شرح دعای روز 23 ماه رمضان از آیت الله مجتهدی (فیلم، صوت، متن)

[1]بحارالأنوار، ج: ۹۵، ص: ۱۶۹.

اللَّهُمَّ اغْسِلْنِی فِیهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الْعُیُوبِ وَ امْتَحِنْ فِیهِ قَلْبِی لِتَقْوَی الْقُلُوبِ یَا مُقِیلَ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِینَ.

[2] وسائل الشیعة، ج: ۱۰، ص: ۳۱۳.

عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرَانَ النَّقَّاشِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْمُعَاذِیِّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْمُکَتِّبِ کُلِّهِمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ [علیه‌السلام] قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ [صلّی اللَّه علیه و آله] خَطَبَنَا ذَاتَ یَوْمٍ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّه.

[3] الحیاة با ترجمه احمد آرام، ج ۲، ص ۳۳۷.

الكافي عن عبد اللّه ِ بن الصَّلتِ عَن رجُلٍ مِن أهلِ بَلخٍ : كُنتُ مَع الرِّضا عليه السلام في سَفَرِهِ إلى خُراسانَ فدَعا يَوما بِمائدَةٍ لَهُ فجَمَعَ علَيها مَوالِيهِ مِن السُّودانِ و غَيرِهِم ، فقُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، لَو عَزَلتَ لهؤلاءِ مائدَةً ! فقالَ : مَهْ ! إنَّ الرَّبَّ تباركَ و تعالى واحِدٌ ، و الاُمُّ واحِدَةٌ ، و الأبُ واحِدٌ ، و الجَزاءُ بالأعمالِ.[الكافي: 8 / 230 / 296.]

ترجمه: عبدالله بن صلت گوید: مردی از مردم بلخ گفت: در سفر (امام) رضا «علیه‌السلام» به خراسان با او همراه بودم؛ روزی گفت تا سفره انداختند، و غلامان سیاه و غیر سیاه خود را به سر سفره دعوت کرد. به او گفتم: فدایت شوم، آیا بهتر نیست که اینان بر سر سفره‌ای جداگانه بنشینند؟ گفت: «خاموش! که پروردگار همه یکی است، و مادر یکی، و پدر یکی، و پاداش به اعمال است».

[4] ازآنجایی‌که روایت حاوی مطالب زیبا و پر مغزی می‌باشد ترجمه متن کامل روایت ارائه می‌گردد، باشد که مطالعه این احادیث نورانی راه‌گشای کوره‌راه‌های زندگی انسانی باشد. (بحارالانوار، ترجمه جلد ۶۷ و ۶۸، ج ۱، ص ۲۵۳)

مردی گوید به معاذ بن جبل گفتم:

برای من حدیثی را که خود از رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله شنیده‌ای و ضبط نموده و هر روز متذکر آن هستی و از احادیث قابل دقت است بازگو نما

معاذ گفت:

بسیار خوب ولی شروع به گریه کرد گفتم خاموش شو و بگو سپس با صدای بلند گفت: پدر و مادرم فدای پیغمبر باد.

روزی حضرت سوار بود و من هم در ردیف او بودم در اثنایی که داشتیم می‌رفتیم حضرت نظر مبارک را به‌طرف آسمان افکند و گفت حمد و سپاس خدائی را سزد که آنچه بخواهد و دوست داشته باشد در باره مخلوق خود، فرمان داده و انجام می‌دهد. فرمود معاذ عرضه داشتم لبیک ای رسول خدا و راهنمای خیر و خوبی و ای پیامبر رحمت فرمود مطلبی را که پیامبر بامت خود گوید برای تو می‌گویم که اگر این حدیث را ضبط کنی زندگی برایت سودمند است و اگر بشنوی و ضبط نکرده و مراعات ننمایی هیچ عذری در پیشگاه حق نخواهی داشت. سپس فرمود: خداوند متعال پیش از خلقت آسمان‌ها هفت فرشته آفرید و پس از خلقت آسمان‌ها که سراسر آنها را پرده‌ای از عظمت و جلال پوشانیده بود در هر یک از آنها ملائکه‌ای قرار داد و بر در هر آسمانی ملکی به‌عنوان دربان مقرر داشت و فرشتگان اعمال که تمامی عمل انسان را از صبح تا شب حفظ و ضبط می‌نمایند و می‌نویسند عمل بنده را به‌طرف عالم بالا می‌برند و این عمل مانند آفتاب می‌درخشد هنگامی که به آسمان اول می‌رسند از عمل بنده تعریف و تمجید می‌نمایند. فرشته دربان می‌گوید توقف کن و عبور ننما و این عمل را به‌صورت صاحب بزن. من فرشته موکل به عینیت هستم هر کس غیبت کسی را نموده باشد نمی‌گذارم عملش از اینجا عبور نماید این مأموریتی است که پروردگار به من داده است.

