فصل چهارم: احکام نجاسات
[نجاسات]
1- مردار
سؤال 23- ظاهراً بین مسأله 1756 و مسأله سوّم (در رساله‌های چاپ قدیم، و مسأله سی و یکم در رساله‌های چاپ جدید) از مسائل عمومی و مورد ابتلا، که در آخر توضیح المسائل حضرتعالی آمده است، تناقضی به چشم می‌خورد؛ لطفاً بفرمایید: چنانچه حیوانی به غیر از دستور شرعی ذبح شده باشد، آیا پوست و چرم آن حیوان (چنانچه از ممالک غیر اسلامی باشد) پاک است؟
جواب: این دو مسأله با هم منافاتی ندارد؛ در یک مسأله سخن از حلال و حرام بودن گوشت است و در مسأله دیگر سخن از پاک بودن آن، آری حیوانی که به صورت غیر شرعی ذبح شده گوشتش حرام، ولی چرم و پوست آن پاک است.
سؤال 24- آیا تماسّ اشیا با رطوبت بدن میّت، بعد و قبل از سرد شدن بدن، باعث نجاست می‌شود؟
جواب: باعث نجاست می‌شود، حتّی اگر با رطوبت نباشد و باید از آن اجتناب کرد (بنابر احتیاط واجب).
سؤال 25- آیا میّت مسلمان قبل از غسل نجس است؟
جواب: هر حیوانی که روح از بدنش خارج شود نجس می‌باشد، خواه انسان باشد یا غیر انسان ولی بدن انسان با غسل پاک می‌شود.
سؤال 26- آیا غساله‌ای که در زمان غسل مستقیماً از بدن میّت ترشّح می‌کند نجس است؟
جواب: آری نجس است، مگر این که متّصل به آب لوله‌کشی باشد.
سؤال 27- استفاده نمودن از چرمهای کشورهایی که ذبح شرعی ندارند، مثل کیف، کفشها و جلد دفترهایی که چرم آنها خارجی است، چه صورت دارد؟
جواب: در صورتی که ذبح شرعی نباشد، خوردن گوشت آن حرام است؛ ولی چرم آن نجس نیست.
سؤال 28- استفاده از اشیای چرمی که از کشورهای خارجی خریداری می‌شود و ذبح اسلامی آن مورد شکّ و تردید است، چه صورتی دارد؟
جواب: اشیای چرمی، خواه از ذبح اسلامی باشد یا ذبح غیر اسلامی، پاک و خریدوفروش آن جایز است؛ ولی گوشت و اجزای خوردنی باید حتماً ذبح اسلامی شود.
سؤال 29- آیا پوست مار و اشیایی که از پوست مار درست می‌شود، نجس است؟
جواب: نجس نیست.
2- خون
سؤال 30- بیمارانی که دارای ناراحتی لثه می‌باشند، به هنگام غذا خوردن مقداری خون از لثه آنها خارج و با غذا مخلوط می‌گردد، خوردن غذای فوق برای آنها چه حکمی دارد؟
جواب: اگر خون قطع نمی‌شود و جنبه ضرورت دارد جایز است؛ امّا احتیاط واجب آن است که اگر ممکن است درمان کنند.
سؤال 31- آیا با خوردن چیز نجس (مثل خون)، یا متنجّس (مانند غذای نجس) به مجرّد بلعیدن دهان پاک می‌گردد؟ در صورت وجود دندان مصنوعی، برای پاک شدن دهان چه باید کرد؟
جواب: به مجرّدِ بلعیدنِ غذایِ نجس دهان پاک می‌شود؛ ولی پاک شدن دندان‌های مصنوعی و مانند آن، خالی از اشکال نیست و احتیاط آن است که آب بکشد.
سؤال 32- اگر در دهان، دندان مصنوعی متحرّک (پارسیل یا کامل) باشد، در صورت نجس شدن آیا باید حتماً از دهان خارج و پاک گردد؟ طریقه پاک شدن با آب قلیل چگونه است؟
جواب: با گرداندن یک مرتبه آب قلیل در دهان و بیرون ریختن، پاک می‌شود.
3- کافر
سؤال 33- فتوای شما را درباره طهارت کفّار دیدم، لطفاً در این باره مسائل زیر را توضیح دهید.
الف) آیا این فتوا شامل مشرکین هم می‌شود؟
جواب: اگر بتوانید، احتیاط کنید.
ب) آیا مراد از کفّار، تنها افرادی هستند که منکر رسالت و خاتمیّت می‌باشند؟ یا منظور افرادی است که با انکار رسالت و خاتمیّت، برای خدا شریک هم قایل باشند؟
جواب: هر دو گروه جزء کفّارند.
