استفتائات از مراجع تقلید درباره اعتكاف

باسمه تعالی
محضر مرجع عالی قدر حضرت ایت الله العظمی خامنه ای
با عنایت الهی مؤمنان موفق به برپایی سنت اعتکاف شده اند که آوازه ی خوبی نزد افراد جامعه داشته است. ولی مشکل این است که مسائل اعتکاف در رساله ی علمیه کم است و این امر باعث جهل نسبت به برخی مسائل شده است.
علاوه بر این که در مورد بعضی مسائل اعتکاف اختلاف نظر وجود دارد. برای همین مسائلی مرتبط با اعتکاف را از شما استفتا کردیم :
الف: نیت
س : کارهای حرام در هنگام اعتکاف چیست؟
ـ محرمات اعتکاف همام چیزهایی است که در تحریرالوسیله امام خمینی آمده است.(پاورقی همین صفحه)
س : آیا اعتکاف در غیر از مساجد چهارگانه جایز است؟ نیت آن چگونه است؟
ـ اعتکاف در غیر از مساجد چهارگانه به قصد رجای مطلوبیت (به امید که مطلوب خداوند واقع شود) مانعی ندارد. 
س : آیا اعلام عمومی اعتکاف در محافل با اخلاص منافات دارد؟
ـ اعلام اعتکاف اگر برای تشویق مردم باشد، مانعی ندارد.
س : اگر ازمعتکف سئوال شود که ایا جزو معتکفین است، بهتر است پنهان کند یا آشکار کند؟
ـ آشکار کردن مانعی ندارد، مگر این که برای ریا باشد.
س : آیا روز سوم اعتکاف نیتی غیر از نیت دو روز اول دارد؟ چه در اعتکاف واجب و چه در اعتکاف مستحبی؟
ـ روز سوم کامل کردن اعتکاف است و نیت خاصی ندارد.
س : معتکفی می خواهد سه روز اعتکاف کند و مدت 72 ساعت اعتکاف انجام دهد. اگر اعتکافش را از بعد از طلوع فجر مثلا از ظهر شروع کند و ظهر هم به پایان برساند به گونه ای که مجموع آن 72 ساعت شود، ایا این اعتکاف صحیح است؟
ـ اعکاف باید از شروع روز اول تا پایان روز سوم باشد و تلفیق کردن بدین گونه که جزئی از روز اول را با جزئی از روز آخر یک روز کامل به حساب بیاورد، صحیح نیست. محل اشکال است.
س : هیأت برگزاری اعتکاف که متشکل از تعدادی از معتکفین است. وظیفه ی خدمت به معتکفین و فراهم کردن نیازمندی های آن ها را بر عهده دارد. لذا باید نیازمندی های معتکفین مثل افطاری و سحری را بخرد، ایا این مسئله به اعتکاف آن ها ضرر نمی رساند؟
ـ خارج شدن از مسجد برای خرید چیزهای ضروری مثل غذا و غیره اگر در ضمن آن نیازمندی های خود را نیز تهیه می کنند، اشکال ندارد.
س : چه زمانی اعتکاف مستحب مؤکد است؟ به عبارت دیگر در چه اوقاتی اعتکاف مستحب است؟
ـ اعتکاف وقت خاصی ندارد، هرچند که اعتکاف در ده روز آخر ماه مبارک رمضان فضیلت بیشتری دارد.
س : آیا اعتکاف بچه ی ممیز صحیح است؟
ـ اعتکاف او نیز صحیح است.
س : حکم اعتکاف زنی که حیض یا استحاضه بر او عارض شده است، چیست؟ چه در روز اول یا دوم یا سوم؟ ایا قضا بر او واجب است؟
ـ با حائض شدن حتی اگر در ساعات آخر روز سوم باشد، اعتکاف باطل می شود ولی در صورت استحاضه شدن اگر به وظیفه ی مستحاضه نسبت به روزه اش عمل کند، اعتکاف صحیح است.
س : حکم اعتکاف زنی که شک در حیض یا استحاضه دارد، چه در روز اول یا دوم یا سوم چیست؟ ایا قضا بر او واجب است؟
ـ اگر حالت قبلی او پاک بودن است، به شکش اعتنا نکند.
س : گاهی در جواب استفتائات ما را به عرف ارجاع می دهید. مراد از عرف چیست؟ چه کسی می تواند آن را تشخیص دهد؟ اگر در تشخیص آن اختلاف شود چه باید کرد؟
ـ مراد از عرف، نظر عرفی خود مکلف است.
