فواید علم ادیان برای ما چیست؟

مطالعه و تحقیق در امر ادیان و مذاهب انسانی علاوه بر وصول به حقیقت برای فهم قواعد و درک نوامیس جامعه بشری و علم به سیر تکاملی موجب ارتقاء تمدن نسبی انسان با مطالعه و بررسی ادیان می توان از این علم در رشته های دیگر علوم انسانی نیز سود جست، زیرا رشته های علوم به یکدیگر پیوند دارند و این پیوند میان رشته های مشابه دین به عنوان پدیده ای که هیچ گاه از انسان جدا نشده، برای پژوهشگر اهمیت فراوانی دارد. در این هنگام، تأثیر شگفت آور دین در زندگی بشر و نقش آن در رشد و شکوفایی علم و هنر روشن می شود

پرسش: فایده علم ادیان چیست؟

پاسخ:
نخستین انگیزة مطالعه و بررسی هر موضوعی ارضای حس کنجکاوی است و چون آدمی ذاتاً جستجو گر است و در پی آن است که همواره به دانش و معلومات خویش بیافزاید و با استعانت از معلوماتش، زندگی خود را متکامل کند لذا دنبال علوم مختلف می رود.
قدما علم را به دو دسته تقسیم می کردند: علم ابدان و علم ادیان. در این تقسیم بندی محدودة علم ادیان بسیار گسترده بود چنانچه می توان گفت که اکثر رشته های مختلف علوم انسانی را شامل می شد، ولی در قرون اخیر علم ادیان تخصیص یافت و بعنوان رشته ای مستقل در تقسیم بندی علوم مورد توجه قرار گرفت که به تحلیل عناصر مشترک ادیان مختلف، و استنباط قوانین در تکامل ادیان و به ویژه کشف و تعریف منشأ‌ پیدایش و نخستین شکل ادیان می پردازد این علم با این تعریف رشته ای جدید است و توسط ماکس مولر پایه گذاری شده است.(1)
پس علم ادیان که همان مطالعه و بررسی ادیان بشری در گسترة تاریخ است، یکی از موضوعاتی است که انسان جستجوگر و کنجکاو را به سوی خود جلب می کند و انسان می تواند با آگاهی از این علم به ثمراتی برسد. با مطالعه ادیان، مذاهب و عقاید مختلف می توان دریافت که انسان در تمامی ادوار حیات خود مذهبی زیسته است و از همان ابتدا عقیده به دین داشته است(2) و این دین در گذر زمان به تکامل رسیده است.
و با بررسی ادیان مختلف می توان به دین کامل و بی نقص رسید و سیر تکامل ادیان را بهتر شناخت و اختلاف و شباهت های بین ادیان مختلف را دریافت و مقدار تأثیر و تأثر ادیان از یکدیگر را معین ساخت.(3)
از فواید علم ادیان این است که با تطبیق ادیان و مطالعة آنها از تحولات فکری بشر در ادوار مختلف و در جوامع گوناگون مطلع خواهیم شد و دیگر اینکه در می یابیم که افکار دینی امروزه از چه مبدأهایی نشأت گرفته و چه منابع و مآخذی داشته است و در می یابیم که اقالیم مختلف که روی هم شامل آب و هوا و محیط زیست می شوند چه تأثیراتی در پیدایش یک دین دارند.(4)
چون افکار باطنی و عواطف انسانی نزد همه اقوام و ملل بشری در سراسر ازمنه و ادوار و در تمام مراحل تمدن و فرهنگ به صورت نوعی وجود داشته و دارد، از این رو مطالعه و تحقیق در امر ادیان و مذاهب انسانی علاوه بر وصول به حقیقت برای فهم قواعد و درک نوامیس جامعه بشری و علم به سیر تکاملی موجب ارتقاء تمدن نسبی انسان با مطالعه و بررسی ادیان می توان از این علم در رشته های دیگر علوم انسانی نیز سود جست، زیرا رشته های علوم به یکدیگر پیوند دارند و این پیوند میان رشته های مشابه دین به عنوان پدیده ای که هیچ گاه از انسان جدا نشده، برای پژوهشگر اهمیت فراوانی دارد. در این هنگام، تأثیر شگفت آور دین در زندگی بشر و نقش آن در رشد و شکوفایی علم و هنر روشن می شود.(5)
فایدة دیگر مطالعه علم ادیان بهره بردن از آن در برقراری ارتباط با افراد و جوامع گوناگون است.(6) از این جاست که دول بزرگ برای تحت نفوذ قرار دادن دولت های کوچک، سراغ خاور شناسان می روند و از دانش آنان در باب روحیات و باورهای ملل استفاده می کنند. و این به علت این است که با آشنایی با مبانی دینی یا مذهبی دیگران رشته ارتباط علمی با آنان راحت تر صورت می گیرد.
تحقیق در علم ادیان برای دینداران سود معنوی دارد و به باورهای دینی ایشان عمق می بخشد. آنان در بحث خود ناهنجاری های ادیان رقیب را جستجو می کنند و در صدد بر می آیند درستی دین موروثی و مقبول خویش را ثابت کنند.(7)
همچنین در این رشته، فهم درست اعتقادات دینی ملتها میسر می گردد و تنها پس از آن می توان راه راست را به آنان نشان داد و کاستی های آن ادیان را تفهیم کرد. بنابراین فواید علم ادیان را می توان به طور فهرست وار چنین بیان کنیم که:
1. تطبیق ادیان با یکدیگر و پی بردن به تحولات فکری بشری در ادوار مختلف.
2. آگاهی از سیر تکاملی ادیان و پی بردن به اختلافات و شباهت های ادیان.
3. آگاهی از اینکه انسان از ابتدای خلقت دارای دین بوده است.
4. ارتباط دادن علم ادیان با علوم دیگر.
5. درک اعتقادات ملّت ها با علم ادیان میسر می گردد.
6. به واسطه مطالعه و تحقیق در ادیان و پی بردن به ناهنجاری های ادیان رقیب می توان ناهنجاری ها دین دیگر را اصلاح کرد.
7. ارتباط با جوامع مختلف با استفاده از علم ادیان.

منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شناخت دانش ادیان (مجموعه مقالات)، ترجمه و تدوین همایون همتی.
2. حکمت ادیان گئر جوزف، ترجمه محمد حجازی.

پاورقی:
1. ر. ک: هانس کلیم گیت و دیگران، شناخت دانش ادیان، ترجمه و تدوین همایون همتی، تهران، نقش هان، چاپ اول، 1379، ص 103 تا 119.
2. مشکور، محمد جواد، خلاصه ادیان، تهران، انتشارات شرق، چاپ چهارم، 1369، ص6.
3. همان.
4. همان، ص 16.
5. توفیقی، حسین، آشنائی با ادیان بزرگ، تهران، انتشارات سمت، چاپ هفتم، 1384، ص 6.
6. همان، ص 6.
7. همان.