ج) اگر خوردن دست‌پخت کافر جایز باشد، آیا گوشت و ماهی که کافر می‌پزد را نیز می‌توان خورد؟
جواب: اگر ذبیحه اسلامی باشد و ماهی با شرایطش از آب گرفته شده باشد، اشکالی ندارد؛ ولی تا ضرورتی نباشد پرهیز کنید.
د) اگر کافر پاک است، در این صورت آیا فقط خوردن غذای آنان جایز است، یا ازدواج با آنان نیز جایز است؟
جواب: ازدواج موقّت با اهل کتاب جایز است و با غیر آنها جایز نیست.
سؤال 34- آیا صابی‌ها، که مردم آنها را «صبی» می‌نامند، از اهل کتاب هستند؟
معامله، معاشرت و هم‌غذا شدن با آنها، یا غذا خوردن از دست آنها، چه حکمی دارد؟
جواب: ثابت نیست که آنها جزء اهل کتاب باشند؛ ولی روابط حسنه با هر کسی که با اسلام خصومت ندارد کار خوبی است، مخصوصاً اگر سبب تمایل آنها به اسلام شود؛ امّا خوردن و آشامیدن از دست آنها مشکل است؛ مگر در موارد ضرورت.
سؤال 35- آیا برنامه‌هایی که دراویش در خانقاه دارند و با خواندن اشعار بعضی از شعرا و … و یا سر تکان دادن زنها و مردان به شکلی که به حدّ سرگیجه و مستی می‌رسند و می‌گویند خدا را دیدیم، از نظر اسلام چه حکمی دارد؟
جواب: این برنامه‌ها مشروع نیست، و ادّعاهای مزبور خیال و اوهامی بیش نمی‌باشد.
سؤال 36- عدّه زیادی از اهالی یکی از شهرهای فارس، از قدیم الایّام به فرقه تصوّف گرویده‌اند و همواره بر اساس رهنمود اقطاب و بزرگان این مسلک و روش‌های مختصّ خود عمل نموده‌اند؛ حقیقت این است که رونق خانقاه در این محل بیش از یک مسجد است و کتاب‌هایی چون مثنوی مولوی، دیوان حافظ، بوستان و گلستان سعدی، نیز بر قرآن و سایر کتابها برتری دارد، تا این که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اعزام روحانیّون در ماه مبارک رمضان و محرّم الحرام، صحبت از بطلان این مسلک به میان آمد، مستدعی است نظر خود را نسبت به این گروه، که از فرقه شاه‌نعمت‌الله ولی می‌باشند، اعلام نمایید.
جواب: تمام فرق صوفیّه گرفتار اشتباهات و انحرافاتی هستند و اکنون که به حمد الله اهالی محترم آن منطقه روشن شده‌اند، لازم است خانقاه را تبدیل به مسجد کنند و همانند سایر مسلمین و شیعیان خالص و مخلص علی (علیه السلام) و یازده فرزند معصومش (علیهم السلام)، برنامه‌های دینی را انجام دهند و از گذشته خود توبه کنند.
خداوند همه طرفداران حق را ثابت‌قدم نگهدارد و توفیق دهد.
سؤال 37- نظر حضرتعالی در مورد عرفانی که قائل به «طریقت»، «وحدت وجود و موجود»، «حلول»، «اتّحاد»، «مهدویّت نوعیّه»، «صلح کل»، «ترک عبادت» و «اتیان محرّمات» «1» می‌باشد، چیست؟ با توجّه به این که داشتن این گونه عقاید، مستلزم انکار ضروری دین می‌باشد، آیا این گونه افراد در حکم بقیّه کفّارند؟ و اگر کسی قبلًا در سِلک مسلمان‌ها بوده ولی بعدها در اثر ارتباط با این فرق، دارای چنین عقایدی شده باشد و عقایدش را هم برای دیگران اظهار کند، آیا چنین کسی در حکم مرتد است؟
جواب: فِرَق صوفیّه عموماً گرفتار انحرافاتی هستند، بعضی بیشتر و بعضی کمتر، کسی که عقاید فوق را داشته باشد، مانند «حلول» و «اتّحاد» و «وحدت موجود» (نه وحدت مفهوم وجود) و «ترک عبادت» و «انکار محرّمات»، به گونه‌ای که مستلزم انکار توحید یا نبوّت شود در سلک کفّار است و اگر قبلًا مسلمان بوده و سپس به این عقاید معتقد شده، مرتد است و تا آنجا که ممکن است باید در رفع شبهات آنها از طرق منطقی کوشید و اگر ممکن نشد باید از آنها دوری کرد.