س : اگر معتکف از روی عمد یا نادانی یا فراموشی و یا سهواً مرتکب بعضی از حرام های اعتکاف شود، ایا اعتکافش باطل می شود؟ اگر نسبت به نوع حرام، حکم مختلف می شود، لطفاً توضیح دهید.
ـ برای شناخت تفصیلات این مطلب، به کتاب تحریرالوسیله اما مراجعه کنید.
س : آیا می توان به علتی یا بدون علت در روز اول یا دوم اعتکاف را قطع کرد؟ اگر در قطع کردن اعتکاف تردید کنم، ایا نیت آن از بین می رود و در نتیجه اعتکاف باطل می شود؟ ایا لازم است که نیت مستمر باشد؟
ـ در اعتکاف مستحبی جایز است که در روز اول و دوم اعتکاف قطع شود و نیت اعتکاف باید تا پایان روز سوم ادامه پیدا کند.
س : اگر معتکف نیت چهار روز اعتکاف کند، ایا روز چهارم هم جزو اعتکاف است یا این که باید شش روز را تکمیل کند تا روز چهارم به حساب اید؟
- روز چهارم داخل در اعتکاف نیست ولی اگر پنج روز اعتکاف کند، واجب است روز ششم را کامل کند.
س : آیا عبادات بر معتکف واجب است یا صرف ماندن در مسجد کافی است؟
ـ عبادات مستحب، فی نفسه بر معتکف واجب نیست.
س : آیا اعتکاف در ماه رجب مستحب است و چه زمانی از آن؟
ـ دلیل خاص بر استحباب اعتکاف در خصوص ماه رجب نیافتیم.
س : اگر اعتکاف در همسر اثر منفی بگذارد، با توجه به استحباب اعتکاف کدام لازم تر است؟ رسیدگی به همسر یا اعتکاف؟
ـ تا هنگامی که اعتکاف شوهر مستلزم ترک نفقه ی واجب زن نشود، اشکال ندارد.

ب: خارج شدن از مسجد
س : حکم رفتن به حیاط بیرونی که ملحق به مسجد است چیست؟
ـ رفتن به جاهایی که در حکم مسجد است، اشکال ندارد اما رفتن به خارج است مسجد جایز نیست مگر مواردی که خروج از مسجد به خاطر آن ها جایز باشد.
س : رفتن به سرویس های بهداشتی متعلق به مسجد که در خارج از مسجد است، در موارد زیر چه حکمی دارد؟
الف) برای حمام کردن
ب) برای غسل مستحب
ج) برای این که با وضو باشد
د) وضو گرفتن برای خواندن قرآن یا نماز مستحبی
ـ خارج شدن از مسجد به دلایل مذکور اشکال ندارد ولی باید به قدر حاجت اکتفا کند و طول ندهد.
س : خارج شدن از مسجد برای شستن دندان ها و دست ها؟
ـ ملحق به خارج شدن از مسجد برای تجدید طهارت است.
س : آیا برای رفتن به تشییع جنازه در هنگام اعتکاف، وقت مشخصی است؟ اگر معتکف یکی از دوستانش را دید، ایا می تواند چند دقیقه را با او سپری کند؟ خکم رفتن زیر سایه در این هنگام (چه در ماشین و یا غیر آن) چیست؟
ـ وقت مشخصی ندارد و رفتن به تشییع جنازه اگر آن قدر طولانی نشود که باعث محو صورت اعتکاف شود، اشکال ندارد و در صورت امکان واجب است که زیر سایه ننشیند و احتیاط مستحب این است که زیر سایه حرکت نکند.
س : آیا پشت بام مسجد تابع مسجد است یا بستگی به وقف کننده دارد؟
ـ پشت بام مسجد به حکم مسجد است مگر این که احراز شود که هنگام وقف مسجد، پشت بام آن از وقف خارج شده است.
س : اگر مکان هایی برای وضو و شستن دست ها و دندان ها در خارج از مسجد فراهم شده باشد، ایا واجب است مکان خاصی در داخل مسجد تهیه شود تا معتکف از مسجد خارج نشود؟
ـ صرف نیاز به خروج از مسجد برای طهارت و نظافت برای جواز خروج کافی است و تهیه مکانی در داخل مسجد واجب نیست.

