنامه، مردان عمل شایسته بودند، آن هم نه عمل شایسته تنها، که پیشگام در عمل بودند. به همین جهت این سه ویژگی، از ویژگی‌های همه آنان است:
1 شتاب و پیشگامی در کارهای شایسته،
2 خداپرستی درحال شوق و بیم،
3 و فروتنی در برابر حق.