4 و 5- سگ و خوک
سؤال 38- آیا حیواناتی که در علم جانورشناسی جزء خانواده سگ و یا خوک هستند، مانند بعضی از انواع درندگان، حکم سگ و یا خوک را دارند و باید از آنها اجتناب کرد؟
جواب: حکم سگ و خوک را ندارند.
______________________________
(1). شرح این اصطلاحات را در کتاب «جلوه حق» مطالعه فرمایید.
6- مسکر مایع و انواع الکل
سؤال 39- بعضی از مردم در کشور هندوستان به این اعتقاد که اگر قلب انسان پاک باشد کافی است، شراب می‌خورند و می‌گویند: «خدا در قرآن فرموده خمر حرام است، نه مشروبات الکلی» ما در مقابل این گونه افراد با چه دلایلی سخن بگوییم؟
جواب: این افراد به یقین از احکام شرع اسلام و قرآن و سنّت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و روایات معصومین (علیهم السلام) بی‌خبرند؛ تمام علمای اسلام، بدون استثنا، معتقدند که تمام انواع مشروبات الکلی حرام است و هیچ مسلمانی حق ندارد با این بهانه‌ها و خیالات شیطانی به سراغ یکی از مشروبات الکلی برود، و در احادیث پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و سایر معصومین (علیهم السلام) تصریح شده که همه مسکرات یکسانند و در آیات قرآن نیز اشاراتی به این معنا وجود دارد.
سؤال 40- لطفاً به سؤالات زیر پاسخ فرمایید:
الف) آیا از نظر طهارت تفاوتی بین الکل صنعتی و الکل طبّی وجود دارد؟
جواب: تمام الکلهایی که درجه غلظت آن بالاست و به خاطر غلظت آن قابل شرب نیست، هرچند مواد سمّی در آن نباشد پاک است و فرقی میان الکل طبّی و صنعتی از این نظر نیست؛ امّا الکلهایی که درجه غلظت آنها در حدّی است که قابل شرب است از نظر طهارت اشکال دارد.
ب) الکل را می‌توان از تقطیر مشروبات الکلی نیز به دست آورد. این چنین الکلی چه حکمی دارد؟
جواب: آنچه از تقطیر مشروبات الکلی به دست می‌آید همان حکم را دارد.
ج) اگر ندانیم الکلی از مشروبات الکلی تهیّه شده است یا از طرق دیگر، آیا این الکل پاک است؟
جواب: با شرایطی که در بالا گفته شد پاک است.
د) آیا استفاده از الکل برای ضد عفونی کردن محلّ تزریقات، یا ناف بچّه، موجب نجاست پوست می‌شود؟
جواب: اشکالی ندارد، پاک است.
ه-) برخی از داروهای پوستی، نظیر محلولهای جلوگیری از ریزش مو، یا برطرف‌کننده جوش‌های جلدی، حاوی الکل می‌باشند؛ آیا استفاده از این محلولها موجب نجاست مو و پوست بدن می‌شود؟
جواب: اگر از الکلهای پاک در آن استفاده شده اشکالی ندارد، همچنین، اگر شک داشته باشیم.
و) مصرف عطرها و ادکلن‌هایی که حاوی الکل می‌باشند از لحاظ طهارت چه حکمی دارد؟ منظور عطرها و ادکلن‌های خارجی (فرانسوی، ایتالیایی و مانند آن است) که در مغازه‌های فروش لوازم آرایشی و بهداشتی بفروش میرسد. آیا برای نماز اشکال دارد؟ استفاده نمودن طلّاب و روحانیّت معزّز از آنها چه صورت دارد؟
جواب: آنها نیز اشکالی ندارد.
سؤال 41- لطفاً به دو سؤال زیر پیرامون الکل پاسخ دهید:
الف) در مواردی الکل حکم دارو دارد (مثل مسمومیّت با متانول) و خوردن آن ضرورت پیدا می‌کند. در این گونه موارد شُرب الکل چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که از الکلهای مست‌کننده و در غلظت‌های قابل شرب باشد، تنها وقتی جایز است که داروی منحصر به فرد محسوب شود و جانشینی نداشته باشد.
ب) گروهی از داروهای تزریقی به دلیل مسائل فرمولاسیون حاوی مقادیری الکل هستند. مصرف این گونه داروها چه حکمی دارد؟
جواب: اگر از الکلهای طبی در آن استفاده شود و در شرایط فعلی جنبه مایع مسکر ندارد اشکالی ندارد.