استفاده از بوی خوش
س : استفاده از صابون و خمیردندان عطری چه حکمی دارد؟ ایا استفاده از بوی خوش بر آن صدق می کند؟ ایا همان حکم احرام حج و عمره را دارد؟ اگر در لباس ها و بدن معتکف عطر باشد، بدون آن که معتکف آن را استشمام کند ایا جائز است؟ اگر آن را استشمام کند ولی لباس دیگری نداشته باشد حکم چیست؟ خوردن غذاهایی که بوی خوش دارد چه بوی طبیعی یا مصنوعی، چه حکمی دارد؟
ـ قبلاً گذشت که برای شناخت محرمات اعنکاف به تحریرالوسیله امام خمینی مراجعه شود.

معاملات
س : آیا معتکف می تواند خودش اقدام به خرید کند، چه ضروری و چه غیر ضروری؟
ـ اگر برای خرید نیازمندی های اعتکاف باشد فی نفسه مانعی ندارد ولی در صورتی که باعث خارج شدن از مسجد می شود مشروط به این است که در حال اعتکاف به آن نیاز داشته باشد و جایز نیست معتکف خودش اقدام به خرید و فروش کند مگر در مواردی که در حال اعتکاف به آن ها نیاز دارد.
س : آیا جایز است که معتکف کسی را برای خرید چه ضروری و چه غیر ضروری وکیل کند؟
ـ اگر برای خرید نیازمندی های هنگام اعتکاف باشد، اشکال ندارد، اما در غیر آن موارد، اگر وکیل کردن در هنگام اعتکاف باشد اشکال دارد.
س : آیا اجاره و دیگر معاملات غیر از خرید و فروش در هنگام اعتکاف جایز است؟
ـ بنا بر احتیاط واجب مانند خرید و فروش در هنگام اعتکاف سایر معاملات نیز جایز نیست.
س : آیا جایز است دانشجویان معتکف درس های دانشگاهی خود را مرور کنند؟
ـ اشکال ندارد.
س : آیا اجرای دیگر عقود و ایقاعات در هنگام اعتکاف جایز است؟
ـ مانعی ندارد.
س : اگر معتکف بعد از اعتکاف نیاز به کالایی داشته باشد ایا جایز است که در هنگام اعتکاف آن را تقاضا کند و گرفتن کالا بعد از اعتکاف باشد؟
ـ اگر باعث خارج شدن از مسجد نشود، صرف قرار گذاشتن بدون عقد خرید، اشکال ندارد.
س : مورد ضروری که خرید و فروش در آن ها برای معتکف جایزاست، چیست؟
ـ مواردی که در هنگام اعتکاف برای خودش یا هزینه های خودش و نفقه ی خانواده اش به آن نیاز دارد.

عنوان مسجد جامع
س : آیا اعتکاف در مسجدی غیر از مسجد جامع باطل است و ایا ممکن است هر محله ای مسجد جامعی غیر از مسجد جامع شهر یا روستا داشته باشد؟ مسجد جامع به چه مسجدی گفته می شود؟ ایا ممکن است که در شهر چند مسجد جامع باشد؟
ـ قبلاً گذشت که اعتکاف در هر مسجدی حتی غیر از مسجدهای چهارگانه تا هنگامی که بر آن مکان اسم مسجد صدق کند، جایز است، مشروط بر این که به قصد رجا باشد یعنی به امید این که مطلوب خداوند واقع شود و مختص به مسجد جامع نیست و ممکن است که یک شهر یا روستا چند مسجد جامع داشته باشد.

سئوال های عمومی
س : آيا اعتکاف در غير از مساجد چهارگانه جايز است؟ و نيّت آن چگونه مى باشد؟
ج: اعتکاف در غير از مساجد چهارگانه به قصد رجاء مطلوبيت (به اميد اينکه مطلوب خداوند واقع شود) مانعى ندارد.
س: رفتن به سرويسهاى بهداشتى متعلق به مسجد که در خارج از مسجد است در موارد زير چه حکمى دارد؟
الف. براى حمام کردن.
ب. براى غسل مستحب.
ج. براى اينکه با وضو باشد.
د. وضو گرفتن براى خواندن قرآن يا نماز مستحبى.
ه . خارج شدن از مسجد براى شستن دندانها و دستها.
خارج شدن از مسجد به دلايل مذکور اشکال ندارد، ولى بايد به قدر حاجت اکتفا کند و طول ندهد.
س : موارد ضرورى که خريد و فروش در آنها براى معتکف جايز است چيست؟
ج: مواردى که در هنگام اعتکاف براى خودش و نفقه خانواده اش به آن نياز دارد.