فرمود: روز بعد که می‌شود فرشته نگهبان عمل باز عمل بنده را بالا می‌برد و با تزکیه و تمجید عمل را از آسمان اول عبور می‌دهد و به آسمان دوم می‌رسد در آن هنگام فرشته دربان اخطار توقف نموده و می‌گوید این عمل را برگردان و به‌صورت صاحبش بزن؛ زیرا منظور صاحب عمل انگیزه دنیوی بوده و من مأمور بازرسی اغراض دنیوی اعمال هستم و نمی‌گذارم این عمل از اینجا عبور کند.

حضرت فرمود: سپس مجدداً عمل بعدی را با کمال سرور و خوشحالی بالا می‌برد (از قبیل صدقه و انفاق و نماز) و نگهبانان عمل خوشحال‌اند و می‌رود تا آسمان سوم. آن فرشته دربان می‌گوید بایست و این عمل را بر پشت و صورت صاحبش بزن من فرشته مأمور متکبران هستم. این شخص با این عمل بر دیگران تکبر نموده و در مجالس خود را برتر از آنها دید پروردگار من فرمان داده که نگذارم چنین عملی از اینجا عبور نماید و فرمود:

حافظان عمل باز هم عمل دیگر بنده را که مانند ستاره درخشان نورانی و روشن است و صدای تسبیح از او می‌آید و روزه و حجّش پیدا است بالا می‌برند تا آسمان چهارم آن فرشته دربان می‌گوید توقف کن و این عمل را به‌صورت و شکم صاحبش بزن. من فرشته عجب و خودبینی هستم این شخص با این عمل به خود خوش‌بین شده و به خود می‌بالید پروردگار من دستور داده که مانع از عبور چنین عمل بشوم این عمل را به‌صورت صاحبش بزن.

فرمود: ملائکه اعمال عمل بنده را که در کمال آراستگی و زینت است؛ مانند عروسی که آرایش و آراسته شده بالا می‌برد با جهاد و نماز و نوافل ما بین نمازهای واجب و آثار ناله و تضرع چون ناله شتر از آن عمل پیدا است و مانند آفتاب می‌درخشد تا به آسمان پنجم می‌رسد فرشته دربان فرمان توقف داده و می‌گوید من مأمور بازرسی اعمال حسودان هستم برگرد و این عمل را به‌صورت صاحبش بزن و بر کول او بارکن که این شخص بر کسانی که علم و دانش فرامی‌گرفتند و برای‌خدا اعمال را انجام می‌دادند حسد ورزیده و رشک می‌برد و اگر در کسی امتیاز و فضیلتی در عمل و عبادت می‌دید ناراحت شده و حسادت می‌نمود و غیبت و تهمت بر او می‌زد و این فرشته عمل آن شخص را بر دوش او باز می‌نماید و همین عمل صاحبش را لعنت می‌کند. فرمود: باز عمل را بالا برده تا آسمان ششم فرشته دربان می‌گوید توقف کن من مأمور بررسی رحمت و مهربانی صاحب اعمال هستم این عمل را به‌صورت صاحبش بزن و چشمش را نابود کن چون این شخص محبت و رأفتی ندارد اگر بنده‌ای از بندگان خدا در اثر لغزش گناهی را مرتکب می‌شد و یا اتفاق ناگوار و مصیبت و زیانی برای او رخ می‌داد این شخص بجای نصیحت و همدردی آن طرف را سرزنش و شماتت می‌نمود. پروردگار من فرمان و دستور داده که نگذارم عمل چنین اشخاصی از اینجا عبور کند. فرمود: ملائکه اعمال دیگر را که توأم با فقه و فقاهت و کوشش کامل و توأم با ورع و تقوی است بالا می‌برد و این عمل صدایی رعدآسا و نور و روشنائی همچو برق درخشان دارد و سه هزار فرشته همراه او هست و تمام آسمان‌های شش‌گانه و درجات و مراتب را پیموده تا به آسمان هفتم می‌رسد.