سؤال 42- آیا الکلِ سفیدِ خالص، که مسکر است و برای مصارف پزشکی مورد مصرف قرار می‌گیرد، نجس است و باید از آن پرهیز کرد؟ سایر الکل‌ها که مسکر نیستند چطور؟
جواب: الکلهایی که به صورت فعلی قابل شرب نیست و باید آن را رقیق کرد نجس نمی‌باشد؛ ولی اگر به صورت کنونی‌اش قابل شرب باشد نجس است (بنابر احتیاط واجب) و اگر مشکوک باشد آن نیز پاک است.
سؤال 43- اگر الکل سفید را در ادکلن‌ها و مواد آرایشی بکاربرند، با توجّه به این که موادّ شیمیایی دیگری نیز به این گونه کالاها اضافه می‌کنند و در نتیجه مثل الکل صنعتی، قابلیّت شرب ندارند، محکوم به طهارت هستند؟
جواب: اگر بدون آن مواد قابل شرب است و مایع مست‌کننده محسوب می‌شود نجس است (بنابر احتیاط واجب).
سؤال 44- اگر مقادیر کمی الکل سفید، به منظور استفاده و خواص دارویی، به شربت‌ها اضافه شود این گونه کالاها پاک می‌باشند؟
جواب: از جواب بالا معلوم شد.
سؤال 45- «کامبوجیا» قارچی است که در محلول چای و شکر تکثیر می‌شود و مدّت تکثیر آن، یک هفته تا 15 روز است. قارچ را در محلول شکر و چای قرار می‌دهند و بعد از یک هفته محلول به دست آمده را به مصرف دارویی- که یک نوشیدنی است- می‌رسانند، البتّه بدون بیماری هم می‌توان از آن استفاده کرد؛ ولی این محلول حاوی 5% الکل است. آیا نوشیدن این محلول حلال است؟
جواب: اگر این محلول مست‌کننده بوده باشد، هرچند مستی خفیف بیاورد، حرام است؛ مگر در مواردی که داروی منحصر به فرد باشد.
راههای ثابت شدن نجاست و احکام وسواس
سؤال 46- جوانی 20 ساله هستم و به شدّت وسواس دارم، این وسواس مانع ترقّی من شده است. یک بار برای شما در این مورد نامه نوشتم و شما این گونه جواب دادید: «ما راهی نشان می‌دهیم که به افراد بسیاری توصیه کرده‌ایم و بسیار مؤثّر است و آن این است که شما نگاه کنید به افراد متدیّن معمولی، ببینید آنها چقدر آب می‌کشند، به همان مقدار قناعت کنید. بقیّه برای شما پاک است و ما مسئولیّت آن را شرعاً می‌پذیریم»، در حالی که من در نامه قید کرده بودم که فقط از شما یک فتوا می‌خواهم و آن این که چیزهای نجس و متنجّس را برای مدّتی بر من پاک بدانید؛ ولی شما جوابی که در بالا ذکر شد را مرقوم داشتید و من بازهم روی حرفم هستم، این فتوا را بدهید تا من چیزهای نجس و متنجّس را پاک بدانم.
جواب: شما باید تسلیم حکم خدا باشید. حکم خدا این است که به مقدار متعارف بشویید؛ بقیّه برای شما «پاک» است، هرچند حالت وسواس به شما می‌گوید نجس است، این روشن‌ترین راه است، و بسیاری از این طریق درمان شده‌اند.
سؤال 47- چند مسأله در مورد طهارت و نجاست برایم پیش آمده که همواره فکر و ذهن مرا مشغول کرده است. و مرا به شدّت عذاب می‌دهد، از درس و مطالعه افتاده‌ام و خانواده‌ام نیز از رفتار من به تنگ آمده‌اند. شما را به مقام رسول الله (صلی الله علیه و آله) قسم می‌دهم، مرا نجات دهید. اگر شما بفرمایید: «اعتنا به این موارد حرام است؛ و در صورت اعتنا، به جهنّم می‌روی» و گناهش را به گردن بگیرید، نجات پیدا می‌کنم.
جواب: به یقین اعتنا کردن شما به مواردی که برخاسته از وسواس است حرام می‌باشد و باید آن را ترک کنید و ما مسئولیّت آن را به گردن می‌گیریم.
سؤال 48- تکلیف من در موارد زیر چیست؟
الف) گاهی زمینی نجس می‌شود، بعداً برف یا باران می‌آید و تمام زمین‌ها خیس می‌شود، مردم و وسایل نقلیّه از روی آن زمین نجس عبور می‌کنند و به همه جا میروند (مسجد، حرم، نانوایی، قصّابی، داخل اتوبوس شرکت واحد، مدرسه، بازار و … ) و به خاطر خیس بودن زمین‌ها نجاست را به همه آن مکان‌ها منتقل می‌کنند، به همین جهت آن مکان‌ها را نجس می‌دانم، همان‌گونه که گرد و خاک‌های آن خیابان‌ها و مکان‌ها را نیز نجس می‌دانم.
