وسعت عالم غيب بگونه اي است که علماي بزرگ اخلاق و مشاهير اهل معني باز خود را در گام نخست مي دانسته اند و اين، يا به خاطر بزرگواري و شکسته نفسي آنان بوده و يا به دليل مراتب بي نهايت رشد انساني در محدود ه ي بي انتهاي ملکوت بوده؛ خدا دانا است .
ابتدا بايد فرض را بر آن بگيريم که ما هدف را دانسته ايم و مقصد را شناخته ايم؛ چون بدون هدفي روشن و شفّاف، گام نخست معني ندارد . فرض بر آن است که مقصد، مقام قرب حضرت ربوبي است. هدف، رسيدن به بالاترين مراتب کمال آدمي است . بيرون آمدن از نفس امّاره ي بالسوء و اتصاف به نفس مطمئنّه است، خروج از دائره ي شهوات و اتصاف به صفات ملکوتي است، طهارت نفس و صاحبِ نفسي قدسي شدن است، و خلاصه، هدف، تقرب به خدا و محرم خلوتخانه ي معارف حضرات محمّد و آل محمّد سلام الله عليهم اجمعين است .
آرى، براي رسيدن به اين مقصود، بايد از راه کارهاي درمانيِ ارائه شده از قرآن و سنن و سيره ي حضرات معصومين سلام الله عليهم استمداد جست؛ بايد ديد که حواريين و شاگردان و اصحاب اهل بيت سلام الله عليهم چه مي کرده اند و چه مي گفته اند دستورالعمل هاي سلوکي را بايد از دل قرآن و روايات ا هل بيت عليهم السلام بيرون آورد. آنها کلامشان نور است، و امرشان رشد، و سفارششان تقوا و مراعات حدود الهى.
براي گام نخست، اگر نگاهي به دستورالعملهاي اکابر اهل معني و علماي خود ساخته و بي توجه به دنيا بياندازيم و بخواهيم گام نخست را با عباراتي کوتاه و برگرفته از جملات گرانقدر آنها بيان کنيم، بايد بگوييم «عمل به واجبات شرع مقدّس» و «ترک محرّمات الهي» گام نخستي است که سالکِ سلوکِ واديِ معرفت را از آن گريزي نيست و دنباله ي مطلب که در گام نخست ضرورت دارد، حتي الامکان «انجام مستحبات» و« ترک مکروهات» است .
به فرمايش استادِ اساتيدِ اخلاق، مرحوم ملا حسينقلي همداني (رحمة الله عليه) که مضموني چنين دارد :
انسان در اين راه، اگر به نور ايمان راه پيدا کرد، مي بيند که ارتکاب يا التزام به بعضي مکروهات مانند بلند گذاشتن شارب يا نخوردن گوشت مدّت طولانى، دل انسان را تاريک مي کند.
اين سخن مرد بزرگي است که افرادي مثل مرحوم آيت الله قاضي افتخار آن را داشته اند که شاگردِ شاگردِ اين بزرگمرد بوده باشند. پس گام نخست مراعات حدود الهى، يعني «انجام واجبات» و «ترک محرمات» و انجام مستحبّات و ترک مکروهات در حدّ توان است.
جعفر ناصرى
