اولین و اصیل ترین سیره درباره رسول گرامی اسلام توسط محمد بن اسحاق نگارش و تدوین شده و ویژگیهایی داشت که می توان به منظّم بودن، جامع بودن، استفاده از روات مدنی که اطلاعات دقیق تری نسبت به سایر شهرها از زندگانی و شرح حال رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ داشتند و همچنین استفاده از اساتیدی که در این زمینه تبحّر داشتند اشاره کرد. همانطور که گفته شد این کتاب تدوین اوّلیه اش در مدینه صورت گرفته است
اختراع خط مهم ترین عامل وقایع نگاری و تاریخ نویسی در جوامع مختلف بوده است.
تقویم نگاری رابطه مستقیم با اختراع خط دارد.
پرسش: تاریخ نویسی در تمدن های بشری از چه زمانی آغاز شده است؟
واقعیت این است که تمام ادیان آسمانی دین بوده و سعادت افراد زمان خود را فراهم می کرده اند. امّا آنها شبیه برنامه بوده اند تا قانون و نیز به دلیل عدم رشد انسانها محفوظ از تحریف و تبدیل نمانده اند، به همین دو دلیل دین اسلام که دین کامل است و صورت برتر از ادیان سابق است، امروزه تنها دین حق به حساب می آید. و نیازی نیست که دیگر بعد از آن دین و شریعت جدید بیاید
دین های پیامبران گذشته با در نظر گرفتن مقتضیات زمان های خودشان نیز دین های کاملی بوده اند، و جوامع بشری به چیزی بیشتر از آن نیازی نداشته اند تا خداوند برای آنان بفرستد. پس گمان نشود که نقصی در دین پیامبران گذشته وجود داشته است. بلی دین های پیامبران گذشته جوابگوی نیازهای معنوی و مادی مردم تا روز قیامت نبوده است، بلکه فقط برای همان زمان خودشان دین کامل بوده اند. و تنها با پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ این دین به تکامل نهایی خود رسید
علم ادیان مذهب مترادف با فرقه می باشد، لکن در جامعه اسلامی معمولاً مذهب در مورد انشعابات و دسته های فقهی بیشتر به کار می رود مثل مذهب جعفری، مذهب حنبلی، مذهب حنفی، مذهب شافعی و مذهب مالکی، امّا فرقه در انشعابات و گروه های کلامی مورد استعمال بیشتری دارد: مثل فرقة اشاعره، فرقة معتزله، فرقة ماتریدیه و فرقة وهابیت و امثال اینها و تقریباً این دو کلمه در این دو حوزه خاص تعین استعمالی پیدا کرده اند
مطالعه و تحقیق در امر ادیان و مذاهب انسانی علاوه بر وصول به حقیقت برای فهم قواعد و درک نوامیس جامعه بشری و علم به سیر تکاملی موجب ارتقاء تمدن نسبی انسان با مطالعه و بررسی ادیان می توان از این علم در رشته های دیگر علوم انسانی نیز سود جست، زیرا رشته های علوم به یکدیگر پیوند دارند و این پیوند میان رشته های مشابه دین به عنوان پدیده ای که هیچ گاه از انسان جدا نشده، برای پژوهشگر اهمیت فراوانی دارد. در این هنگام، تأثیر شگفت آور دین در زندگی بشر و نقش آن در رشد و شکوفایی علم و هنر روشن می شود
در انتساب خیرات به خدا و شرور و بدی‌ها به مخلوقات این است که بر اساس رویکرد فلسفی و عرفانی خدا هستی مطلق و نامحدود است و هستی مطلق خیر محض و کمال صرف است. هیچ گونه نقص و محدودیتی در ساحت قدسی او راه ندارد، ولی وجود مخلوقات محدود است و همراه با نقص است و شرور و بدی‌های از وجودات ناقص و محدود برخیزد، از این رو خاستگاه و مبدأ خیرات وجود حق است و مبدأ شرور وجود ممکنات است
اکثریّت عرفا و فلاسفه اسلامی بر این اعتقادند که عالم خلقت قدیم زمانی است. یعنی زمانی نبوده که عالم نبوده باشد. چون از وجود علّت تامّه، وجود معلول آن نیز لازم می آید. یعنی محال است علّت تامّه موجود باشد ولی معلول آن موجود نباشد ولی در بین متکلمین نیز کسانی که وجود عالم عقل و عالم مثال را پذیرفته اند، آن دو را قدیم زمانی دانسته اند؛ ولی متکلمینی که وجود عوالم مجرّد را نپذیرفته اند، عالم را منحصر در عالم مادّه دانسته و آن را حادث زمانی شمرده اند. یعنی معتقد شده اند که عالم دارای آغاز زمانی است
هنگام محاسبه، با عقل و دل خویش، خدای آگاه به نهان و نیز دو فرشته نگهبان خویش را حاضر و ناظر ببین و چون شریکی که از جزئیات کارهای شریکش آگاه است و اهل سهل انگاری و گذشت نیست، به حساب خود برس. و نیز آگاه باش که اعضا و جوارحت از تو نزد خدا شکایت می کنند که آنها را در مسیری که خدا تعیین کرده به کار نگرفته ای، تو نیز با آنها مقابله به مثل نما و از آنها به درگاه خدا گله کن و با تضرع و زاری بگو: پروردگارا ما بر خویشتن ستم کردیم و اگر بر ما نبخشایی و بر ما رحم نکنی، مسلّماً از زیانکاران خواهیم بود.
