فصل چهاردهم: احکام حج
شرایط وجوب حج
سؤال 374- شخصی مستطیع است ولی چون ثبتنام نکرده، استطاعت رفتن به حج را نداشته است ولی اکنون به نیابت از پدرش- که ثبتنام کرده بود و فوت کرده- عازم حج است، آیا این نیابت صحیح است؟
جواب: چنانچه استطاعت مالی داشته ولی بر اثر موانعی موفّق به ثبتنام نشده نیابت او صحیح است.
سؤال 375- خدمهای که در کاروان به حج میروند با توجّه به عدم استطاعت مالی خود، حج را چگونه انجام دهند آیا باید نیّت واجب کنند؟
جواب: خدمه کاروان مستطیع هستند (به شرط اینکه نفقه همسر و فرزندان خودرا در مدّت حج داشته باشند) و باید نیّت حجّ واجب کنند و اگر مرتبه اوّل آنهاست نمیتوانند به قصد نیابت کسی حج بجا بیاورند همچنین اگر کسی به عنوان کمک کسی به حج برود.
سؤال 376- آیا شخصی که به منزل شخصی احتیاج دارد مستطیع میشود؟
جواب: چنانچه احتیاج به منزلی داشته باشد میتواند آن پول را صرف خرید منزل کند و در این صورت مستطیع نخواهد بود.
سؤال 377- مهریه خانمی چند برابر استطاعت اوست آیا بعد از فوت زن بر ورثه لازم است که قبل از تقسیم ترکه مخارج حج را کسر کنند؟
جواب: چنانچه زن در حیات شوهر، طبق عرف و عادت میتوانسته مهریه را از شوهر بگیرد، مستطیع بوده باید از ترکه او برداشته شود و چنانچه نمیتوانسته، مستطیع نبوده است.
سؤال 378- در سفر حج، سازمان حج و زیارت از زن مستطیعه اجازه رسمی شوهرش را میخواهند و شوهرش اجازه نمیدهد، حال زن چه باید بکند؟
جواب: بعید است آنها در حج واجب اجازه شوهر را بخواهند، زیرا شرعاً اجازه شوهر شرط نیست.
سؤال 379- کسی پنج سال پیش مثلا مستطیع بوده و در ثبت نام حج شرکت کرده، ولی الآن فقیر شده آیا حج بر چنین شخصی واجب است؟ و اگر سیّد باشد میشود از خمس آل محمّد (صلی الله علیه و آله) به او داد تا به مکّه برود؟
جواب: اگر موقعی که نوبت او میرسد فاقد بعضی از شرایط باشد حج بر او واجب نیست.
سؤال 380- شخصی حدود ده سال قبل برای حجّ بیت الله الحرام ثبتنام نموده لیکن در سال 66 به رحمت ایزدی پیوست امسال نوبت حجّ آن مرحوم رسیده است مستدعی است تکلیف ورثه و بری شدن ذمّه آن مرحوم را بیان فرمایید از طرف دیگر تصرّف در این وجه چگونه است؟
جواب: اگر راهی برای رفتن به مکّه جز بودن در نوبت نداشته است چنین کسی مستطیع نشده و وجه مزبور جزء مال الارث است و اگر بخواهند احتیاط کنند میتوانند حجّ میقاتی به مبلغ کم بگیرند مشروط بر اینکه صغیر نداشته باشد یا اگر صغیر دارد از سهم کبیر بردارند.
سؤال 381- اگر خانمی قبل از ازدواج نذر کرده باشد که حجّی بجا آورد و بعد از آن ازدواج کند، آیا بازهم جهت انجام فریضه حج اجازه شوهر لازم است؟ و آیا شوهر حقّ ممانعت دارد؟
جواب: اجازه شوهر لازم است و شوهر حق ممانعت دارد.
سؤال 382- تمام مخارج حج را شوهرم بر عهده گرفته است، ولی میدانم که اهل خمس نیست و من از خود مالی ندارم، تکلیف من در ارتباط با هزینه رفت و برگشت، ارز، لباس احرامی و قربانی چیست؟ خمس اینها بر عهده کیست؟
جواب: خمس اینها بر عهده شماست و اگر توانایی ندارید مستطیع نیستید.
سؤال 383- اگر زنی نیاز به همراه داشته باشد و همراه هم مزد میگیرد و او توانایی پرداخت مزد را ندارد آیا مستطیعه است؟
جواب: مستطیع نیست.
سؤال 384- شخصی در حج اجیر کس دیگری بوده است، بعد از انجام عمره تمتع، به سکته قلبی دچار شده و از برگزاری اعمال حج معذور گردید و به ایران مراجعت کرده است و در سال آینده میخواهد مشرّف شود، آیا اعلام این وضعیت به اولیای منوبٌ عنه و اجازه مجدّد به نیابت از منوبٌ عنه در سال آینده لازم است؟
جواب: چنانچه برای سال معینی اجیر شده، اعلام و اجازه لازم است.
سؤال 385- در صورتی که کسی بر تهیه فیش حج به قیمت آزاد قدرت داشته باشد ولی این قیمت با نرخ متعارف خیلی متفاوت باشد و مستلزم به تأخیر افتادن نوبت دیگران شود، آیا حج بر او واجب است؟
جواب: در صورتی که تفاوت قیمت به صورت اجحاف کلّی بوده باشد و یا مایه ضایع شدن حقّ دیگران گردد مستطیع نیست.
سؤال 386- آیا خانمی که به لحاظ مالی و بدنی و راه مستطیع است ولی طفل شیرخواری دارد که با غیر او آرام نمیگیرد مستطیع است؟
جواب: چنانچه جدا شدن از آن طفل دارای خطر جانی یا بیماری شدید یا سبب عسر و حرج برای دیگران شود مستطیع نیست.
حجّ نیابتی
سؤال 387- کسی که بیسواد است و نماز او چندان کامل نیست یعنی خوب یاد نگرفته، در عین حال الآن به نیابت از پدر مرحومش به حج میرود آیا حج او درست است؟
جواب: در صورتی که بتواند در خلال این مدّت تا موقع نماز طواف، نمازش را کامل کند مانعی ندارد، ولی در غیر این صورت نیابت او مشکل است.
