یکی از ناقدان محترم در بخشی از سخنان خود چنین می گوید: «حال و روز مستدرک مشخص است که چیست ... آنچه که شیخ حر عاملی کنار گذاشته است، محدث نوری از روی سادگی برداشته آن ها را آورده است»!
ایشان با بیان دو جمله، اعتبار کتاب مستدرک الوسائل را از اصل زیر سوال می برد و جناب محدث نوری را شخصی معرفی می کند که سادگی او در بُعد علمی موجب نوشتن مستدرک الوسائل شده است.
واقعاً بعید به نظر می رسد که کسی مستدرک را مطالعه کند یا دست کم از محتوای آن باخبر شود، ولی زبان به ستایش این اثر نگشاید. البته روش کار ایشان در میان علما مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و برخی از ایشان انتقاداتی را به محدث نوری داشته اند، ولی اینکه با دو جمله، به کلی چنین کتابی را از اعتبار ساقط کنیم، روشی علمی به نظر نمی رسد.
حقیقت آن است که مرحوم نوری قدس سره با نوشتن این کتاب گران قدر، عموم شیعیان و به خصوص علمای شیعه را وامدار خویش ساخت.
محدث نوری با التفات و توجه کامل و با توجیهات دقیق علمی، دست به تألیف این اثر زده است، نه از روی سادگی و گواه این مطلب، علاوه بر خود اثر، کلماتی است که مرحوم نوری در مقدمه کتاب بیان داشته است. در بخشی از این مقدمه، نتیجه این کار علمی، چنین برشمرده شده است: بسیاری از روایاتی که جناب شیخ حر عاملی سند ضعیفی برای آن ذکر کرده است، در این کتاب با سند قوی ذکر شده، و بسیاری از روایات وسائل که به صورت نوادر بیان شده، در اینجا کثرت آن نمایان گردیده است، و بسیاری از روایاتی که در وسائل با سند مرسل آمده، در مستدرک، طریق آن کشف شده و سند آن به طور کامل بیان گردیده است و ... .
مویّد فرمایش مرحوم نوری، کلماتی است که از علما و بزرگانِ پس از ایشان رسیده است؛ ازجمله عالم محقق و کتاب شناس کم نظیر دوران معاصر، شیخ آقابزرگ طهرانی پس از ذکر مطالبی ستایش آمیز درباره مستدرک الوسائل، چنین گفته است: «از شیخ خود، آخوند خراسانی، صاحب کفایة الاصول، شنیدم که در جمع شاگردان خود که بالغ بر پانصد نفر یا بیشتر مجتهد یا قریب الاجتهاد بودند چنین تأکید می کرد که در روزگار ما حجت بر مجتهد، پیش از رجوع به مستدرک و آگاهی از احادیث آن، تمام نمی شود ...».[1]
همچنین آیت الله بهجت بارها این کلام شیخ الشریعه اصفهانی را که علم و فضل و تمجیدهای علما و بزرگان از او بر اهلش پوشیده نیست در میان درس یاد می کردند، که می فرمود: «کلنا عیال علی النوری». شیخ آقابزرگ طهرانی پس از نقل این کلام شیخ الشریعه می گوید: «و شیخ اعظم ما میرزا محمدتقی شیرازی و دیگر بزرگان نیز مانند شیخ الشریعه به عظمت محدث نوری اقرار داشتند ».[2]
نتیجه آنکه روش علمی، آن است که اگر اشکالی درخصوص موردی به نظر رسید، باید همان مورد مطرح شود و مورد بررسی قرار گیرد، نه آنکه اثر یا صاحب اثری (آن هم با این وزانت) را یکباره زیرسوال ببریم؛ کاری که متأسفانه در این نقد درباره تعدادی دیگر از علما و آثار ایشان صورت گرفته بود.
---------------------------------------------------------
[1] ر.ک: الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج٢، ص١١١.
[2] ر.ک: آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن؛ طبقات اعلام الشیعة، ج٢، ص۵۵٣ ۵۵۴. (مشهد مقدس: دارالمرتضی، چاپ دوم ١۴٠۴)