س : اگر معتکف مبتلا به مرضى شود که مجبور به افطار روزه است، چه بايد بکند و حکم اعتکاف او چيست؟
ج : اعتکاف بدون روزه صحيح نيست لذا با افطار روزه، اعتکاف باطل مى شود.
س: من علاقه زيادى دارم که در مراسم اعتکاف در مرکز استان شرکت کنم ولى چون در شهرستان زندگى مى کنم و اگر بخواهم به مرکز استان بروم بايد نماز خود را شکسته بخوانم، آيا از اين نظر مشکلى نخواهم داشت؟
ج : کسى که بخواهد در سفر، معتکف شود، مى تواند نذر کند که در سفر، روزه بگيرد و مى تواند اعتکاف نمايد.
س: حکم اعتکاف زنى که حيض يا استحاضه بر او عارض شده است چيست؟ چه در روز اول يا دوم يا سوم؟ و آيا قضا بر او واجب است؟
ج : در صورت حائض شدن؛ حتى اگر در ساعات آخر روز سوم باشد اعتکاف باطل مى شود؛ ولى در صورت استحاضه شدن اگر به وظيفه مستحاضه نسبت به روزه اش عمل کند، اعتکافش صحيح است.
س : اگر معتکف مثلاً یک ساعت از ابتدای روز، بعد از طلوع فجر، تاخیر کند، ایا این روز به عنوان روز اول اعتکاف حساب می شود، چه تاخیر عمدی باشد یا اضطراری؟
ـ گذشت که در اعتکاف باید از ابتدای روز اول شروع کند لذا روزی که ناقص مانده جزو اعتکاف محسوب نمی شود، هرچند که تاخیر از روی اضطرار باشد.
س : آیا عدالت امام جماعت مسجد جامع در صحت اعتکاف شرط است؟ چرا؟
ـ عدالت امام جماعت مسجد در صحت اعتکاف شرط نیست.
س : اگر قضای اعتکاف به علت بطلان واجب باشد و ده روز پایانی ماه رمضان تمام شود ایا جایز است که برای درک فضیلت، قضای اعتکاف را در ماه رمضان اینده به جای آورد یا این که باید فوراً قضا کند؟
ـ قضا در هر ماهی که خواست اشکال ندارد مگر این که نذر کرده باشد که در ماه خاصی اعتکاف کند.
س : اگر خارج شدن از مسجد برای معتکف جایز باشد، برای مثال تشییع جنازه، حکم زیر سایه رفتن او چیست؟
ـ حکم آن قبلاً گذشت، به جواب سئوال 3 خارج شدن از مسجد رجوع شود.
س : اگر معتکف مبتلا به مرضی شود که مجبور به افطار روزه است چه باید بکند وحکم اعتکاف او چیست؟
ـ اعتکاف بدون روزه صحیح نیست لذا با افطار روزه اعتکاف باطل می شود.
س : اگر کسی بخواهد در خارج از شهر خود اعتکاف کند، برای مثال در مکه مکرمه و از ساکنین مکه نباشد و قصد ده روز هم نکند، ایا نذر کافی است و صیغه ی آن چیست؟ اگر نذر، صحیح است، ایا می تواند در خلال ماه رمضان نذر کند؟
ـ نذر روزه در سفر مانعی ندارد و با این نذر، روزه و اعتکافش صحیح است ولی احتیاط آن است که نذر، قبل از شروع مسافرت باشد و صیغه ی آن عبارت است از «لله علی ان اصوم فی سفری الی کذا».
س : ایا گفت وگو در مورد چیزهای مباح، هنگام اعتکاف جایز است؟
ـ اشکال ندارد.
س : در پایان از حضرتعالی تقاضان داریم که کلامی برای مؤمنان در مورد اعتکاف و نقش آن در تربیت فرد و آثار مثبت آن برای جامعه بیان کنید. با توجه به این که سخن مبارک شما در کتابچه هایی که هیأت اعتکاف آماده می کنند، منتشر خواهد شد.
ـ شابسته است که مؤمنان بدین نکته توجه داشته باشند که دایم و در همه ی حالات در محضر خداوند هستند، لذا هیچ یک از اوامر و نواهی الهی را عصیان نکنند. خداوند همه را به مرضات خود موفق بدارد.