ب) هرگاه توالت می‌روم با این که در موقع بول کردن بسیار مواظب هستم تا بول من ترشّح نکند، در عین حال قطع پیدا می‌کنم که بول به شلوار و پایم ترشّح کرده است؛ لذا توالت رفتن برایم مشکل شده و تا آن موضع را آب نکشم راحت نمی‌شوم.
ج) در بعضی مواقع پشت و جاهای دیگر دستم به لبه میز و یا لبه کتاب و یا چیزهای زبر برخورد می‌کند و بدون این که دستم زخم شود یا خونی بیرون بیاید، از گوشه و کنار ناخنها و جاهای دیگر دستم چیزی با احساس کمی درد جدا می‌شود و یا روی انگشت‌های دستم پوست‌های مختصری وجود دارد که با فرو بردن دست به داخل جیب و یا تماس گرفتن با چیز دیگر، آنها با احساس کمی درد از دستم جدا می‌شود، لطفاً در این موارد تکلیف مرا بیان فرمایید.
جواب: بدون شک شما گرفتار وسواس هستید؛ وظیفه شما این است که به سایر مردم نگاه کنید و ببینید در چه حد به این امور اعتنا می‌کنند و علم به نجاست پیدا می‌کنند (منظور قشر متدیّن است) آن مقدار که آنها یقین پیدا می‌کنند و آب می‌کشند شما هم آب بکشید و نسبت به بقیّه تکلیفی ندارید؛ هرچند فکر شما به شما بگوید نجس است؛ زیرا در اینگونه موارد افراد متدیّن عادی علم و یقین به نجاست پیدا نمی‌کنند. ضمناً پوستهایی که از دست و بدن جدا می‌شود محکوم به پاکی است، مگر این که شما آنها را با فشار بکنید و محلّ آنها سوزش پیدا کند، که در این صورت احتیاط کنید.
سؤال 49- منزل ما از نظر طهارت مشکل دارد؛ فرشها، دربها، دیوارهای اطاقها، پنجره‌ها، پرده‌ها، بخاری زمینی، بخاری دیواری، جاروبرقی، کمدها، بعضی از کتابها، بالشت‌ها، رختخواب و تشک‌ها، قاب عکس‌ها و خلاصه تمام زندگی ما نجس است، گفتم نامه‌ای برای شما بنویسم تا بلکه در مورد من فتوای خاص (اجازه مخصوص) بدهید و این جانب را از معافیّت مخصوصی در مورد چیزهایی که تا به حال نجس شده برخوردار سازید، تا همه چیز و همه کس برای من طاهر باشد.
جواب: شما گرفتار وسواس هستید و تنها درمان آن بی‌اعتنایی است. فتوای ما برای شما این است که ببینید مؤمنان دیگر چه اندازه به این امور اعتنا می‌کنند، به همان اندازه اعتنا کنید؛ بقیّه برای شما پاک است.
مسائل متفرّقه نجاسات
سؤال 50- آیا مایعی که از کیسه آب جنین (مایع آمنیوتیک) خارج می‌شود حکم نجاست دارد؟ شایان ذکر است که کیسه آب جنین ممکن است قبل از زایمان پاره شود و از طریق مجرای تناسلی خارج گردد.
جواب: محتوای کیسه آب جنین نجس نیست؛ مگر این که آلوده به خون باشد.
سؤال 51- چنانچه شیئی با تماسّ با نجاست نجس شود، سپس خود این شی‌ء با شی‌ء دوّمی تماس پیدا کند و همان طور شی‌ء دوّم با شی‌ء سوّم و … حال این واسطه‌ها تا چه تعداد باعث انتقال نجاست به شی‌ء بعدی می‌شود؟
جواب: تا دو واسطه باعث انتقال نجاست می‌شود نه بیشتر، یعنی اگر دست نجس مثلًا به دست دیگری بخورد آن هم نجس می‌شود و اگر آن، به شی‌ء سوّمی بخورد نجس می‌شود؛ ولی اگر شی‌ء سوّم به چهارمی بخورد نجس نخواهد شد و به تعبیر دیگر، متنجّس اوّل و دوم سبب سرایت نجاست می‌شود ولی متنجّس سوم سبب نخواهد شد. و این امر بسیاری از مشکلات باب طهارت و نجاست را حل می‌کند.