سؤال 388- کسی که خود مستطیع نیست ولی پدرش ثبتنام کرده و الآن فوت کرده فیش بانکی او را به نام خود کرده و به نیابت او حج انجام میدهد مخارج اعمال بعدی از جمله فراهم کردن ارز به عهده کیست؟ آیا از ثلث مال او میتواند بگیرد؟
جواب: هرگاه پدرش در اوّلین فرصت استطاعت ثبتنام کرده و قبل از رفتن به حج فوت نموده، نیابت از او واجب نیست و تنها در صورتی که ورثه راضی باشند میتواند حج به جا آورد و اما اگر قبلا مستطیع شده و در ثبت نام و رفتن به حج کوتاهی نموده، باید حجّ میقاتی برای او انجام بدهند مگر اینکه وصیّت کرده باشد که حجّ بلدی انجام دهند و اگر بتوانند فیش بانکی او را طبق موازین قانونی بفروشند با قسمتی از آن اجیر بگیرند احتیاط واجب آن است که چنین کنند.
سؤال 389- پدری چند فرزند دارد و تمام اموال خود را به دو تن از فرزندانش به عنوان مصالحه داده است ولی شرط کرده که بعد از مرگ از طرف وی کسی را حدّ اکثر ظرف چهار سال برای ادای حَجّة الاسلام بفرستند، فرزند او طبق شرط عمل کرده و در سال چهارم کسی را برای حج از بلد خویش روانه کرده است ولی این نایب وقتی به شهر دیگر رسید خودش نرفت و کسی دیگر را برای حجّ میقاتی فرستاد و حجّ میقاتی انجام گرفته است در حالی که فرزندان این میّت از این جریان خبر نداشتند (ناگفته نماند که حجّ میقاتی برای مردم آنجا شناخته شده نیست و از نیابت برای حجّ بلدی انصراف دارد) سؤال این است که:
الف) آیا نایب، حقّ نایب ساختن شخص دوّم را دارد؟
ب) آیا حجّ انجام گرفته از طرف میّت صحیح است و میّت بریء الذّمّه شده است؟
ج) حکم مصالحه چیست؟
د) آیا به شرط عمل شده؟ زیرا فرزندان دیگر میّت، مدعی هستند که به شرط عمل نشده است لذا باید ماترک به عنوان ارث بین ورثه تقسیم شود.
جواب: الف) نایب حقّ نایب قرار دادن دیگری را ندارد
ب) حجّ انجام گرفته صحیح است و میّت بری الذّمّه شده است.
ج) مصالحه به قوّت خود باقی است.
د) پسر باید پول حجّ را از نایب اوّل بازپس بگیرد و بهتر آن است که میان ورثه تقسیم کند.
سؤال 390- مردی برای انجام حج وصیّت کرده است، آیا دختر و یا همسر او هم میتوانند به نیابت از او حج بجا آورند؟
جواب: اگر شخص معیّنی را در وصیّتنامه قید نکرده باشد دختر و یا همسر او هم میتوانند نیابت کنند.
سؤال 391- پیرزنی هستم که توانایی انجام اعمال حج را به علت کهولت سن ندارم با این که مستطیعه هستم، آیا میتوانم در حال حیات کسی را به نیابت خود به حج بفرستم و حال آنکه امید بهبود در آینده نیز ندارم؟
جواب: باید نایب بگیرید.
سؤال 392- زنی هستم که نیابتاً به حج مشرف شدهام آیا نذر احرام قبل از میقات برای من جایز است؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 393- زنی که روز دهم و یازدهم و دوازدهم قادر به رمی جمرات نیست، ولی میتواند شبها رمی جمره نماید و یا در روز سیزدهم قضای هر سه روز را به جا آورد آیا میتواند از طرف کسی نایب شود؟ و در صورت امکان آیا همه صور مذکوره یکسانند و یا آنکه فرق دارند؟
جواب: نیابت او صحیح است و باید شبها به جای روز رمی کند.
سؤال 394- آیا زن به نیابت از دیگری میتواند نماز طواف بخواند؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 395- کسی که نماز او چندان کامل نیست اگر برای خود یا به نیابت از کسی به حج برود آیا در انجام نماز طواف میتواند دیگری را نایب کند؟
جواب: در مورد حجّ خودش باید به اندازهای که توانایی دارد انجام دهد و کوشش کند تا آنجا که میتواند قرائت نماز را اصلاح کند ولی اگر قرائتش صحیح نیست نایب شدن او برای دیگران مشکل است.
سؤال 396- اگر شخصی قبل از درست شدن خدمهگری به نیابت از کسی به انجام حج پذیرفته شده باشد و بعداً مسأله خدمهگری درست شود حج را برای چه کسی انجام دهد؟ همچنین کسی که مستطیع نیست ولی به عنوان کمک کار کسی به حج میرود؟
جواب: کسی که قبلا اجیر برای نیابت از کسی شده چنانچه بعداً مسأله خدمهگری او درست شود باید حج را فقط به قصد نیابت انجام دهد ولی اگر اجیر نشده در حکم مستطیع است و حج او حجّ واجب محسوب میشود.
سؤال 397- فقها میگویند کسی که چندین سال بعد از استطاعت یا در اوّلین سال استطاعت به مکّه مشرف شده و بعد از دخول در محدوده حرم فوت شده نیابت برای او لازم نیست. حال اگر بعد از تمام کردن عمره تمتّع از دنیا برود هم نیابت لازم نیست؟
جواب: در صورتی که بعد از دخول در حرم با احرام فوت شده باشد یا بعد از عمره تمتّع، نیابت لازم نیست.
سؤال 398- آیا نایب حقّ نایب گرفتن دارد و در صورت انجام این عمل آیا میّت بریء الذّمّه میشود؟
جواب: نایب حقّ نایب قرار دادن دیگری را نداشته است ولی حجّ انجام گرفته صحیح است و میّت بریء الذّمّه شده است ولی نایب نسبت به پولی که گرفته مدیون است.