آية اللّه  العظمى بهجت (رحمت الله علیه)
س : آيا اعتکاف به زمانهاى ويژه اى اختصاص دارد؟ و بهترين زمان جهت اعتکاف چيست؟
ج : در هر زمانى که روزه در آن ايام صحيح است اعتکاف نيز جايز و صحيح است و بهترين اوقات اعتکاف، ماه رمضان و برترين اوقات رمضان، دهه آخر آن است.
س : اعتکاف به نيابت از ميّت يا حىّ چه حکمى دارد؟
ج : اعتکاف به نيابت از ميّت صحيح است و صحت آن به نيابت از حىّ محل تأمل است.
س : آيا در اعتکاف، زن بايد از شوهر خود اجازه بگيرد؟
ج : در صورتى که اعتکاف او منافى با حق شوهر باشد، اجازه لازم است و با عدم منافات هم احتياط در اجازه است.
س : آيا فرزند لازم است که براى اعتکاف از پدر خود اجازه بگيرد؟
ج : اگر اعتکاف فرزند مستلزم آزار و اذيت آنها باشد، اجازه پدر و مادر لازم است.
س : آيا معتکف مى تواند از اعتکاف منصرف شود؟
ج : برگشت و انصراف از اعتکاف در واجب معين و هم چنين در غيرمعين، بعد از تمام شدن دو روز جايز نيست و منظور از دو روز، غروب روز دوم است و در صورتى که هنگام نيّت اعتکاف، شرط رجوع داشته است، مى تواند هر وقت خواست از اعتکاف دست بردارد؛ هرچند روز سوم هم باشد.
س : مکانهايى همچون بام و زير زمين مسجد که شک داريم جزو مسجد است يا نه، آيا مى توان در حين اعتکاف به آنجا رفت؟
ج : در حال اعتکاف نزول به سرداب (زيرزمين) مسجد و رفتن به بام مسجد جايز است، ولى مقدار اضافى اگر جزئيتش مشکوک باشد، رفتن به آنجا جايز نيست.
س : آيا آنچه بر مُحرم حرام است، بر معتکف هم حرام است؟
ج : محرمات احرام بر معتکف حرام نيست، مگر بعضى از محرمات.
س : آيا اعتکاف بچه مميّز صحيح است؟
ج : صحيح است.

آية اللّه  العظمى مکارم شيرازى
1- اعتکاف از مستحبات است ولی به نذر و مانند آن واجب می شود و قصد عبادت شرط است.
2- اعتکاف بیش از سه روز هم جایز است؛ ولی هر گاه دو روز اضافه می کند، روز سوم را برآن بیافزاید(بنابر احتیاط).
3- اعتکاف باید در مسجد جامع باشد و منظور از مسجد جامع، مسجدی است که قشرهای مختلف مردم شهر در آن شرکت دارند، بر خلاف مسجد محل و مسجد بازار که قشرخاصی درآن شرکت می کنند.
4- خارج شده از مسجد عمدا موجب بطلان اعتکاف است و از روز فراموشی نیز بنابر احتیاط، چنین است.
5- اعتکاف برای زنان هم جایز است ولی احتیاط واجب آن است که از همسرشان اجازه بگیرند.
6- احتیاط آن است که در اعتکاف برای غیر، قصد اهدائ ثواب کند، خواه حی باشد یا میت، بنابراین می توان به قصد اهدا ثواب کند، خواه حی باشد یا میت بنابراين مي توان به قصد چند نفر نيت را نمود.
7- لازم نیست روزه برای اعتکاف باشد، بلکه می تواند روزه ی ماه مبارک یا روزه ی قضا و مانند آن را به جا آورد، ولی روزه ی استیجاری مشکل است.
8- اعتکاف مسجد را در دو روز اول می توان رها کرد؛ ولی روز سوم رها کردن جایز نیست.
9- بهتر است که مدت اعتکاف در یک مسجد باشد؛ ولی در دو مسجد متصل به هم مانعی ندارد.
10- در جایی که مشکوک است جزء مسجد می باشد یا نه، و ظاهر حال گواهی بر چیزی نمی دهد، اعتکاف صحیح نیست.
11- زنان نیز فقط در مسجد می توانند معتکف شوند.
12- کودکان ممیز نیز می توانند اعتکاف کنند.
13- در موارد زیر، شخص اعتکاف کننده می تواند از مسجد خارج شود:
الف: براي هر گونه کار ضروري شرعي يا عرفى، مانند رفتن به دستشویی و غسل واجب و تهیه ضروریات .
