روزه
تعریف روزه
یکی دیگر از واجبات و برنامه‌های سالانه اسلام برای خودسازی انسانها «روزه» است، و روزه آن است که انسان از «اذانصبح» تا «مغرب» برای اطاعت فرمان خداوند از برخی کارها که شرح آنها خواهد آمد بپرهیزد. برای آشنایی با احکام روزه ابتدا باید اقسام آن‌را بشناسیم:
1- واجب
2- حرام
اقسام روزه
3- مستحب
4- مکروه
1- روزه ماه مبارک رمضان و روزه قضا و کفاره و روزه نذری از روزه‌های واجب است. «(1)» 2- روزه قضای پدر «(2)»، پس از مرگ وی بر پسر بزرگتر او واجب است. «(3)» 3- روزه عید فطر و قربان و روزه مستحبی فرزند که سبب اذیت پدر و مادر شود حرام است. «(4)» 4- روزه گرفتن در تمام ایام سال، بجز روزهای حرام و مکروه، مستحب است ولی در بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است از جمله. «(5)»* هر پنجشنبه و جمعه.
* روز میلاد و مبعث پیامبر.
* روز عرفه (نهم ذی حجه) اگر سبب بازماندن از دعاهای آن روز نشود.
* روز هیجدهم ذی‌حجّه (روز عرفه و عید غدیر).
5- روزه مستحبی فرزند بدون اجازه پدر مکروه است. «(6)»
نیّت روزه
1- العروةالوثقی، ج 2، ص 240 و توضیح المسائل، م 1390.
2- اراکی و روزه قضای مادر مسأله 1382؛ گلپایگانی بنابر احتیاط واجب نماز قضای مادر هم بر او واجب است. مسأله 1399
3- همان مدرک.
4- توضیح المسائل، م 1739- 1742.
5- توضیح المسائل، م 1748.
6- توضیح المسائل، م 1747.
1- روزه از عبادات است و باید برای انجام فرمان خداوند بجا آورده شود. «(1)» 2- انسان می‌تواند در هر شب ماه رمضان برای روزه فردای آن، نیّت کند، و بهتر است که شب اوّل ماه هم روزه همه ماه را نیّت کند. «(2)» 3- لازم نیست نیّت روزه را به زبان بگوید بلکه، همین‌قدر که برای انجام دستور خداوند عالم از اذانصبح تا مغرب، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام ندهد کافی است. «(3)»
مُبطلات روزه
خوردن و آشامیدن، رساندن غبار غلیظ به حلق، فرو بردن تمام سر در آب، قی کردن، آمیزش، استمناء و باقی بودن بر جنابت تا اذانصبح، روزه را باطل می‌کند. «(4)» چند مسأله:
1- فرو بردن آب دهان، روزه را باطل نمی‌کند. «(5)» 2- اگر کسی به سبب فراموشی، چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه‌اش باطل نیست. «(6)»
1- توضیح المسائل، م 1550.
2- توضیح المسائل، م 1550.
3- توضیح المسائل، م 1550.
4- توضیح المسائل، مبطلات روزه.
5- توضیح المسائل، م 1579.
6- توضیح المسائل، م 1575.
3- تزریق‌آمپول، اگر به‌جای غذا نباشد، روزه‌را باطل نمی‌کند. «(1)»* وص
4- اگر غبار غلیظ نباشد و یا به حلق نرسد و یا روزه‌دار شک کند به حلقش رسیده یا نه، روزه‌اش باطل نیست. «(2)» 5- اگر کسی سهواً سر در آب فرو برد، یا بی‌اختیار به آب بیفتد و یا به اجبار او را در آب بیندازند، روزه‌اش باطل نیست. «(3)» 6- اگر روزه‌دار بی‌اختیار قی کند و یا نداند روزه است، رزوه‌اش باطل نیست. «(4)» 7- اگر روزه‌دار در حال خواب جنب شود روزه‌اش باطل نیست. «(5)»
قضا و کفاره روزه
روزه قضا
اگر کسی روزه را در وقت آن نگیرد، باید روز دیگری، به جای آن روزه بگیرد، پس روزهای که بعد از وقت آن بجا آورده می‌شود، «روزه قضا» نام دارد.
1- . توضیح المسائل، م 1576.
2- گلپایگانی اگر لازم شد و تزریق کرد روزه‌اش باطل نمی‌شود و فرقی بین آمپولها نیست. مسأله 1585؛
اراکی- خوئی تزریق آمپول روزه را باطل نمی‌کند. استفتاء- مسأله 1585.
3- توضیح المسائل، م 1608.
4- العروةالوثقی، ج 2، ص 187، م 48.
5- توضیح المسائل، م 1646.
کفاره روزه
کفّاره همان جریمه‌ای است که برای باطل کردن روزه، معین شده است و عبارت است از:
* آزاد کردن یک بَرده.