سؤال 399- اگر مردی که میتواند در روز رمی کند برای رمی زنی نایب شود آیا میتواند رمی زن را در شب انجام دهد؟
جواب: نمیتواند.
سؤال 400- اگر زنی که نیابت را پذیرفته، نیز خوف حیض یا مرض داشته باشد آیا میتواند اعمال حج را بر وقوفین و اعمال منی مقدّم بدارد؟
جواب: میتواند.
سؤال 401- کسی که حجّ نیابتی انجام میدهد علاوه بر طواف نساء که برای منوبٌ عنه به جا میآورد آیا واجب است که برای خود نیز طواف نساء انجام دهد؟
جواب: واجب نیست.
سؤال 402- آیا صرورۀ (یعنی کسی که تا کنون به حجّ مشرف نشده است) میتواند نایب شود، مرد باشد یا زن از طرف مرد باشد یا از طرف زن؟
جواب: نیابت صرورۀ چه مرد باشد و چه زن جایز است، خواه از طرف مرد باشد یا از طرف زن، بله نیابت زن مخصوصاً اگر منوبٌ عنه مرد باشد کراهت دارد.
عمره تمتّع
1- احرام
سؤال 403- آیا در حال احرام، پوشیدن لباسهایی که برای تزیین، قسمتهایی از آن توردوزی یا گلدوزی شده برای زنها جایز است؟ و آیا مقنعه جزء لباس میباشد؟
جواب: احتیاط در ترک آن است و مقنعه نیز جزء لباس است.
سؤال 404- اگر لباس احرامی زنان به قدری نازک باشد که بدن آنها نمایان گردد، آیا به اعمال حج آنان ضرری میرساند؟
جواب: این کار حرام است ولی اگر در غیر طواف و نماز طواف باشد موجب بطلان حج نمیشود.
سؤال 405- آیا میتوان پوستهای زاید که از لبها یا کنار ناخنها برآمده است را از بدن جدا کرد؟
جواب: در صورتی که خون نیاید اشکال ندارد.
سؤال 406- زنی که در پشت ناخن و انگشتهای او لاک چسبیده و با این کیفیّت اعمال حج را بجا آورده و نمیدانسته که این رنگ لاک مانع برای وضو و غسل میباشد آیا اعمال او صحیح است و چنانچه پس از انجام اعمال حج متوجّه شود چه وظیفهای دارد؟
جواب: طواف و نماز او صحیح نیست بنابراین باید این دو عمل را اعاده کند و بنابر احتیاط واجب باید سعی و تقصیر را نیز اعاده کند و بقیّه اعمال او صحیح است و اگر نمیتواند شخصاً انجام دهد نایب بگیرد.
سؤال 407- آیا سوار شدن بر ماشین سقفدار در شب به حج یا عمره ضرری وارد میکند و کفّاره دارد؟
جواب: حج و عمره را باطل نمیکند و اگر شبهای معمولی باشد کفّاره هم ندارد امّا در شبهای سرد و بارانی کفّاره دارد.
سؤال 408- این جانب به علّت قطع بودن نخاع و عدم کنترل بول و … نمیتوانم بدن و لباس احرام خود را پاک نگهدارم، وظیفهام چیست؟
جواب: آن مقدار که میتوانید محافظت کنید و آنچه موجب عسر و حرج است اشکالی ندارد.
سؤال 409- اگر جامه احرام را از پول خمس یا زکات نداده خریده باشند آیا احرام در آن صحیح است؟
جواب: احرام در آن حرام است.
سؤال 410- آیا زنها در حال احرام میتوانند جوراب بپوشند یا بایستی روی پای آنان مثل مردان باز باشد؟
جواب: حرمت پوشیدن پا مخصوص مردان است و برای زنان پوشیدن پشت پا جایز است.
سؤال 411- در موسم حج یک نفر از کارکنان گروه حج همراه زنها به عنوان راهنما در روز با ماشین مسقّف به مکّه میرود آیا کفّاره لازم است؟
جواب: در موقع ضرورت رفتن زیر سایه جایز است، ولی کفّاره دارد و کفّاره آن یک گوسفند برای هر احرام است. یعنی برای مجموع احرام عمره یک گوسفند و برای مجموع احرام حج نیز یک گوسفند کافی است.
سؤال 412- آیا احرام عمره تمتّع از شهر جدّه جایز است؟
جواب: چون محاذات شهر جدّه با هیچیک از میقاتها مسلّم نیست، برای احرام باید به میقات یا به محاذات میقات رفت و اگر هیچکدام امکان ندارد، احتیاطاً با نذر محرم میشود و سپس بنابر احتیاط در ابتدای حرم تجدید احرام میکند.
سؤال 413- بعد از اعمال عمره تمتّع، کارکنان کاروان حج برای تعیین چادر و بردن آذوقه حجّاج چند دفعه بدون احرام حجّ تمتّع به عرفات و منی رفت و آمد میکنند، حکمشان را بیان فرمایید؟
جواب: جایز است و چنانچه عسر و حرج نباشد محرم به احرام حج شوند. سؤال 414- طبق فتوای مراجعی که فرمودهاند احتیاطاً زنان هم مثل مردان محرم شوند، آیا زن بعد از پوشیدن حولههای احرام میتواند حولهها را کنار بگذارد و با لباس معمولی خودش اعمال حجّ را انجام دهد؟
جواب: زنان میتوانند در همان لباسهای معمولی محرم شوند و پوشیدن حولههای احرام لازم نیست.
سؤال 415- حجّاجی که فعلا از ایران برای عمره مفرده میروند با ماشین مسقّف میروند و در بین راه برای نماز و غذا چند مرتبه سوار و پیاده میشوند، آیا یک کفّاره کافی است یا برای هر دفعه که پیاده و سوار میشوند کفّاره لازم است؟
جواب: برای تمام مدّت احرام عمره یا تمام مدّت احرام حجّ یک کفّاره کافی است.
