صَدَقه، نَذر، اشیاء پیداشده

صَدَقه، نَذر، اشیاء پیداشده

صدقه

صَدقه عملی‌است مستحب‌که‌در آیاتِ قرآن و روایاتِ معصومین- علیهم‌السلام- تأکید بسیاری نسبت به آن شده و ثواب بیشماری برای آن بیان گشته است تا آنجا که فرموده‌اند: «صدقه؛ در دنیا مانع پیشامدهای ناگوار و مرگهای ناگهانی می‌گردد و در آخرت گناهان بزرگ را می‌زداید و حسابرسی قیامت را آسان می‌کند».
به جهت اهمیت موضوع، در این نوشته به برخی از احکام آن اشاره می‌کنیم:
احکامصَدقه
1- انسان باید در پرداختصدقه قصد قُربت داشته باشد؛ یعنی تنها برای رضای خدا بپردازد و از هرگونه ریا و خودنمایی بدور باشد. «(2)»

1- احکام صدقه از کتاب تحریر الوسیله، آورده شده است.
2- تحریرالوسیله، ج 2، ص 90، م 1.

2- پس گرفتنصدقه جایز نیست. «(1)» 3-صدقه بر سید هم حلال است، گر چه زکاتِ غیر سیّد بر آنها حرام است. «(2)» 4-صدقه دادن به کافری که در حال جنگ با مسلمانان نباشد و به پیامبر یا امام- علیهم السلام- دشنام نمی‌دهد، اشکال ندارد. «(3)» 5-صدقه را بهتر است پنهانی بدهد، مگر آنکه بخواهد دیگران هم تشویق شوند، ولی زکات بهتر است آشکارا داده شود. «(4)» 6- گدایی کردن و رد کردن گدا (چیزی به او ندادن) هر دو مکروه است. «(5)»

نَذر

1- در نذر بایدصیغه خوانده شود و لازم نیست انسان آن را به عربی بخواند، پس اگر بگوید: «چنانچه مریض من خوب شود برای خدا بر من است که هزار ریال به فقیر بدهم»، نذر اوصحیح است. «(6)»
2- نذر زن بدون اجازه شوهر باطل است. «(7)» «(8)»
 

1- . همان مدرک، مسأله 2.
2- تحریرالوسیله، ج 2، ص 91، م 3.
3- . همان مدرک، م 5.
4- همان مدرک، م 6.
5- همان مدرک، ص 92، م 10- 9.
6- توضیح المسائل، م 2641.
7- توضیح المسائل، م 2644.
8- خوئی در صورتی که وفای به نذرش منافی حق شوهر باشد.

3- انسان کاری را می‌تواند نذر کند که انجام آن برایش ممکن باشد، بنابر این کسی که مثلًا نمی‌تواند پیاده به کربلا برود، اگر نذر کند که پیاده برود، نذر اوصحیح نیست. «(1)»
4- اگر انسان نذر کند کاری را انجام دهد، باید همانطور که نذر کرده، عمل کند، پس اگر نذر کند روز اول ماه روزه بگیرد، چنانچه روز قبل یا بعد از آن بجا آورد، کفایت نمی‌کند. «(2)»
5- اگر نذر کند که به فقیر معینی صدقه بدهد، نمی‌تواند آن‌را به فقیر دیگری بدهد. «(3)»
6- اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان برود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود، کافی نیست و چنانچه به واسطه عذر نتواند آن امام را زیارت کند، چیزی بر او واجب نیست. «(4)»
7- اگر برای حرم یکی از امامان- علیهم السلام- یا امامزادگان چیزی نذر کند، باید آن‌را به مصارف حرم برساند «(5)»، از قبیل فرش، پرده و روشنایی. «(6)»
8- اگر برای خود امام (ع) یا امامزاده چیزی نذر کند، چنانچه مصرف معینی را قصد کرده، باید به همان مصرف برساند «(7)»

1- توضیح المسائل، م 2647.
2- توضیح المسائل، م 2651.
3- توضیح المسائل، م 2659.
4- توضیح المسائل، م 2660.
5- خوئی باید آن‌را بنابر احتیاط در تعمیر و روشنایی و فرش حرم و مانند اینها مصرف کنند؛ گلپایگانی باید آن را در تعمیر و روشنایی و فرش حرم و مانند اینها مصرف کنند یا به زوّار و خدام آنان بدهند.
6- توضیح المسائل، م 2662.
7- خوئی بهتر آن‌است به مصرفی برسانند که نسبتی با امام ع داشته باشد؛ مانند زوّار فقیر یا به مصارف حرم آن امام ع از قبیل تعمیر و مانند آن برسانند.
اراکی بنابر احتیاط.

و اگر مصرف معینی را قصد نکرده، باید به فقیران و زائران بدهد و یا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن‌را به امام (ع) هدیه کند. «(1)»

کفّاره تخلّف نذر

اگر انسان بدون عذر به نذر خود عمل نکند باید کفّاره بدهد؛ یعنی:
* یک برده آزاد کند.
* یا به شصت فقیر طعام دهد.
* و یا دو ماه پی‌در پی روزه بگیرد. «(2)» یادآوری:
زائران عزیز! چنانچه چیزی نذر کعبه یا مسجدالحرام یا حرم پیامبر (ص) یا حرم امامان (ع) و یا امامزادگان کرده‌اند، با روحانی کاروان، مسأله را در میان بگذارند، تا در عمل به نذر دچار اشکال نشوند و آنچه نذر شده به مصرف واقعی خود برسد.

