فصل دوم: عدد دورهای سعی
اشاره
579 871- سعی بینصفا و مروه، باید هفت مرت باشد؛ و هر مرتبه، «شوط» می‌گویند؛ رفتن ازصفا مروه، یک شوط و از مروه بهصفا نیز، یک شوط است.
1- زیاد کردن در دورهای سعی
زیاد کردن عمدی
580 872- زیاد کردن در سعی از روی عمد- تفصیلی که در طواف گذشت- موجب باطل شدن آن است.
زیاد کردن سهوی
581 873- زیاد کردن در سعی از روی فراموشی چه کمتر از یک شوط یا بیشتر، بهصحت آن ضرر نمی‌زند و بعید نیست که رساندن آن هفت شوط، جایز باشد (1)هرچند رها کردن زائد بهتر است.
زیادی جهلی در سعی
582 874- زیادی در سعی جهلًا، محل اشکال است. (2)
583 875- اگر شخصی جهلًا اشواط سعی اضافه نماید و رفت و برگشت را یک شوط حساب نماید، سعی او اشکال دارد و احوط اعاده سعی است هرچند تقصیر هم نموده باشد. (3)
کسی که رفت و برگشت را یکی حساب کرده
584 876- کسی که می‌دانسته باید هفت مرت بینصفا و مروه سعی کند و با همین نیت ازصفا شروع
1- آیات عظام: بهجت، خویی، سیستانی: اگر زیادی یک شوط باشد مستحب است آن را هفت برساند.
2- آیات عظام بهجت، تبریزی، خامنه‌ای، خویی، سیستانی،صافی، گلپایگانی، مکارم: حکم زیادی سهوی را دارد و سعی اوصحیح است.
آیة اللَّه فاضل: محل اشکال است و احتیاطاً اعاده کند.
3- مراجعه شود مسأله قبل.
کرده، ولی رفت و برگشت را یک مرت حساب کرده و در نتیجه چهارده مرت سعی نموده، احتیاط آن است که سعی(1)را اعاده کند، اگرچه اقوی کفایت همان سعی است.
585 877- اگر شخصی اعتقاد این‌که هر شوط سعی، مجموع رفت و برگشت ازصفا مروه است، سعی را شروع کند ولی در اثنا متوجه مسأله شود و سعی خود را هفت شوط خاتمه دهد، سعی اوصحیح است.
تکرار جزیی از سعی گمان وجوب هروله
586 878- اگر کسی در حال سعی، بعد از گذشتن از مکان هروله، گمان این که هروله لازم است، باز گردد و آن مقدار را با هروله، تکرار نماید، سعی او اشکال دارد. (2)
تکرار مقداری از سعی
587 879- اگر شخصی- مثلًا جهت کنترل همراهان خود- در حین سعی، گاهی عقب برمی‌گشته و بدون توجه، مجدداً همان مسافت را طی می‌کرده، سعی او اشکال دارد و باید آن را اعاده کند. (3)
2- کم کردن از اشواط سعی
کم کردن سهوی
588 880- اگر کسی مقداری از سعی را سهواً کم کند، (4) واجب است آن را هر وقت یادش آمد (5)اتمام
1- آیة اللَّه بهجت، آیة الله خامنه ای: سعیصحیح است پرسشهای جدید حج، س 78.
آیة الله سیستانی: اگر جاهل« قاصر» بوده سعیشصحیح است؛ و اگر« مقصر» بوده،صحتش اشکال دارد.
آیة الله مکارم: این احتیاط ترک نشود.
2- آیات عظام بهجت، خویی،صافی، فافضل، گلپایگانی، مکارم: اشکال ندارد.
آیة الله تبریزی: اگر قصد انجام وظیفه واقعیه باشد، اشکالی ندارد.
آیة الله خامنه ای: در حال اختیار نباید چنین کند ولی فرض مذکور سعی او درست است و چیزی بر او نیست، اگر چه احتیاط در اتمام و اعاده سعی است.
آیة الله سیستانی:صحت سعیش اشکال دارد مگر آن که جاهل قاصر باشد.