سؤال 416- حجّاجی که اوّل شب در مسجد شجره یا جحفه محرم شده و شبانه وارد مکّه میشوند، آیا میتوانند با ماشین سرپوشیده مشرّف شوند؟
جواب: جایز است و کفّاره ندارد مگر در شبهای سرد و بارانی که باید یک گوسفند کفّاره بدهند.
سؤال 417- آیا استفاده از دست و پای مصنوعی که با چرمهای دوخته شده به بدن میبندند، در حال احرام کفّاره دارد؟
جواب: اشکالی ندارد و کفّاره هم ندارد.
سؤال 418- در مناسک حضرتعالی، قطع شجر حرم، جزء محرّمات احرام ذکر نشده است، آیا این مسأله از محرمات احرام نیست؟
جواب: این مسأله از محرمات احرام نیست بلکه بر همه کس قطع درخت حرم، حرام است.
سؤال 419- آیا بلند گفتن تلبیه توسط بانوان به گونهای که مرد نامحرم بشنود جایز است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 420- آیا پوشاندن قسمتی از صورت برای زن نیز حکم تمام آن را دارد؟
جواب: پوشیدن بعض صورت به طوری که به آن نقاب و برقع نگویند جایز است.
سؤال 421- آیا احرام در کفش دوخته شده که پشت پا را نگیرد جایز است؟
جواب: آری جایز است، ولی بهتر است مردان در حال احرام چنین کفشی نپوشند.
2- طواف
سؤال 422- اگر بچّههای کوچک در حال طواف یا سعی به خواب روند یا در حال طواف نوزاد در قنداقه خود بول کند چه حکمی دارد؟
جواب: در هر دو صورت صحیح است ان شاء الله.
سؤال 423- در موسم حج کارکنان مسجد الحرام، اشخاص پیر و مریض را با سریر روی سرشان طواف میدهند و نوعاً در بیرون دایره طواف کنندگان حرکت میکنند آیا حجّ اینها صحیح است؟
جواب: طواف آنها اشکالی ندارد زیرا در طواف رعایت محدوده معروف واجب نیست بلکه احتیاط مستحب است و اتّصال به صفوف شرط نمیباشد.
سؤال 424- کسی که ختنه او به طور ناقص انجام شده و با این حال حج به جا آورده تکلیف او چیست؟
جواب: چنانچه ختنه به طور ناقص انجام شده، احتیاط واجب آن است که بعد از ختنه صحیح، طوافها و نماز طوافها را اعاده کند و احتیاط آن است که سعی را هم به دنبال طواف عمره و طواف حجّ اعاده کند و اگر قادر به رفتن مکّه نیست نایب بگیرد.
جواب: نایب باید تمام طواف را انجام دهد.
سؤال 426- نسبت به اینکه زن میتواند طواف را مقدّم بدارد آیا صرف شک در وقوع طواف در ایّام حیض کفایت میکند یا اینکه باید احتمال قوی بدهد که عادت میشود؟
جواب: خوف حاصل از مجرّد احتمال عقلایی کفایت میکند.
سؤال 427- تکلیف زن مضطربه در طواف چیست؟
جواب: باید به دستور زن مضطربه در نماز عمل کند و آن چنین است: مضطربه یعنی زنی که چند ماه خون دیده ولی عادت معینی پیدا نکرده است- و اگر ده روز یا کمتر خون ببیند همهاش حیض است و اگر بیشتر از ده روز ببیند چنانچه بعضی نشانه حیض داشته باشد و از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد حیض محسوب میشود و اگر همهاش یک جور باشد مطابق عادت خویشاوندان خود عمل میکند (اگر عادت همه یا اکثریّت قاطع آنها یکسان باشد) و هرگاه عادت آنها مختلف باشد احتیاط آن است که عادت خود را هفت روز قرار دهد.
سؤال 428- شخصی با علم به حرمت تماس با بدن زن در حین طواف از روی شهوت با بدن زنی تماس حاصل مینماید از این تماس متلذّذ میگردد، آیا طواف او اشکال پیدا میکند؟ تکلیف او چیست؟ آیا طواف مستحبّی با واجب فرق دارد؟
جواب: مضرّ به طواف نیست و اگر از روی لباس لمس کرده است کفاره ندارد ولی مسلّماً گناه کرده است.
سؤال 429- حکم کسی که طوافش قطع شده یا طوافش را برای نماز واجب قطع کرده است؛ در دو صورت تجاوز از نصف طواف و قبل از تجاوز چیست؟
جواب: جایز بلکه مستحب است که طواف را برای نماز واجب در وقت فضیلت آن یا برای درک نماز جماعت قطع کند و بعد از اتمام نماز، طواف را تمام کند و بقیّه دورهای آن را انجام دهد و تجاوز از نصف معتبر نیست.
سؤال 430- شخصی بعد از اتمام اعمال حجّ تمتّع، متوجه شده که یک غسل مسّ میّت بر او واجب بوده و غسل واجب دیگری هم انجام نداده است، آیا حجّش صحیح است؟
________________________________________
شیرازی، ناصر مکارم، استفتاءات جدید (مکارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم - ایران، دوم، 1427 ه ق استفتاءات جدید (مکارم)؛ ج1، ص: 128
جواب: حج او صحیح است ولی احتیاط واجب آن است که طوافها (و سعی و تقصیر) را اعاده کند و اگر قادر نیست نایب بگیرد.
سؤال 431- شخصی در عمره مفرده یا عمره تمتّع بعد از تقصیر از احرام خارج شده است و بعد از چند روز قبل از احرام دوّم متوجّه شده در طواف و نمازش طهارت نداشته، آیا باید دوباره لباس احرام بپوشد یا اعاده طواف و نماز آن با لباس معمولی جایز است؟
جواب: واجب نیست لباس احرام بپوشد و احتیاط آن است که سعی و تقصیر را نیز اعاده کند.
سؤال 432- آیا برای کسی که نیّت احرام حج کرده و نیّت او محقق شده است، جایز است که طواف مستحبّی انجام دهد؟
جواب: احتیاط آن است که طواف مستحبّی را ترک کند امّا اگر انجام داد ضرری برای حج او ندارد.
