189. آیه
وَ حَناناً مِنْ لَدُنَّا وَ زَکاةً وَ کانَ تَقِیًّا
و به او رحمت و محبت از ناحیه خود بخشیدیم و پاکی (روح و عمل) و او پرهیزکار بود.
(13 / مریم)
شرح آیه از تفسیر نمونه
«حَنان» در اصل به معنی رحمت و شفقت و محبت و ابراز علاقه و تمایل است. «زکات» معنی وسیعی دارد و همه پاکیزگی‌ها را در بر خواهد گرفت.
شرح آیه از تفسیر مجمع‌البیان
«حَنان»: مهر و رحمت.
در آیه مورد بحث می‌افزاید:
وَ حَناناً مِنْ لَدُنَّا
به باور «ابن عبّاس»، «قَتاده» و «حَسَن» منظور این است که:
و ما مهر و رحمت خویش را بر او فرو فرستادیم.
«جُبّائی» می‌گوید:
منظور این است که به او قلب پرمهر نسبت به مردم ارزانی داشتیم تا آنان را با مهربانی به فرمانبرداری خدا فراخواند.
و «عِکْرِمه» بر آن است که، ما عشق و محبّت به خدا را به او ارزانی داشتیم؛ چرا که اصل این واژه به مفهوم مهر و رقّت قلب است، درست همان گونه که «حَنینُ النّاقَة» به مفهوم شور و شوق ماده شتر به بچه خویش است.
از حضرت باقر علیه‌السلام آورده‌اند که فرمود:
منظور این است که خدا او را مورد رحمت و بخشایش قرار داد به گونه‌ای که هرگاه ندا می‌داد که پروردگارا … یا رَبِّ!
پاسخ او می‌آمد که:
لَبَّیْکَ!
وَ زَکاةً
به باور «قَتاده»، «ضَحّاک» و «ابن جُرَیْح»، منظور این است که:
ما به او توان انجام کارهای شایسته و پاک و پاکیزه ارزانی داشتیم.
امّا به باور «حَسَن»، هر کسی راه و رسم و دین و آیین او را برگزید، او را پاک و پاکیزه می‌سازیم.
«ابن عبّاس» می‌گوید:
منظور فرمانبرداری خدا و اخلاص به بارگاه اوست. و «کَلْبی» بر آن است که، خدا او را به پدر و مادرش بخشید و صدقه داد.
و «جُبّائی» می‌گوید:
و به وسیله یکتاپرستی و ستایش خدا، درون پاک و شایسته کرداری و خوبی او را آشکار ساختیم.
وَ کانَ تَقِیًّا.
و او در پیشگاه خدا پر اخلاص و فرمانبردار و پروا پیشه بود و هرگز فکر گناه نیز نکرد.
خدا ارزانی داشت یا او به دست آورد؟
در آیه شریفه آمده است که:
ما او را پاک و پاکیزه ساختیم و این ویژگی را به او ارزانی داشتیم؛ در حالی که به باور پاره‌ای دیگر «یحیی» در پرتو جهاد با نفس و خودسازی و عبادت خدا، به این مرحله از پروا و پاکی اوج گرفت؛ اینک کدام یک درست است، این یا آن؟
* پاسخ
منظور آیه شریفه این است که او در پرتو لطف خدا به پاکی نایل آمد، به ویژه که او کودکی خردسال بود که به این مقام والا اوج گرفت. افزون بر آن، او هماره از هدایت الهی بهره‌ور بود.
