طهارت
نماز مهمترین واجب الهی است، که انسانها با انجام آن قبولی سایر اعمال را تضمین میکنند. برای انجام این عبادت بزرگ، نمازگزار باید بدن و لباس خود را از نجاستها پاک کند و با انجام وضو یا غسل، با ظاهری آراسته و روحی نورانی رو به قبله ایستاده و نماز را بجای آورد.
برای پاکی از نجاست، شناخت آنها و راه پاک کردن اشیاء نجس نیز لازم است. بنابراین به بیان آنها میپردازیم:
قبل از شناخت نجاستها، به یک قاعده کلّی اسلامی توجه کنید:
«در عالَم همه چیز پاک است، مگر یازده چیز و آنچه براثر برخورد با اینها نجس شود.»
1- ادرار (بول) انسان و حیوانهای حرام گوشتِ خون
2- مدفوع (غائط) جهندهدار «(1)» مانند گربه و موش.
3- منی
انسانوحیوانی که خون جهنده دارد.
4- مردار
مانند: گوسفند.
5- خون
نجاسات 6- سگ که در خشکی زندگی میکند
7- خوک ولی دریایی آن نجس نمیباشد.
8- شراب و هر مایع مستکننده
9- آبجو (فُقّاع)- آبجوی غیر طبی
10- کافر
11- عرق شتر نجاستخوار
1- ادرار و مدفوع انسان و تمامی حیوانهای حرام گوشت که خون جهنده دارند نجس است. «(2)»
2- ادرار و مدفوع حیوانهای حلال گوشت، مانند گاو و گوسفند و حیوانهائی که خون جهنده ندارند؛ مانند: مار و ماهی پاک است. «(3)» 3- بول و غائط حیوانهائی که گوشت آنها مکروه است پاک میباشد؛ مانند: اسب و الاغ. «(4)»
1- حیوانی که اگر رگ آنرا بِبُرند خون از آن جستن میکند خون جهنده دارد.
2- گلپایگانی بنابر احتیاط واجب باید از بول و غائط حیوان حرام گوشتی که خون آن جستن نمیکند اجتناب کرد. مسأله 85
3- العروةالوثقی- ج 1 ص 55.
4- العروةالوثقی- ج 1 ص 55.
4- فضله پرندگان حرامگوشت، مانند کلاغ، نجس است. «(1)» «(2)»
احکام خون
1- خون انسان و هر حیوانی که خون جهنده دارد نجس است؛ مانند مرغ و گوسفند.
2- خون حیوانی که خون جهنده ندارد پاک است؛ مانند ماهی و پشه.
3- خونی که گاهی در تخم مرغ یافت میشود نجس نیست، ولی بنابر احتیاط واجب باید از خوردن آن اجتناب کرد و اگر خون را با زرده تخم مرغ به هم بزنند که از بین برود، خوردن زرده هم مانعی ندارد. «(3)»
4- خونی که از لای دندان (لثه) میآید، اگربا آب دهان مخلوط شده و از بین برود پاک است و در آنصورت فرو بردن آب دهان هم اشکال ندارد. «(4)»
چگونه چیز پاکی نجس میشود؟
چیزهای پاک هم ممکن است با برخورد با نجاسات نجس شود، درصورتی که یکی از آن دو (چیز پاک یا نجس) طوری تر باشد که رطوبت یکی از آن دو به دیگری برسد. «(1)»
1- توضیح المسائل، م 85.
2- سایر مراجع پاک است. مسأله 86
3- سایر مراجع بنابر احتیاط واجب، از تخم مرغی که ذرّهای خون در آن است باید اجتناب کرد. ولی اگر خون در زرده باشد، تا پوست نازک روی آن پاره نشده، سفیده پاک میباشد. مسأله 99
4- توضیح المسائل- م 96 و 98 تا 101.
احکام مردار
«(2)»
انسان مرده هر چند تازه از دنیا رفته و بدنش سرد نشده باشد (بجز اجزاء بیروح او مانند ناخن و مو و دندان) تمام بدنش نجس میباشد، مگر آنکه: «(3)» الف: شهید معرکه «(4)» باشد.
ب: او را غسل داده باشند (سه غسلش تمام شده باشد).
مردار حیوان
1- مردار حیوانی که خون جهنده ندارد پاک است، مانند ماهی.
2- مردار حیوانی که خون جهنده دارد، اجزاء بیروح آن مانند؛ مو و شاخ، پاک و اجزاء روحدارش مانند گوشت و پوست، نجس است. «(5)» 1- سگ و خوک، تمام اجزاء آن نجس است.