سؤال 433- آیا مطاف حتماً باید در حدّ بیت و مقام ابراهیم باشد یا در حال غیر اضطرار هم میتوان در خارج حدّ، طواف نمود؟
جواب: مطلقاً جایز است.
سؤال 434- با توجّه به اینکه همراه خود کیسه مخصوص بول دارم و چون با حرکت بدن بول خارج میگردد برای طواف و نماز طواف چه کنم؟
جواب: یک وضو برای طواف و یک وضو برای نماز کافی است
سؤال 435- نسبت به اعمالی که زن در حال تقدیم طواف انجام میدهد آیا فقط طواف مقدّم میشود یا طواف و سعی هر دو مقدّم میشوند؟
جواب: همه اعمال مکّه مقدم میشود، یعنی طواف زیارت و نماز طواف زیارت و سعی و طواف نساء و نماز طواف نساء را قبلا انجام میدهد.
سؤال 436- در مسأله نیابت در نماز طواف آیا فرقی بین کسی که میتواند قرائتش را به تدریج تصحیح کند بین کسی که اصلا قدرت بر تصحیح ندارد هست؟
جواب: اگر قادر بر تصحیح به تدریج هست بر او واجب است به تدریج تصحیح کند و الّا جایز است به همان مقدار که قدرت دارد نماز را بخواند و لازم نیست که نایب بگیرد و یا آن را با جماعت به جا آورد.
سؤال 437- مختون بودن انسان در طواف شرط است بنابراین اگر انسانی را ختنه کرده باشند به طوری که ختنهاش ناقص است به این معنا که حشفهاش کاملا در نیامده و مقدار کمی در آمده است و در حال نعوظ کاملا در میآید، آیا این شخص مختون محسوب و طوافش صحیح خواهد بود؟ اگر مختون محسوب نشود و ختنه نمودن بر آن شخص بار دیگر برای طواف لازم باشد و آن شخص به علّت سن زیاد از ختنه نمودن خجالت بکشد، نسبت به طوافش چه وظیفهای دارد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که طواف و نماز آن را بعد از ختنه کردن اعاده کند و همچنین سعی را، و در اینگونه مسائل خجالت کشیدن معنا ندارد، میتواند به طور پنهانی نزد طبیب آگاهی برود و ختنه کند، ولی طلاق دادن در این حال اشکالی ندارد.
سؤال 438- زن و شوهری به مکّه رفتند و مناسک حج را بجا آوردند، لکن چون زن شوهرش را نمیخواست طواف نساء و نماز آن را بجا نیاورد و شوهر هم این طواف و نماز را ترک کرده و به وطن خود برگشتهاند اکنون وظیفه آن زن از نظر محرمیّت و بودنش در خانه شوهر چیست؟
جواب: این زن و شوهر به همدیگر نامحرم هستند تا زمانی که برگردند و طواف نساء و نماز آن را بجا آورند و اگر نمیتوانند لازم است برای طواف نایب بگیرند یعنی از کسانی که به مکّه میروند خواهش کنند که به نیابت آنها طواف نساء و نماز آن را بجا آورند.
سؤال 439- اگر کسی طواف نساء را در حج بجا نیاورد زن بر او حرام میشود، آیا مقصود فقط مقاربت است و یا سایر استمتاعات نیز حرام خواهد بود و اگر اولادی به وجود آید حلال زاده است یا نه، ارث میبرد یا نمیبرد؟
جواب: سایر استمتاعات نیز حرام است و اگر این مسأله را عمداً هم ترک کند و فرزندی به وجود آید حلالزاده است و از او ارث میبرد.
سؤال 440- کسی که طواف نساء را انجام نداده و در این حال عقد ازدواج بسته است، آیا عقد او صحیح است؟
جواب: عقد او باطل است و چنانچه علم به حکم داشته باشد آن زن برای او حرام ابدی است.
سؤال 441- در اثر کثرت ازدحام، مقام حضرت ابراهیم (علیه السلام) در موسم حج وسط طواف کنندگان قرار میگیرد، اگر کسی آنجا نماز طواف واجب بخواند مشکل و دیگران اعتراض میکنند، آیا تا آخر مسجد الحرام پشت مقام ابراهیم میتواند نماز بخواند؟
جواب: مانعی ندارد عقبتر نماز بخواند و اگر مزاحم طواف کنندگان است نماز خواندن وسط آنها خالی از اشکال نیست.
سؤال 442- اگر زن تکبیرة الاحرام یا قرائت را در نماز طواف بلند بگوید به طوری که نامحرم بشنود جایز است یا خیر؟ و بر فرض عدم جواز آیا اعاده لازم است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 443- در مقام ابراهیم (علیه السلام) به واسطه ازدحام ممکن نمیشود که در موقع نماز طواف مردها و زنها طوری بایستند که محاذی هم نباشند، یا زن جلوتر از مرد مشغول نماز نباشد، آیا در این صورت نماز آنها صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد.
3- سعی
سؤال 444- شخصی در سعی صفا و مروه بعد از چند روز، قبل از احرام دوّم متوجّه شده سعی را از مروه شروع و در صفا ختم کرده، آیا اعاده سعی لازم است؟
جواب: چنانچه به خاطر ندانستن مسأله باشد، باید سعی را از نو بجا آورد و اگر از روی سهو و فراموشی باشد، بعید نیست که بجا آوردن یک دور از صفا به مروه کافی باشد ولی احتیاط آن است که هفت دور به قصد ما فی الذّمه بجا آورد.
سؤال 445- شخصی در سعی صفا و مروه، در صفا متوجّه شد دور هشتم است، وظیفه او چیست؟ آیا غیر از این سعی صفا و مروه، سعی صفا و مروه مستحبّی نیز داریم؟
جواب: باید به زیادی اعتنا نکند و سعی او صحیح است و سعی صفا و مروه مستحب نداریم.
سؤال 446- در اثر تعمیرات فعلی آخر کوه صفا و مروه معلوم نیست، کارکنان مسجد الحرام با گرفتن حقّالزّحمه از حجّاج پیر و مریض آنها را با چرخ سعی میدهند و زودتر از دور حجّاج، با چرخ دور میزنند، تکلیف آنها چیست؟
جواب: قسمت سربالایی مفروش جزء کوه است و مسیری را که چرخها طی میکنند قطعاً روی کوه صفا و مروه است و هیچ اشکالی ندارد.
