«وَ اِذا سَألَکَ عِبادِی فَاِنِّی قَریبٌ اُجیبُ دَعوَهَ الدّاعِ إذا دَعانِ»(2)
البته دعا جدای از نماز و روزه و سایر عبادات نیست ولی از آن که «الدُّعا مُخّ العِبادَه» لب و مغز عبادت محسوب می شود باید بطور مستقل به آن پرداخت و مخصوصاًکه سخن درباره حال و نیایش رهبر بزرگ جهان خلقت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلّم است. آن بزرگوار به مردم سفارش می فرمود:
«فِزعُوا اِلَی اللهِ حوائجکُم وَالجَثُوا إلَیهِ فِی مُلِمّاتِکُم وَ تَضَرَّعُوا إلَیهِ وَادعُوهُ
فَإِنََّ الدُّعاءَ مُخُّ العِبادَهِ»(1)
در حوائج خویش از خدا استغاثه نمائید، در شدائد زندگی به خدا پناهنده شوید، به درگاه او تضرع کنید و او را بخوانید زیرا که دعا مغز و لب عبادت است. نکته قابل توجه آنست که دعا بهر زبان و شکلی باشد خوب و ارزشمند است ولی چه بهتر که ادب در دعا نیز رعایت شود.
حضرت صادق علیه السلام می فرمود:
«اِحفَظ اَدَبَ الدُّعاءِ وَانظُر مَن تَدعُو وَ لِماذا تَدعُو»(2)
حفظ و رعایت کن آداب و شرائط دعاء را و متوجه باش که را می خوانی و چگونه می خوانی و برای چه می خوانی.
بنابراین اگر ما زبانمان قادر نیست که خیر دنیا و آخرت خویش را از خداوند تبارک و تعالی طلب کنیم خوبست که به سراغ پیامبر و اهل بیت گرامیش رویم و ادب دعا خواندن را از آن بزرگواران بیاموزیم چه آنکه آنها خدا را بهتر از ما شناخته اند و با دید ولایتی خیر و شر بشر را در همه زمینه ها تشخیص می دهند. والحق که عالیترین مضامین را در دعاهای خویش گنجانده و چیزی را از قلم نینداخته اند. و اینک شمه ای از حال دعاء و نیایش رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم:
«اِنَّ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه و آله و سلّم کانَ یَرفَعُ یَدَیهِ، إذا ابتَهَل وَ دَعا کَما یَستَطعَمَ المِسکینَ»(3)
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم هنگام دعا کردن دست هایش را بلند می نمود و چون فقیری که غذا طلب کند تضرع و زاری می کرد.
«کانَ رَسُولُ اللهُ صلی الله علیه و آله و سلّم إذا نَظَرَ فِی المرآهِ قالَ:
اَلحَمدُلِلّهِ الَّذی أحسَنَ خَلقِی وَ خُلقِی وَ زانَ مِنّی ما شانَ مِن غَیری»(4)
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم وقتی به آینه نظر می افکند می گفت: ستایش مخصوص خدائی است که آفرینشم را کامل و اخلاقم را نیکو گردانید و در برابر عیب دیگران مرا زینت بخشید. هرگاه داخل مسجد می شد می گفت:
«اَللّهُمَّ افتَح لِی اَبوابَ رَحمَتِکَ» خدایا درهای رحمتت را به روی من بگشای و چون می خواست از مسجد خارج گردد می گفت:
«اَللّهُمَّ افتَح لِی اَبوابَ رِزقِکَ» خدایا درهای روزیت را به روی من بگشای.(1)
وقتی کنار سفره غذا می نشست می گفت:
«بِسمِ الله. اَللّهُمَّ اجعَلها نِعمَهً مَشکُورَهً تَصِلُ بِها نِعمَهَ الجَنَّهِ»
به نام خدا پروردگار این غذا را از نعمتهای مشکوره قرار ده و آن را به نعمت بهشتی متصل فرما.(2)
حمد و شکر نعمات الهی از بالاترین مرتبه دعاهای رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم بود. در بعضی روایات دارد که هر روز سیصد و شصت بار به اندازه شماره رگهای بدن حمد خدا می کرد و می گفت: «اَلحَمدُلِلّهِ رَبِّ العالَمینَ کَثیراً عَلی کُلِّ حالٍ» در تمام حالات به طور فراوان حمد و ستایش مخصوص پروردگار جهانیان باد.
در مواقعی که خبر خوشی برای آن حضرت می آوردند و شاد بود می گفت: «اَلحَمدُللهِ عَلی کُلِّ نِعمَهٍ» وقتی گرفتار مصیبت و اندوه می شد می گفت: «اَلحَمدُللهِ عَلی کُلِّ حالٍ» خلاصه شکر و حمد از زبان حضرتش نمی افتاد.(3) در پایان این فصل تذکر این نکته لازم است که برای سرعت بخشیدن به استجابت دعا بهترین ذکر، صلوات بر محمد و آل محمد علیهم السلام است.
حضرت صادق علیه السلام می فرمود:
«لایَزالُ الدُّعاءَ مَحجُوباً حَتّی یُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد»
دعا هیچگاه متوقف نمی شود به شرط آنکه همراه با ذکر صلوات بر محمد وآل محمد باشد.(1)