ب: همچنین برای گواهی دادن در دادگاه و نماز جمعه و تشییع جنازه و عیادت مریض ، اما برای هر کار مستحبی جایز نیست.
14- نشستن بر فروش غصبی هنگام اعتکاف موجب بطلان اعتکاف نمی شود، برخلاف محل غصب(مثلا جای دیگران را غصب کند) بنابر احتیاط.
15- جایز است در اعتکاف ، در آغاز نیت، شرط کند که هرگاه عذر عرفی یا شرعی برای او پیدا شود، بتواند اعتکاف را به هم زند در این صورت هر وقت عذری پیدا شود، می توان آن را به هم زند، حتی در روز سوم .
16- اعتکاف کمتر از سه روز کامل جایز نیست و روز از اول طلوع فجر تا غروب آفتاب است.
17- اعتکاف در شبستان و سرداب و صحن مسجد جایز است. مگر در مواردی که ثابت شود حیاط جزء مسجد نیست یا ظاهر حال چنین باشد.
18- موارد ذیل بر معتکف حرام است:
بوییدن عطریات و بوهای خوش هر چند به قصد لذت نباشد،
خرید و فروش، بلکه مطلق تجارت با بودن ضرورت(بنابر احتیاط) ولی پرداختن به امور مباح دنیوی مانند خیاطی و امثال آن اشکال ندارد،
جدال بر سر مسائل دینی یا دنیوی به قصد غلبه کردن بر طرف مقابل و اظهار فضیلت،
و در این امور فرقی میان شب و روز نیست،...
19- پرداختن به امور دنیوی و مطالعات مربوط به آن برای معتکف جایز است و هر چند بهتر ترک این امور و توجه به عبادات و طاعات می باشد.
20- هرگاه اعتکاف خود را با یکی از امور گذشته باطل کند، اگر به سبب نذر بر او واجب معین بوده باید قضا کند و اگر واجب غیر معین بوده و این امر در روز سوم بوده نیز باید قضا کند و اگر در روز اول بوده لازم نیست قضای اعتکاف واجب فوری نیست، بلکه وقت آن وسیع است.
س : در چه مساجدى مى توان اعتکاف کرد؟ با توجه به استقبال فوق العاده اى که از مسئله اعتکاف، مخصوصا از سوى جوانان مى شود، و سال به سال افزايش پيدا مى کند، و شرايطى که براى مساجدى که در آن مى توان اعتکاف کرد ذکر مى کنند، سبب محدوديت هايى شده، دقيقا بفرماييد اعتکاف در چه مساجدى جايز است؟ آيا فقط در مساجد چهارگانه يا در هر مسجد جامعى مى توان اعتکاف کرد؟ و منظور از مساجد جامع چيست؟ خواهشمنديم جواب واضحى دهيد تا تکليف اعتکاف کنندگان محترم روشن شود.
ج : با مراجعه به ادلّه مسئله و روايات متعدّدى که در اين باره در منابع روايى وارد شده، روشن مى شود که در تمام مساجدى که در آن نماز جماعت به طور مرتّب بر پا مى شود، اعتکاف جايز است. بنابراين محدوديّت خاصّى در اين گونه مساجد نيست.
س : آيا در ايام اعتکاف در مسجد دانشگاه، رفتن به کلاس و شرکت در درس ها جايز است؟
ج : جايز نيست.
س : گفتگو با تلفن همراه در مسجد در موارد غير ضرورى و مکرر چه صورت دارد؟
ج : در صورتى که ضررى به اعمال اعتکاف نزند مانعى ندارد ولى بهتر ترک آن در غير موارد ضرورت است.

آية اللّه  العظمى فاضل لنکرانى رحمه الله 
س : معتکف در روز سوم اعتکاف براى غسل مستحبّى از مسجد خارج مى شود، آيا اعتکاف باطل مى شود يا خير؟
ج : اعتکاف باطل نمى شود.
س : آيا در تهران بزرگ در مسجد جامع هر محله مى توان اعتکاف کرد؟
ج : يکى از شرايط صحت اعتکاف اين است که در مسجد جامع باشد، يعنى مسجد عمومى که محل اجتماع عامه مردم است و اختصاص به اهل يک محله و گروه خاصى نداشته باشد، مثل مسجد اعظم و مسجد امام در قم و مسجد امام و مسجد جمعه در تهران و امثال آن. بنابراين در مسجد بازار و محله ها اعتکاف صحيح نيست.