سؤال 447- حکم شک در تعداد دورهای سعی چیست، آیا بنا را بر کمتر بگذارد یا بیشتر؟
جواب: اگر شک کند که این دور هفتم است یا بیشتر به شکّش اعتنا نکند. بله اگر قبل از رسیدن به مروه شک کند که دور هفتم است یا کمتر، ظاهراً سعی او باطل است و همچنین اگر شک او به کمتر از هفت دور تعلّق بگیرد مثل این که بین یک دور و سه دور یا دو و چهار و غیر اینها شک بکند.
سؤال 448- وظیفه کسی که سعی را از مروه آغاز کرده است چیست؟
جواب: در صورتی که شوط اوّل را اسقاط کند سپس بقیّه را تکمیل کند تا اینکه دور هفتم به مروه خاتمه پیدا کند بعید نیست که سعی او صحیح باشد.
4- تقصیر
سؤال 449- شخصی بعد از احرام حج در عرفات یقین کرده در عمره تقصیر نکرده است، چه کند؟
جواب: هرگاه تقصیر را فراموش کند و به سراغ اعمال حجّ برود (یعنی احرام ببندد و به عرفات برود) عمره و حجّ او صحیح است و چیزی بر او نیست ولی بهتر آن است که یک گوسفند به عنوان کفّاره ذبح کند.
واجبات حجّ تمتّع
1- احرام حجّ تمتّع
سؤال 450- آیا احرام بستن در حجّ تمتّع باید در مکّه قدیم باشد یا در هر کجای مکّه باشد اشکالی ندارد؟
جواب: فرق نمیکند.
سؤال 451- آیا از محلّات جدید الإحداث مکّه مثل محلّات قدیم، بستن احرام حجّ جایز است؟
جواب: مانعی ندارد ولی احتیاط واجب این است که از مناطقی که بعد از مسجد تنعیم در بیرون حرم واقع شده، احرام نبندد.
2- رمی جمرات
سؤال 452- رمی جمرات در طبقه فوقانی چه حکمی دارد؟
جواب: هنگام ازدحام جایز است.
سؤال 453- آیا در رمی جمرات میتوان به نیابت از افرادی که سالم هستند عمل رمی را انجام داد؟
جواب: جایز نیست.
سؤال 454- آیا خانمها برای اینکه بدنشان با نامحرم برخورد نکند میتوانند در رمی جمرات مردان را نایب کنند؟
جواب: خود زن باید رمی کند.
سؤال 455- برای امثال من رمی جمرات در روز مقدور نیست، آیا در شب میتوانیم رمی جمرات کنیم و در صورت مثبت بودن، آیا همراهان من هم میتوانند در شب رمی جمرات کنند؟
جواب: میتوانید در شب رمی کنید امّا همراهان اگر توانایی دارند در روز رمی کنند.
سؤال 456- آیا رمی به غیر از دست مثل رمی با دهان و پا و یا سنگ قلاب و مانند اینها جایز است؟
جواب: با غیر دست کفایت نمیکند
3- قربانی
سؤال 457- آیا حاجی میتواند به جای قربانی کردن، در صورت نابود شدن گوشت آن توسط بولدوزر در قربانگاه، پول آن را برای اماکن خیریّه در نظر گیرد؟
جواب: باید در محلّ دیگری مانند شهر خودش در ذی الحجّه قربانی کند و صرف پول آن در جای دیگر کافی نیست.
سؤال 458- در چه صورتی حاجی موظّف است در وطنش قربانی کند؟
جواب: در شرایط فعلی قربانی سه حالت دارد:
الف) در صورتی که بتواند در آنجا قربانی کند و در آنجا قربانی را به مصرف برساند این مقدّم بر هر چیز است.
ب) در صورتی که آنجا قابل مصرف نباشد امّا مسلمین بتوانند آن را بستهبندی کرده به خارج منی و بلد دیگر بفرستند تا مصرف نیازمندان شود. در صورت عدم امکان روش اوّل، روش دوّم واجب است.
ج) اینکه هیچکدام از آن دو صورت ممکن نباشد و قربانی ضایع میشود و از بین میرود پول آن را کنار بگذارند و در ماه ذی الحجّه هنگام بازگشت قربانی کرده و در مصارف آن مصرف کنند هیچ اشکالی برای حج آنها نخواهد داشت و اگر نمیتوانند پول قربانی را کنار بگذارند بر ذمّه بگیرند.
سؤال 459- محل توزیع گوشت در مکّه مکرّمه حدود یک کیلومتر بعد از مسجد تنعیم قرار دارد با توجّه به اینکه عوامل خدماتی مجبورند برای گرفتن سهمیه کاروان به آن محل تردد کنند، آیا به عمره تمتّع یا حجّ واجب آنها اشکالی وارد میشود؟ حکم مسأله در خصوص کسانی که حجّ مستحبّی یا نیابتی بجا میآورند چگونه است؟
جواب: بعد از انجام عمره تمتّع میتواند به اینگونه مناطق رفت و آمد کند و در عمره مفرده هرگاه قبل از گذشتن ماهی که در آن عمره انجام داده است خارج شود و بازگردد تکرار عمره لازم نیست امّا اگر در ماه بعد برگردد باید از همان مسجد تنعیم محرم شود و عمره بجای آورد.
سؤال 460- در منی فقیر نیست به مجرّد ذبح قربانی مأمورین گوشت قربانی را از بین میبرند یا تلف میشود آیا لازم است قبل از سفر از یک نفر فقیر وکالت بگیریم و
بعد از ذبح از سهم او مثل سهم خودمان اعراض کنیم یا لازم نیست؟
جواب: در این صورت قربانی کردن در آنجا، چه با اخذ وکالت و چه بدون وکالت، اشکال دارد و باید به روشی که در مسائل قبل گفته شد عمل شود.