3- آیة اللَّه تبریزی، آیة الله خویی: اشکال ندارد.
آیة الله سیستانی: مگر این که جاهل قاصر باشد یا مقدار اضافی را قصد سعی انجام ندهد.
آیة الله مکارم: اشکال ندارد و اعاده لازم نیست ولی بهتر است این کار را نکند.
4- آیة اللَّه خویی: حاشیه مسأله بعدی مراجعه شود.
آیة الله فاضل: چنانچه قبل از اتمام کردن شوط چهار باشد بنابر احتیاط واجب سعی را از سر بگیرد ولی اگر شوط چهار را تمام کرده است می تواند آن را تمام کند یا ا ز سر بگیرد.
5- آیة اللَّه سیستانی: چه یک شوط فراموش کرده باشد یا بیشتر، بنابر اقوی و اگر پس از گذشتن زمان سعی یادش بیاید؛ مثلًا در عرفات یادش بیاید سعی عمره‌اش ناقص بوده یا پس از انتهای ذی‌حجه یاد آورد سعی حجش ناقص بوده، احتیاط آن است که کمبود را جبران کند و سپس سعی را از سر بگیرد و اگر نتواند برگردد یا مشقت دارد، باید نایب بگیرد و احتیاط واجب آن است که نایب هم جمع نماید بین تدارک مقدار کمبود و بین اعاده سعی کامل.
کند؛ و اگر وطن خود مراجعت کرده و برای او مشقت ندارد، باید مراجعت کند؛ و گر نه باید نایب بگیرد.
تدارک سعی ناقص
589 881- اگر کمتر از یک مرت سعی کرد و بقیه را فراموش کرد، (1) احتیاط واجب آن است که سعی را از سر بگیرد؛ و اگر بعد از تمام کردن یک مرت یا بیشتر، بقیه را فراموش کرد، جایز است از همانجا سعی را تمام کند، ولی احتیاط آن است که اگر چهار مرت را تمام نکرده، تمام کند و از سر بگیرد. (2)
انکشاف نقصان سعی بعد از تقصیر
590 883- اگر با اعتقاد اتمام سعی، تقصیر کند و بعد از آن متوجه شود که مثلًا پنج شوط بوده، باید سعی را اتمام و احتیاطاً تقصیر را اعاده نماید، گرچه وجوب این احتیاط معلوم نیست. (3)
1- آیة اللَّه سیستانی: درصورتی که پس از فوت موالات باشد.
2- آیات عظام: بهجت، تبریزی، خویی: و اگر کمبود سعی از روی فراموشی و بعد از شوط چهارم بوده، واجب است باقی را هر وقت یادش آمد، هرچند بعد از فراغت اعمال حج باشد، تدارک نماید و درصورتی که خود نتواند تدارک کند یا تدارک سخت باشد واجب است نایب بگیرد و اگر کمبودش پیش از شوط چهارم و از روی فراموشی بوده، احتیاط این است که شخصاً یک سعی کامل بجا آورد.
آیة اللَّه خامنه‌ای: و می‌تواند یک سعی نیت اعم از تمام و اتمام بجا آورد.
آیة اللَّه فاضل: اگر کمتر از یک مرت سعی کرد و بقیه را فراموش کرد که انجام دهد، احتیاط واجب آن است که سعی را از سر بگیرد و همینطور است اگر کمتر از چهار مرت را انجام داده باشد و بقیه را فراموش کرده باشد.
3- آیة اللَّه بهجت: و تقصیر را هم اعاده می‌نماید.
آیات عظام تبریزی،صافی، گلپایگانی، مکارم: این احتیاط ترک نشود.
آیة اللَّه خویی: و تقصیر را باید اعاده نماید و اگر در عمره تمتع بوده یک گاو کفّاره بدهد.
آیة اللَّه سیستانی: این احتیاط واجب است و اگر تقصیر از روی فراموشی کمبود باشد و در عمره تمتّع باشد احتیاطاً باید یک گاو کفّاره بدهد.
آیة اللَّه فاضل: اگر در عمره تمتع بوده احتیاطاً تقصیر را اعاده کند و بنابر احتیاط واجب یک گاو کفّاره بدهد.