س : آيا در حال اعتکاف مى توان در صحن و حياط مسجد توقف کرد؟
ج : اگر صحن و حياط مسجد به گونه اى است که در آن نماز مى خوانند و صيغه مسجديت بر آن خوانده شده، مثل مسجد امام حسن عسکرى عليه السلام در قم، مى توان در آن توقف کرد، وگرنه نبايد در آن توقف کرد.
س : آيا شخص معتکف مى تواند براى شرکت در نماز جمعه از مسجد محل اعتکاف خارج شود؟
ج : ظاهرا از مواردى است که مى توان خارج شد؛ ولى بايد حداقل زمان لازم را رعايت کند و در رفت و آمد به احتياط مستحب زير سايه نرود.

آية اللّه  العظمى سيستانى
س : آيا مى توان در ايام البيض (اعتکاف)، روزه به نيت قضا گرفت؟
ج : اشکال ندارد.
س : آيا مى توان براى غسل ام داوود از محل اعتکاف خارج شد؟ بر فرض خروج باعث بطلان اعتکاف مى شود؟ و چه احکامى از قبيل قضا و کفاره بر مکلف واجب مى شود؟
ج : جايز نيست خارج شود؛ زيرا استحباب آن ثابت نيست و اگر خارج شد کفاره ندارد، ولى اگر نذر کرده باشد بايد دوباره انجام دهد و اگر نذر معين بوده يا در روز سوم بوده، احتياطا بايد قضا کند.

منابع:
- خیمه، تیر و مرداد 1386 - شماره 33 و 34.
- مبلغان، تیر و مرداد 1387، شماره 105.
- خیمه، مرداد 1384 - شماره 19.
---------------------------
* نظرات امام خمینی(ره) درباره اعتکاف:

‏‏احکام اعتکاف‏‏ 
‏‏بر کسی که اعتکاف می کند، چند چیز حرام است: از جملۀ آن ها است: مباشرت زن ها با‏‎ ‎‏جماع و لمس کردن و بوسیدن از روی شهوت، بلکه این کارها اعتکاف را باطل می کند.‏‎ ‎‏و بین مردان و زنان فرقی نیست، بنا بر این بر زنی که اعتکاف کرده، نیز این کارها‏‎ ‎‏حرام است.‏
‏‏و از جملۀ آن ها است: استمناء بنابر احتیاط (واجب).‏
‏‏و از جملۀ آن ها است: بوییدن عطر و گیاهان خوش بو برای لذّت بردن، پس اگر کسی‏‎ ‎‏فاقد حسّ بویایی باشد از این حکم خارج است.‏
‏‏و از جملۀ آن ها است: خرید و فروش. و بنابر احتیاط (واجب) سایر انواع کسب و‏‎ ‎‏تجارت را نیز باید ترک کند، مثل صلح، اجاره و غیر آن ها. ولی اگر معامله ای انجام دهد،‏‎ ‎‏بنابر اقوی صحیح است و اثر بر آن مترتب می شود. و اشتغال به امور دنیوی که برای‏‎ ‎‏گذراندن زندگی است، حتی خیّاطی و بافندگی و مانند این ها اشکال ندارد، اگرچه احتیاط‏‎ ‎‏(مستحب) ترک آن است. البته در صورتی که ناچار باشد مانعی ندارد، بلکه اگر برای‏‎ ‎‏خوردن و نوشیدن نیاز به خرید وفروش باشد و نتواند وکیل بگیرد، بلکه اگر نقل و انتقال‏‎ ‎‏بدون خرید و فروش ممکن نباشد در این صورت نیز خرید و فروش مانعی ندارد.‏
‏‏و از جملۀ آن ها است: مجادله در امر دنیوی یا دینی اگر به خاطر غلبه کردن برطرف‏‎ ‎‏مقابل و اظهار فضیلت باشد، بنا بر این اگر به خاطر روشن شدن حق و برگرداندن طرف از‏‎ ‎‏اشتباه باشد اشکالی ندارد. وبنابر احتیاط (مستحب) کسی که اعتکاف می کند، باید از‏‎ ‎‏چیزهایی که مُحرِم اجتناب می کند اجتناب نماید، لیکن بنابر اقوی اجتناب لازم نیست،‏‎ ‎‏مخصوصاً پوشیدن لباس دوخته و برطرف کردن موی بدن وخوردن گوشت شکار و عقد‏‎ ‎‏نکاح، که تمام این ها برای او جایز است.‏