* دو ماه روزه گرفتن که سی و یک روز آن باید پی‌درپی باشد.
* سیر کردن شصت فقیر، یا دادن یک مُدّ «(1)» طعام به هریک از آنها.
کسی که کفّاره بر او واجب شود، باید یکی از این سه را انجام دهد، و چون‌امروزه «برده» به معنای فقهیِ آن یافت نمی‌شود، مورد دوّم یا سوّم را انجام‌می‌دهد، و اگر هیچ‌یک از اینها برایش مقدور نیست، هر مقدار که می‌تواندباید به فقیر طعام بدهد و اگر اصلًا نتواند طعام بدهد، باید استغفار کند. «(2)» در این موارد بجا آوردن قضای روزه واجب است ولی کفّاره ندارد
1- عمداً قی کند. «(3)» 2- در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت، یک یا چند روز، روزه بگیرد.
1- یعنی باید حدود 10 سیر گندم یا برنج و مانند آن به فقیر بدهد. توضیح المسائل، م 1703
2- توضیح المسائل، م 1660- 1661.
3- اراکی بنابر احتیاط واجب باید کفاره هم بدهد. مسأله 1691؛ خوئی- گلپایگانی کفاره هم واجب است. مسأله 1667
3- در ماه رمضان بدون اینکه تحقیق کندصبح شده یا نه؟ کاری کند که روزه را باطل می‌کند؛ مثلًا آب بخورد، و بعد معلوم شودصبح بوده است.
4- کسی بگویدصبح نشده و روزه‌دار به گفته او، کاری کند که روزه را باطل می‌کند، و بعد معلوم شودصبح بوده است.
اگر عمداً روزه رمضان را نگیرد و یا عمداً آن را باطل کند، قضا و کفاره واجب می‌شود. «(1)»
روزه قضای پدر و مادر
پس از مرگ پدر، پسر بزرگ او باید نمازها و روزه‌های قضا شده او را بجا آورد و احتیاط مستحب «(2)» است قضای نماز و روزه‌های مادر را هم بجا آورد. «(3)»
1- قی کردن و بیدار نشدن جنب برای غسل، حکم دیگری دارد. به توضیح المسائل مسأله 1658 مراجعه کنید.
2- اراکی قضای نماز و روزه مادر هم بر او واجب است. مسأله 1746؛ گلپایگانی بنابر احتیاط واجب، قضای نماز و روزه مادر را هم باید بجا آورد. مسأله 1721
3- تحریرالوسیله، ج 1، ص 227 م 16- توضیح المسائل، م 1712 و 1390.
روزه مسافر
مسافری که باید نمازهای چهار رکعتی را در سفر، دو رکعت بخواند، نباید در آن سفر روزه بگیرد ولی باید قضای آن را بجا آورد، و مسافری که نمازش را تمام می‌خواند؛ مثل کسی که شغل او سفر است، باید در سفر روزه بگیرد. «(1)»
1- قبل‌ازظهر به مسافرت می‌رود وقتی به حد ترخص «(2)» رسید روزه‌اش باطل می‌شود و اگر قبل ازآن روزه را باطل کند، به احتیاط واجب باید کفاره به سفررفتن بدهد. «(3)»
2- بعد از ظهر به مسافرت می‌رود روزه‌اشصحیح است و نباید آن را باطل کند.
1- کاری‌که‌روزه را باطل حکم روزه مسافر می‌کند، انجام نداده است، باید 1- قبل از ظهر به روزه آن روز راتمام کند و وطن یا جایی که بناصحیح است.
ازسفربرگشتن دارد ده‌روز بماند 2- روزه را باطل‌کرده می‌رسد است: روزه آن روز براو واجب نیست و باید قضای آن را بجا آورد.
2- بعدازظهر برسد روزه‌اش باطل است و باید قضای آن را بجا آورد. «(4)»
1- توضیح المسائل، م 1714- توضیح المسائل، م 1714.
2- توضیح« حد ترخص» در ص 120 گذشت.
3- خویی کفاره واجب است. مسأله 1730
4- توضیح المسائل. م 1714، 1721، 1722 و 1723.
توجه: مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، ولی اگر برای فرار از روزه باشد مکروه است. «(1)»
زکات فِطره
پس از پایان یافتن ماه مبارک رمضان؛ یعنی در روز عید فطر، باید مقداری از مال خود را به عنوان زکات فطره به فقیر بدهد.
مقدار زکات فطره
برای خودش و کسانی که نان‌خور او هستند؛ مانند همسر و فرزند، هر نفر یکصاع که تقریباً سه کیلوست. «(2)» جنس زکات فطره
جنس زکات فطره، گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرّت و مانند اینهاست، و نیز اگر پول یکی از اینها را بدهد کافی است. «(3)»
1- توضیح المسائل، م 1715.
2- توضیح المسائل، م 1991.
3- همان مدرک.