1- خونجهندهدارد 1. اجزاءروحدار، نجساست.
مردار حیوان 2. اجزاء بیروح، پاک است.
2- غیرسگوخوک
2- خونجهندهندارد، تماماجزاءآنپاک است.
1- توضیح المسائل- م 125
2- مردار، حیوانی است که خود مرده است یا به غیر طریق شرعی ذبح شده است.
3- العروةالوثقی- ج 1 ص 58. الرابع و ص 61، م 12.
4- شهیدی که در میدان نبرد جان داده است.
5- العروة الوثقی- ج 1 ص 58؛ الرابع- تحریرالوسیله ج 1 ص 115، الرابع.
در موارد زیر حکم به پاکی میشود:
* ندانیم پاک و نجس به هم برخورد کردهاند یا نه.
* ندانیم چیز پاک و نجس مرطوب بودهاند یا نه.
* ندانیم رطوبت یکی به دیگری سرایت کرده است یا نه. «(1)» چند مسأله:
1- اگر انسان نداند چیز پاکی نجس شده یا نه؟ پاک است و جستجو و وارسی هم لازم نیست، هر چند بتواند نجسبودن یا پاک بودن آن را بفهمد. «(2)» 2- خوردن و آشامیدن چیز نجس حرام است. «(3)» 3- اگر انسان ببیند کسی چیز نجسی را میخورد، یا با لباس نجس نماز میخواند، لازم نیست به او بگوید. «(4)»
1- توضیح المسائل- م 126؛ و العروة الوثقی، ج 1، ص 79، م 1.
2- . توضیحالمسائل- م 123.
3- توضیحالمسائل- م 141.
4- توضیح المسائل- م 143.
مُطهِّرات (پاک کنندهها)
چگونه چیز نجس پاک میشود؟
همه اشیاء نجس پاک میشود و عمده پاک کنندهها عبارتند از:
1- آب
2- زمین
3- آفتاب
4- اسلام
5- برطرف شدن نجاست «(1)»
آب
آب، بسیاری از چیزهای نجس را پاک میکند امّا اقسام مختلفی دارد که شناخت آنها، ما را برای یادگرفتنِ بهترِ مسائل مربوط به آن، کمک میکند.
1- مُضاف
1- آب چاه
اقسام آبها
2- آب جاری
2- مُطلق 3- آب باران
4- آب راکد کُر
قَلیل
1- توضیحالمسائل- م 148.
آب مضاف: آبی است که یا ازچیزی گرفته باشند (مانند آب سیب و هندوانه) و یا با چیزی مخلوط شده باشد، به قدری که به آن، آب نگویند؛ مانند شربت.
آب مطلق: آبی است که مضاف نباشد.
احکام آب مضاف
1- چیز نجس را پاک نمیکند (از مطهرات نمیباشد).
2- با برخورد نجاست، نجس میشود، هر چند نجاست کم باشد و بو یا رنگ یا مزه آب عوض نشود.
3- وضو و غسل با آن باطل است. «(1)» اقسام آب مطلق
آب یا از زمین میجوشد.
و یا از آسمان میبارد.
و یا نه میجوشد و نه میبارد.
به آبی که از آسمان ببارد «باران» گویند.
و به آبی که از زمین میجوشد، اگر جریان داشته باشد «آب جاری» گویند و اگر بدون جریان باشد، «آب چاه» گویند.
آبی که از زمین نمیجوشد و از آسمان نمیبارد، «آب راکد»است.
1- توضیح المسائل، م 47- 48.
«آب راکد» اگر مقدارش زیاد باشد، «کر» و اگر کم باشد «قلیل» است.
حجم: 875/ 42 وجب، مقدار آبی که اگر در ظرفی که درازا و پهناوگودی آن هریک حداقل 5/ 3 وجبباشد مقدار کُر: «(1)»
بریزند پر شود، به مقدار کر است. «(2)»
وزن: 419/ 377 کیلوگرم.
مقدار آب قلیل: آبی که از کر کمتر باشد قلیل است.
تنها آب مطلق، آلودگیها را پاک میکند. گرچه ممکن است آب مضاف چیز کثیفی را تمیز کند ولی هرگز نجس را پاک نمیکند.
1- . تحریرالوسیله- ج 1 ص 14، م 14؛ توضیحالمسائل- م 16.
2- خوئی اگر طول و عرض و ارتفاع آن سه وجب باشد، کُر است. مسأله 16