591 884- با تمام کردن سعی در عمره، چیزی از محرّمات احرام، حلال نمی‌شود، ولی در حج، بعد از سعی، بوی خوش حلال می‌شود.
حصول مرض در اثنای سعی و مراجعت وطن
592 886- اگر شخصی مثلا در شوط پنجم سعی در عمره مفرده، مریض شود و نتواند عمره را تمام کند و وطن باز گردد، اگر خودش نمی‌تواند مراجعت کند، باید نایب بگیرد تا برای خروج وی از احرام، سعی را تمام (1)کند و آن را اعاده نماید و او خبر دهد که تقصیر نماید و بعد از تقصیر، طواف نساء را نیز نیابت او انجام دهد (2)و این فرض از موارد حصر نیست، چون شخص مریض فعلًا خوب شده و این‌که نمی‌تواند مکه بیاید از جهت مرض نیست.
3- قطع سعی و از سرگیری آن
قطع سعی بعد از شوط اول و تکرار آن
593 887- اگر شخصی- مثلًا تصور این‌که سعی نیاز وضو دارد- سعی خود را قطع کند و هفت شوط دیگر سعی نماید، سعی او اشکال دارد(3) و باید آن را اعاده کند. (4)
هم زدن سعی و شروع مجدّد
594 888- اگر شخصی سعی را قطع نموده و هفت شوط دیگر جا آورده و تقصیر نماید، سعی او اشکال دارد (5)و باید آن را اعاده کند. (6)
1- آیة اللَّه تبریزی: احتیاطاً سعی را تمام کند ....
آیة اللَّه خویی، آیة اللَّه سیستانی: اعاده کافی است.
2- آیة اللَّه سیستانی: ولی نماز طواف را باید خودش بعد از طواف نایب بخواند.
3- - آیات عظام خامنه‌ای، فاضل، مکارم، نوری: اشکال ندارد.
آیة اللَّه خویی: با فرض اعتقاد جواز از سر گرفتن سعی، مجزی است. مراجعه شود مسأله 873.
4- مراجعه شود مسأله بعد.
5- آیات عظام تبریزی، خامنه‌ای، فاضل، مکارم، نوری: اشکال ندارد.
6- آیة اللَّه تبریزی: بعید نیست آن سعی که استیناف کردهصحیح باشد، گرچه احوط اعاده سعی است.
آیة اللَّه خویی: در فرض اعتقاد جواز مانعی ندارد. المسائل الشرعیه، مسأله 348.
آیة اللَّه سیستانی: اگر پس از فوت موالات عرفیه سعی را از سرگرفته باشدصحیح است و اگر قبل از آن باشد اشکال دارد مگر آن‌که جاهل قاصر باشد که در اینصورت نیزصحیح است.
آیة اللَّهصافی، آیة اللَّه گلپایگانی:صحّت آن بعید نیست.
4- احکام شک در اشواط و صحت سعی
595 889- اگر بعد از تقصیر، در عدد اشواط شک کند، اعتنا نکند؛ (1) و اگر بعد از فراغ از عمل و انصراف، شک کند، چون بناگذاری بر اتمام و اعتنا نکردن شک، خالی از اشکال نیست، (2)احتیاط آن است که نقص محتمل را اتمام کند، خصوصاً اگر منشاء شک، خروج عمدی برای حاجتی با تصمیم بر عود و اتمام باشد، که در اینصورت، وجوب اتمام بعید نیست؛ « (3)
شک در صحت اشواط
596 890- اگر بعد از فارغ شدن از سعی یا هر دوری، درصحت آن شک کند، اعتنا نکند و سعیشصحیح است؛ و همینطور اگر در بین رفت و آمد، شک درصحیح بجا آوردن جزء پیش کند، اعتنا نکند.
صحت ادامه سعی با تردید و حصول یقین
597 891- اگر شخصی در حال سعی، در عدد اشواط شک کند و با حال تردید، سعی خود ادامه دهد،
1- آیة اللَّه فاضل: چه شک در زیاده کند و چه شک در نقیصه و همینطور است اگر بعد از فراغ از عمل شک‌در زیاده کند.
