فصل سی و دوّم: احکام اموال مجهول المالک
سؤال 777- اگر وسیلهای (مثلًا کیف) بخریم، و داخل آن چیز دیگری (مثلًا انگشتر) باشد، آیا میتوان آن را تصاحب کرد، و با آن نماز خواند؟ نمازهای خوانده شده چه حکمی دارد؟
جواب: باید آن را به صاحبش برگردانید. و اگر به هیچ وجه صاحبش پیدا نمیشود، آن را بفروشید و قیمت آن را به مستحقّ بدهید.
سؤال 778- اگر شخصی مال با ارزشی را در خیابان پیدا کند، و آن مال را بخاطر فرار از مسئولیّت رها کند؛ آیا ضامن است؟ اصولًا نظر کلّی حضرتعالی در این مورد چیست؟
جواب: در صورتی که آن را برندارد، ضامن نیست.
سؤال 779- هرگاه شخصی حیوانی بخرد، و در شکم آن مالی پیدا شود، متعلّق به چه کسی است؟
جواب: باید از فروشنده حیوان سؤال کند که آیا چیزی گم کرده، یا نه؟ اگر نشانههایی داد که منطبق بر آن بود، باید آن مال را به او بازگرداند. و اگر فروشنده اظهار بیاطّلاعی کرد، احتیاط آن است که به مدّت یک سال صبر کند، و در جستجوی صاحبش باشد، و اگر پیدا نشد میتواند تملّک کند.
سؤال 780- در صورتی که صاحب حیوان گمشده پیدا شود، یا بعد از یک سال پیدا نشود، و حیوان به فقیری داده شود، آیا میتوان هزینههای نگهداری آن را با صاحب حیوان، یا فقیر حساب کرد؟
جواب: آری میتواند مخارج ضروری را از او بگیرد؛ مشروط بر این که در این مدّت راهی برای پیدا کردن صاحب آن نداشته باشد.
سؤال 781- برخی اوقات در مساجد یا اماکن عمومی کفشها جا به جا میشود، استفاده از کفشهای بجا مانده چه صورت دارد؟
جواب: در صورتی که یقین به رضایت صاحبان آن داشته باشد اشکال ندارد.
در غیر این صورت، اگر کفشی را که بردهاند قیمتش مساوی یا بیشتر از کفشی باشد که به جا گذاردهاند، میتوان به عنوان تقاص برداشت. و اگر کفش به جا مانده قیمتش بیشتر باشد، باید معادل مقدار اضافی را به شخص فقیری پرداخت کرد.
سؤال 782- شغل شخصی تعمیر و فروش فلاکس و چتر میباشد. بعضی از اشخاص، وسائل خود را برای تعمیر به ایشان داده، و به یکی از علل زیر وسیلۀ مورد نظر نزد تعمیر کار مانده است:
1- در موقع مقرّر برای پس گرفتن جنس مراجعه نکرده، و هنگامی که مراجعه کردهاند جنسشان پیدا نشده است.
2- اصلًا مراجعه نکردهاند.
3- در موقع مقرّر مراجعه کرده، امّا به خاطر عدم تعمیر جنس، یا پیدا نشدن آن، تحویل داده نشده، و دیگر رجوع نکردهاند یا دفعات بعد که رجوع کرده، باز به همین طریق گذشته، و دیگر مراجعه نکردهاند، و بعد پیدا شده است.
4- بعضی اجناس را تعمیر کار از مردم خریده، امّا به خاطر مخلوط شدن با اجناس مردم نمیداند این جنس امانت مردم است، یا خودش صاحب آن میباشد.
5- بعضی از اجناس چندین سال، و برخی بیشتر از یک سال، و بعضی کمتر از یک سال نزد ایشان مانده است. از سوی دیگر، ارزش بعضی از اجناس بیش از چهار هزار تومان، و بعضی کمتر از 1000 تومان، یا 500 تومان، یا 200 تومان میباشد.
با توجّه به کوچک بودن مغازه، وجود اجناس مذکور در آنجا موجب گم شدن اجناس دیگران میشود. وظیفۀ تعمیرکار چیست؟ آیا میتواند اجناس مذکور را تعمیر نموده، و آن را فروخته، و دست مزد خود را کسر کرده، و بقیّه را به صندوق صدقات بریزد؟
جواب: در صورتی که از پیدا کردن صاحبان آنها مأیوس باشد، میتواند مطابق آنچه ذکر شد عمل کند. ولی باید صندوق صدقات مورد اعتمادی را انتخاب کند.
سؤال 783- حکم لقطهای که مالکش پیدا شده، در حالی که رشد کرده، و هنگامی که نزد یابنده بوده رشد حاصل شده، چه میباشد؟ آیا حکم نماء متّصل و منفصل یکی است؟
جواب: زیاده متعلّق به مالک است، و اگر سال بر آن گذشته خمس دارد. و چنانچه یابنده برای حفظ آن هزینه کرده، میتواند از مالک آن بگیرد.