مسأله 1 ـ ‏‏در حرام بودن تمام آنچه شنیدی بر معتکف، بین شب و روز فرقی نیست،‏‎ ‎‏مگر افطار کردن.‏
‏‏مسأله 2 ـ ‏‏هر چیزی که روزه را باطل می کند، اعتکاف را هم باطل می کند، چون شرط‏‎ ‎‏صحت آن روزه است، پس باطل شدن روزه سبب باطل شدن اعتکاف می شود. و همچنین‏‎ ‎‏جماع آن را باطل می کند، هر چند در شب انجام گیرد و همچنین است لمس کردن و‏‎ ‎‏بوسیدن از روی شهوت. و جماع کردن اگرچه از روی سهو باشد، اعتکاف را باطل می کند‏‎ ‎‏و اما در سایر کارهای حرامی که گفته شد بنابر احتیاط (واجب) اگر عمداً یا سهواً‏‎ ‎‏مرتکب شود و نیز در مورد لمس کردن و بوسیدن با شهوت که از روی سهو باشند، اگر‏‎ ‎‏اعتکاف واجب معیّن باشد باید آن را تمام کند و سپس قضا نماید و اگر واجب معیّن‏‎ ‎‏نباشد در صورتی که این محرّمات را روز اول یا دوم انجام دهد باید اعتکاف را از‏‎ ‎‏نو شروع کند و اگر در روز سوم انجام دهد آن را تمام کند و بعد از سر بگیرد. و‏‎ ‎‏هر وقت اعتکاف را باطل کند، چنانچه واجب معیّن باشد قضای آن واجب است و لازم‏‎ ‎‏نیست فوراً قضا کند، اگرچه احوط (استحبابی) است و اگر واجب غیر معیّن باشد، از‏‎ ‎‏سرگرفتن آن واجب است. وهمچنین اگر اعتکاف مستحب را بعد از روز دوم باطل کند،‏‎ ‎‏قضای آن واجب است و اما قبل از آن، چیزی بر او نیست، بلکه مشروع بودن قضای آن‏‎ ‎‏محل اشکال است. البته در صورتی باید اعتکاف واجب را قضا کند یا از سربگیرد که‏‎ ‎‏دست برداشتن از آن را ـ به نحوی که گذشت ـ شرط نکرده باشد وگرنه قضا و از سرگرفتن‏‎ ‎‏لازم نیست.‏
‏‏مسأله 3 ـ ‏‏اگر اعتکاف واجب را به واسطۀ جماع باطل کند، هرچند در شب باشد، باید‏‎ ‎‏کفّاره بدهد و همچنین است در مورد اعتکاف مستحب بنابر احتیاط (واجب) اگر بدون‏‎ ‎‏دست برداشتن از اعتکاف جماع کند و اما اگر با دست برداشتن از اعتکاف جماع کند، بنابر‏‎ ‎‏اقوی کفّاره ندارد ـ چنان که در سایر محرّمات کفّاره واجب نیست ـ اگرچه احوط‏‎ ‎‏(استحبابی) است. وکفّارۀ اعتکاف مانند کفّارۀ ماه رمضان است اگرچه احتیاط (مستحب)‏‎ ‎‏آن است که مانند کفّارۀ ظهار ترتیبی باشد.‏
‎‏مسأله 4 ـ ‏‏اگر اعتکاف واجب را با جماع کردن در روز ماه رمضان باطل کند، به گردن‏‎ ‎‏او دو کفّاره است و همچنین است در قضای ماه رمضان وقتی بعد از ظهر باشد و اگر همسر‏‎ ‎‏روزه دارش را در ماه رمضان بر جماع اکراه کند، پس اگر همسرش اعتکاف نکرده باشد، به‏‎ ‎‏گردن مرد دو کفّاره برای خودش هست: برای اعتکافش و روزه اش، و یک کفّاره هم از‏‎ ‎‏طرف همسرش برای روزۀ همسرش و همچنین است بنابر اقوی اگر همسرش نیز‏‎ ‎‏اعتکاف کرده باشد، اگرچه احتیاط (مستحب) ثبوت کفّارۀ چهارم است، از طرف‏‎ ‎‏همسرش برای اعتکاف او. و اما اگر زن راضی باشد به گردن هر یک از آنان، یک کفّاره‏‎ ‎‏است، اگر جماع در شب باشد و دو کفّاره است، اگر در روز باشد.‏

ترجمه تحریرالوسیله امام خمینی(ره)، ج. 1، از ص350 الی 352).