سؤال 461- دولت سعودی چندین محلّ ذبح، در خارج از منی تعیین کرده، وظیفه حجّاج را بیان فرمایید؟
جواب: غالب قربانگاههای امروز خارج منی است ولی ذبح در آنها در شرایط فعلی اشکالی ندارد.
سؤال 462- اگر کسی به قصد ما فی الذّمه در ماه ذی الحجّه در وطن خود قربانی کند آیا پوست و روده آن باید تماماً به فقیر داده شود یا ممکن است یک سوّم آن به فقیر داده شود و دو سوّم دیگر به عنوان سهم دوستان و خودش صرف شود و اگر خلاف عمل شده باشد آیا قیمت روز کشتن گوسفند را بدهکار است یا موقع ادای دین؟
جواب: میتواند آن را به عنوان سهم خود صرف کند یا به دوستان یا فقرا بدهد ولی دادن به قصّاب به عنوان عوض کاری که انجام داده مشکل است و احتیاط مستحب آن است که اگر خودش از آن استفاده کرد قیمت آن را صدقه بدهد و ملاک قیمت همان روز ذبح است.
4- بیتوته در منی
سؤال 463- افراد پیر و دارای عذر را بعد از نیمه شب دوازدهم از منی به جمرات آورده، اعمال فردا را انجام میدهند و سپس به مکّه برده شده و اعمال بعدی را همان شب انجام میدهند و غیر دارای عذر نیز چنین کردهاند جز انجام رمی جمرات که فردا برای انجام آن بازگشتهاند، آیا اعمال آنها درست است؟
جواب: انجام دادن اعمال مکّه (طوافین و سعی) برای غیر دارای عذر در شب دوازدهم بلکه در شب یازدهم بعد از نیمه شب نیز جایز است.
سؤال 464- آیا حجّاج میتوانند شب دوازدهم، بعد از نیمه شب شرعی به مکّه بیایند و عصر روز دوازدهم فقط برای رمی جمرات به منی برگردند و عمل خویش را انجام دهند؟
جواب: برای بیتوته در منی کافی است نیمه اوّل یا نیمه دوّم شب را بمانند.
سؤال 465- آیا زنها میتوانند شب دوازدهم رمی جمرات نمایند و همان شب به مکّه بروند و دیگر به منی برنگردند یا باید مانند مردان تا ظهر در منی بمانند؟
جواب: باید مانند مردان تا ظهر در منی بمانند مگر اینکه از ماندن معذور باشند.
سؤال 466- شب عید کارکنان کاروانها بعد از نصف شب با خانمها به منی میروند و دوباره به مشعر بازنمیگردند، آیا کفّاره دارد و حجّشان صحیح است؟
جواب: چنانچه برای راهنمایی و اداره وضع آنها لازم است با آنها بروند مانعی ندارد و کفّاره هم لازم نیست.
سؤال 467- در اثر کثرت حجّاج چادرهای بعضی از حجّاج را خارج از منی نصب میکنند تکلیف چیست؟
جواب: در مقام ضرورت اشکال ندارد و در غیر این صورت جایز نیست.
سؤال 468- در شب عید بعد از نیمه شب زنان را به منی میبرند، آیا مردی که با زنش در آن گروه است میتواند با زنش به منی برود؟
جواب: اگر ضرورتی داشته باشد که همراه همسرش باشد جایز است و الّا جایز نیست.
سؤال 469- کسی که نیمه اوّل شب را در خارج از منی بیتوته کرده است، آیا جایز است که به مسجد الحرام برود و نیمه دوّم شب را آنجا بیتوته کند بدون اینکه به منی جهت بیتوته برگردد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که برای بیتوته نیمه دوّم شب به منی برگردد.
سؤال 470- آیا تلاوت قرآن یا دعا و یا نماز در مسجد الحرام یا نگاه کردن به کعبه از عبادات محسوب میشود که حاجی هنگام بیتوته در مسجد الحرام باید انجام دهد یا این که حتماً در هنگام بیتوته باید طواف کند؟
جواب: همه موارد ذکر شده عبادت محسوب میشود و کفایت میکند.
احکام مصدود و محصور
سؤال 471- وظیفه کسی که به خاطر بیماری و مانند آن قادر به انجام اعمال منی یا طواف و سعی و اعمال مکّه نیست چه میباشد؟
جواب: این شخص در حکم محصور است ولی اگر میتواند نایب بگیرد این کار از اعاده حج کفایت میکند و لازم نیست در سال آینده حج را مجدداً بجاآورد.
سؤال 472- حکم کسی که حجّش را فاسد کرده سپس مصدود و یا محصور شده است چیست؟
جواب: واجب است که اعمال مصدود و محصور را انجام دهد و سپس در سال آینده حج بجا آورد.
سؤال 473- وظیفه کسی که محصور شده و قربانی خود را به منی فرستاده، سپس مرض او خفیف شده است چیست؟
جواب: بر او واجب است که ملحق به بقیّه حجّاج شود و تمام اعمال را انجام دهد و هدی خود را قربانی کند. در این صورت حج او صحیح است.
سؤال 474- کسی که همراه خود قربانی آورده و سپس محصور یا مصدود شده است، آیا قربانی کردن همین هدی که همراه دارد کفایت میکند یا علاوه بر این، قربانی دیگر نیز بر او واجب است؟
جواب: قربانی دیگری بر او واجب نیست.
سؤال 475- اگر مانع دیگری غیر از حصر و صدّ- مثل اینکه پایش بشکند یا وسیله نقلیّهاش خراب شود یا راه را گم کند- پیش آید، آیا احکام محصور و مصدود را دارد؟
جواب: نسبت به کسی که پای او شکسته است احکام محصور و نسبت به موانع دیگر مثل خراب شدن وسیله نقلیّه یا مانع دیگر احکام مصدود جاری میشود.
سؤال 476- کسی که دعای شرط را که قبل از نیّت احرام مستحب است بخواند در صورتی که محصور یا مصدود شود احکام مصدود و محصور بر او جاری میشود یا اینکه به مجرّد صدّ و حصر و بدون هدی از احرام خارج میشود؟
جواب: احوط، بلکه اقوی این است که قربانی بر او واجب است.