1- توضیح المسائل، م 2663.
2- توضیح المسائل، م 2654.

اشیاء پیدا شده

1- برداشتن چیزی که پیدا شده مکروه است.
2- اگر چیزی پیدا کند ولی برندارد، وظیفه خاصی برعهده‌اش نمی‌آید.
3- اگر چیزی پیدا کند و بردارد، احکام خاصی دارد به این شرح:
الف: اگر نشانه‌ای ندارد که به واسطه آنصاحبش معلوم شود، احتیاط واجب آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهد.
ب: اگر نشانه دارد:
1- قیمت آن از 6/ 12 نخود نقره سکه‌دار «(1)» کمتر است:
صاحبش معلوم باشد؛ باید به او بدهد.
صاحبش معلوم نباشد؛ می‌تواند برای خودش بردارد.
2- قیمت آن به 6/ 12 نخود نقره سکه‌دار می‌رسد؛ باید تا یک سال اعلام کند پس اگرصاحبش پیدا شد، به او بدهد و اگرصاحبش پیدا نشد، می‌تواند:
* برای خودش بردارد.
* برایصاحبش نگهداری کند تا پیدا شود.
* احتیاط مستحب است که از طرفصاحبشصدقه بدهد. «(2)» 3- اگر در منطقه حرم [شهر مکه و اطراف آن] چیزی پیدا کند و قیمتش به 6/ 12 نخود نقره سکه‌دار می‌رسد وصاحبش پیدا نشود می‌تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد، یا آن‌را برایصاحبش نگهداری کند، ولی نمی‌تواند برای خودش بردارد. «(3)» «(4)»

1- قیمت 6/ 12 نخود نقره اکنون در بازار در حدود 710 ریال است تابستان 1372 ه. ش..
2- توضیح المسائل، م 2564 تا 2568.
3- خوئی احتیاط واجب آن است که صدقه بدهد.
4- تحریرالوسیله، ج 2، ص 225، م 5.

4- در مواردی که برای پیدا شدنصاحبش باید اعلام کند، تا یک هفته روزی یک مرتبه و بعد از آن تا یک سال هفته‌ای یک مرتبه در محل اجتماع مردم؛ مانند بازار و محل نماز جماعت باید اعلام کند. «(1)» «(2)» 5- بنا بر احتیاط واجب باید فوراً اعلام کند و تأخیر نیندازد. «(3)» 6- اگر می‌داند، اعلام کردن فایده ندارد و یا از پیدا شدن صاحبش ناامید است، اعلام لازم نیست. «(4)» 7- اگر بچه نابالغ چیزی پیدا کند، سرپرست او (پدر یا جدّ) باید اعلام کند. «(5)» «(6)»

1- تحریرالوسیله، ج 2، ص 228، م 19 و 31.
2- گلپایگانی لازم نیست که هر روز اعلام کند بلکه اگر تا یک سال طوری بگوید که مردم بگویند که اعلام می‌کند کافی است خوئی تا یکسال در محل اجتماع مردم اعلام کند. مسأله 2575.
3- تحریرالوسیله، ج 2، ص 226، م 9.
4- همان مدرک، م 13.
5- توضیح المسائل، م 2571.
6- خوئی ولیّ او می‌تواند اعلام کند و پس از آن برای او بردارد و یا از طرف صاحبش صدقه بدهد.
اراکی بنابر احتیاط واجب باید سرپرست او اعلام کند. مسأله 2585.

گُم کردن کفش

اگر کفش انسان راببرند و کفش دیگری به جای آن مانده باشد، مسأله چندصورت دارد:
1- می‌داند کفشی که مانده، مالِ کسی است که کفش او را برده، «(1)» اگر از پیدا شدن صاحبش ناامید شود و یا پیدا کردن او برایش سخت باشد، می‌تواند آن را به جای کفش خودش بردارد، ولی اگر قیمت آن کفش بیشتر از قیمت کفش خودش باشد، و از پیدا شدن صاحبش ناامید شود، باید، با اجازه حاکم شرع از طرف اوصدقه بدهد.
2- احتمال می‌دهد، کفشی که مانده، مالِ کسی نیست که کفش او را برده؛ اگر بردارد بایدصاحبش را پیدا کند «(2)» و اگر از پیدا شدن او ناامید شد، از طرف وی به فقیرصدقه بدهد [ولی بهتر است برندارد]. «(3)»

1- اراکی و بداند که عمداً برده. مسأله 2595؛ خوئی و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد، می‌تواند به جای کفش خودش بردارد و همچنین است اگر بداند که کفش او را بطور ناحق و ظلم برده است ولی در این صورت به حکم مسأله متن باید عمل کند. مسأله 2590
2- حکم مال پیدا شده را دارد.
3- توضیح المسائل، م 2581.