ناگهان فرشته آسمان هفتم اخطار توقف داده و دستور می‌دهد که این عمل را به‌صورت صاحبش بزن من مأمور بازرسی حجاب اعمال هستم هر عملی که بین آن و خدا حجابی باشد و در آن انگیزه غیر خدا باشد برمی‌گردانم صاحب این عمل منظورش این عمل بود که با این عمل ارتقای مقامی در نظر فرماندهان به دست آورد و نام بلندی در مجالس و محافل کسب کند و شهره آفاق گردد پروردگار بزرگ به من دستور داده هر عملی که خالص برای او نباشد بازگردانم و مانع از عبور آن شوم. فرمود: سپس ملائکه عمل بنده را از قبیل اخلاق نیک و سکوت و ذکر فراوان (همه‌گونه عبادت) با کمال خوشحالی بالا می‌برد و تمام ملائکه هفت‌آسمان در مشایعت آن عمل هستند و مراحل هفت‌گانه را گذر کرده و می‌پیمایند تا به حریم خداوندی رسیده و همگی آنها به اعمال صالحه و دعا و مناجات این شخص گواهی می‌دهند؛ ولی خداوند متعال می‌فرماید: ملائکه من شما فقط حافظ و نگهبان عمل هستید؛ ولی من به اعماق دل او و خاطرات و نیات پنهان او آگاه و مراقبم در این عمل هدف حقیقی او من نبوده‌ام (انگیزه‌های درونی گاهی به‌گونه‌ای است که فرشتگان او را دانسته و بر او آگاه‌اند و گاهی به‌طوری مخفی و پنهان و در باطن قرار گرفته که فرشتگان به آن مرحله از ریا آگاهی ندارند؛ بلکه ممکن است طوری باشد که خود انسان هم آگاهی کامل به او نداشته باشد فقط در بعضی از مواقع بحرانی و روی داده‌های شدید و فوق‌العاده و یا در عالم رؤیا و نظایر آن انسان می‌تواند به آن ضمیر سرّ و باطن باطن راه یابد؛ اما خداوند عالم‌السر و الخفیات به تمام اسرار و رموز باطن و حالات و کیفیات درونی کاملاً آگاه و مطلع است) لعنت من بر این شخص باد ملائکه هم می‌گویند خدایا لعنت تو و لعنت ما بر او باد. راوی حدیث می‌گوید معاذ بن جبل سخت گریست و سپس گفت به رسول خدا صلّی‌اللَّه علیه و آله عرضه داشتم یا رسول اللَّه با این وضع من چه کنم و چگونه عمل نمایم؟ فرمود: معاذ به پیامبر خود تأسی و اقتدا کن در داشتن حالت یقین گفتم چطور ممکن است؟ چون شما رسول خدا هستید؛ ولی من معاذ بن جبل یک فرد و عادی عامی فرمود اگر در عملت کوتاهی داری و آن طور که باید نمی‌توانی عمل کنی برنامه زندگی را چنین تنظیم کن که زبانت را از انتقاد برادران دینی حفظ کن و همچنین از حمله قرآن و افرادی که اهل قرآن‌اند و همیشه به گناه خود اعتراف داشته باش و گناه را به گردن دیگران مینداز و با نکوهش دیگران خود را تزکیه و تصفیه مکن و با کوچک‌کردن و تحقیر دیگران خود را بزرگ مشمار و ریا و خودنمائی را در اعمال خود وارد نکن و در اعمال اخروی انگیزه دنیوی را راه مده و فحش و ناسزا به مردم مگو که مردم از تو روی‌گردان شده و در نتیجه خیرات و عوائد دنیوی از دستت می‌رود و پرده‌دری مکن که سگ‌های دوزخی تو را می‌درند خداوند متعال می‌فرماید وَ النَّاشِطاتِ نَشْطاً درندگان و درهم‌شکنندگان می‌دانی ناشطات یعنی چه؟ یعنی سگان دوزخی که گوشت و استخوان را دریده و در هم می‌شکنند عرض کردم یا رسول اللَّه چه کسی می‌تواند این برنامه را داشته باشد؛ چون مراقبت به این صفات بسیار مشکل و دشوار است فرمود چنین نیست کسی که توفیق الهی شامل حال او باشد برای او خیلی سهل و آسان است راوی حدیث می‌گوید معاذ بن جبل این حدیث را همیشه بازگو می‌کرد و بیشتر از قرآن می‌خواند.

[5] کافی ج: ۲، ص: ۸۴.

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ [علیه‌السلام] قَالَ إِنَّ الْعُبَّادَ ثَلَاثَةٌ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَوْفاً فَتِلْکَ عِبَادَةُ الْعَبِیدِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی طَلَبَ الثَّوَابِ فَتِلْکَ عِبَادَةُ الْأُجَرَاءِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حُبّاً لَهُ فَتِلْکَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ وَ هِیَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ.

ترجمه: گروهی خدا را عبادت می‌کنند از روی علاقه و میل (به نعمت‌های بهشت) این عبادت تجار است و گروهی نیز از روی ترس عبادت می‌کنند این عبادت بردگان است و گروهی او را عبادت می‌کنند به جهت سپاس نعمتش این عبادت آزادمردان است که افضل عبادات است.