متفرّقات حج
سؤال 477- اگر بعضی از ورّاث بدون پرداختن سهم ورّاث دیگر (یعنی با تصاحب کلّ ارث) به حج بروند حکم حجّشان چگونه است و صله رحم با آنها چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه سهم ارث بعضی از ورّاث پرداخته نشود و به صورت مشاع در اموال بقیّه بماند تصرّف در آن حرام است و اگر با همان پول حج بروند و لباس احرام و قربانی را از آن تهیّه کنند حج آنها نیز اشکال دارد و تا سهم ارث بقیّه را نپردازند آن مال حکم مال غصبی را دارد و اگر صله رحم با این اشخاص سبب جرأت و جسارت آنها بر حرام شود جایز نیست و اگر ترک صله رحم باعث نهی از منکر شود واجب است و اگر صله رحم و ترک آن تأثیری در نهی از منکر نداشته باشد نباید صله رحم را ترک نمود.
سؤال 478- در موسم حج مردم به امام جماعت اهل سنّت اقتدا میکنند، آیا در وسعت وقت اعاده لازم است؟
جواب: نماز آنها صحیح است و اعاده لازم نیست.
سؤال 479- آیا مسافر در محلّات قدیم و جدید الإحداث مکّه و مدینه مثل مسجد النّبی و مسجد الحرام بین قصر و تمام مخیّر است و یا باید قصر بخواند؟
جواب: مسافران مخیّرند در مکّه و مدینه نماز خود را در مسجد الحرام و مسجد النّبی بلکه در تمام شهر مکّه و مدینه تمام یا قصر بخوانند و نماز تمام افضل است و فرقی میان مکّه و مدینه قدیم و امروز نیست.
سؤال 480- حجّاجی که در مکّه قصد اقامه کردهاند آیا در عرفات و مشعر و منی هم میتوانند نمازشان را تمام بخوانند؟
جواب: در شرایط فعلی که فاصله مکّه از عرفات به مقدار مسافت شرعیّه نیست نمازشان تمام است.
سؤال 481- بعضی از اشخاص که از اوّل عمرشان حساب و کتابی نسبت به خمس محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) ندارند و با همین وضع به حجّ تمتّع و عمره مفرده میروند، حج اینها چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که پول قربانی و احرام آنها از آن نباشد صحیح است و الّا اشکال دارد و در هر حال گناه کرده است.
سؤال 482- شخصی مستطیع نبوده ولی چند سال قبل در مرض موتش چند نفر او را مجبور میکنند در وصیّت به پرداخت پنج هزار پول افغانی به عنوان حجّ میقاتی، آیا این وصیّت صحیح است و اگر صحیح است از آنجا که آن مبلغ برای حجّ میقاتی کافی نیست تکلیف چیست؟
جواب: اگر واقعاً وصیّت از روی اجبار بوده، نافذ نیست و اگر بعد از اصرار افراد او راضی به وصیّت شده و وجه مزبور برای حجّ میقاتی کفایت نکند، باید آن وجه را در کارهای خیر مصرف کنند.
سؤال 483- آیا خریدوفروش فیش حج جایز است؟
جواب: هرگاه خودش مستطیع نباشد یا حجّ واجب را انجام داده است و این کار مخالف مقرّرات حکومت اسلامی نباشد مانعی ندارد.
سؤال 484- سال گذشته یکی از دوستان در مراسم حجّ دو قطعه سنگ از کوه حرا به من هدیه کرد و بنده هم سنگها را در محلّ مناسبی قرار دادم و هر چند روز یک بار به عنوان تبرّک آن سنگها را میبوسم و زیارت میکنم، آیا این عمل بنده کفر و شرک نمیباشد؟
جواب: این کار ذاتاً حرام نیست امّا تکرار آن ممکن است منشأ برداشتهای سوء یا بدعت شود، بنابراین از این کار خودداری کنید.
سؤال 485- چندین سال قبل شوهرم برای حج مرا نامنویسی کرد و هم اکنون که نوبتم رسیده، شوهرم فوت کرده است، نمیدانم آیا خمس مبلغ ثبت نامی را داده یا نه، تکلیف چیست؟
جواب: اگر شک دارید، بگویید ان شاء الله داده است.
سؤال 486- زنی که اعمال عمره تمتّع خود را به جهت عادت شدن انجام نداده است صبح روز نهم در عرفات پاک میشود ولی آمدن به مکّه جهت انجام اعمال عمره تمتّع به دلیل ازدحام در مسیر و یا نداشتن همراه امکان ندارد، وظیفهاش چیست؟
جواب: حجّ او تبدیل به افراد شده است و باید ادامه دهد و بعد از اتمام حج، عمره مفرده بجا آورد.
سؤال 487- خانمی که وظیفهاش حجّ افراد است، عمره مفرده را تا چه وقتی بدون عذر میتواند تأخیر بیندازد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که بلافاصله بعد از حجّ بجا آورد و اگر ناچار به تأخیر شد، قبل از پایان ذی الحجّه بجا آورد.
سؤال 488- وظیفه زنی که در عمره در حال احرام یا قبل از احرام یا بعد از آن حائض شده است، چیست؟
جواب: احرام این زن در هر حال صحیح است، لکن صبر میکند تا پاک شود سپس طواف و نماز طواف را بجا میآورد و بعد بقیه اعمال عمره را انجام میدهد.
سؤال 489- آیا حجّاج کفّارات عمره و حجّ تمتّع را میتوانند بعد از مراجعت در شهرهای خودشان پرداخت نمایند؟
جواب: مانعی ندارد ولی تمام آن را به نیازمندان بدهند.
سؤال 490- وظیفه ما در مراسم حج زمانی که قاضی اهل سنّت حکم به رؤیت هلال میکند چیست در صورتی که در نظر شیعه یا رؤیت هلال مشکوک است یا اینکه خلاف آن ثابت است؟
جواب: باید با سایر مسلمانان هماهنگی کنید و حج شما صحیح است.