2- آیات عظام بهجت، مکارم، نوری: اعتنا شک نکند و عملشصحیح است.
آیة اللَّه تبریزی، آیة اللَّه خویی: اظهراین‌است که باید این شک اعتنا شود و شک در عدد اشواط سعی را باطل می‌کند.
آیة اللَّه سیستانی: اگر احتمال زیاد بودن آنها را بدهد، بنابرصحت بگذارد و اگر احتمال کم بودن آنها را می‌دهد درصورتی که شک او قبل از بهم خوردن موالات باشد سعی باطل است و بنابر احتیاط اگر بعد باشد نیز باطل است. مناسک،ص 259.
آیة اللَّهصافی، آیة اللَّه گلپایگانی: اگر بعد از منصرف شدن از سعی، شک در عدد آن کند آن شک اعتنا نکند و سعیشصحیح است، لیکن اگر احتمال می‌دهد که کمتر از هفت مرت سعی کرده، احتیاط آن است که دوباره سعی کند. مناسک فارسی مساله 124.
3- آیة اللَّه مکارم: اگر از عمل منصرف شده و ظاهر آن را پایان داده، این شک اعتنا نکند.
سپس عدد، یقین حاصل نماید و سعی را پایان برساند، سعی اوصحیح است. (1)
شک در نقیصه
598 892- اگر در مروه شک کند که هفت دفعه رفت و آمد کرده یا زیادتر؛ مثل این‌که بین هفت و نُه شک کند، اعتنا نکند؛ و اگر قبل از رسیدن مروه، شک در هفت و کمتر نماید، ظاهراً سعی او باطل است و همچنین است هر شکی که کمتر از هفت تعلق بگیرد.
شک بین 7 و 9 قبل از مروه
599 893- قبل از رسیدن مروه، شک بین هفت و نه، مبطل سعی است.
شک در بجا آوردن اصل سعی
600 894- اگر طواف را در روزی بجا آورد و روز بعد شک کند که سعی کرده است یا نه، بناگذاری بر آوردن، (2)بعید نیست، گرچه احتیاط در آوردن (3) است، مگر آن‌که بعد از تقصیر شک کند، که در اینصورت لازم نیست سعی کند.
1- آیة اللَّه تبریزی: با شک در عدد اشواط سعی باطل می‌شود و باید سعی را اعاده کند.
آیة اللَّه خویی: وظیفه‌اش تجدید و از سر گرفتن سعی بوده و سعی در حال شک و ادامه آنصحیح و مجزی نبوده، لذا احتیاط اعاده سعی است. آراء المراجع، چاپ سوم،ص 302.
آیات عظامصافی، گلپایگانی، مکارم: درصورتی که رجاء کشف حال ادامه داده باشد. مجمع المسائل 1/ 488.
آیة اللَّه فاضل: در فرض مذکورصحّت سعی محلّ اشکال است واحتیاط واجب در اعاده است.
2- آیة اللَّه بهجت: شک بعد از وقت است.
آیة اللَّه خویی: فتوای ایشان در این مسأله روشن نیست و لذا احتیاط اعاده طواف و نماز و اتیان سعی است.
آیة اللَّه سیستانی: احتیاط واجب اتیان سعی است، ولی اعاده طواف و نماز آن لازم نیست، مگر احتمال بدهد عمداً سعی را تأخیر انداخته که در اینصورت احتیاط واجب اعاده طواف و نماز هم هست.
3- آیة اللَّه تبریزی: احوط اعاده طواف و نماز و اتیان سعی است.
آیة اللَّه فاضل: اگر چیزی که مشکوک است، تأخیر انداختن سعی بدون عذر است، بعید نیست بناگذاری بر آوردن، اگرچه احتیاط مستحب در آوردن است و اگر چیزی که مشکوک است، تأخیر با عذر باشد. در اینصورت وجهی برای بناگذاری بر این‌که آورده شده نیست.
آیة اللَّه مکارم: این احتیاط ترک نشود.
