مساله نسخ و عدم تناقض در قرآن

مساله نسخ و عدم تناقض در قرآن

مساله نسخ از قدیمی ترین مسائل علوم قرآن است که ریشه  در آیات قرآن و احادیث دارد. مفهوم نسخ از مفاهیمی است که در طول تاریخ تطوراتی داشته است و در همین راستا دیدگاه‌ های دانشمندان نیز در قبول و انکار آن و شمارگان آیات منسوخ متحوّل شده است. در ادامه به تشریح مساله نسخ و عدم تناقض در قرآن می پردازیم. با ما همراه ما باشید.

آيا وجود ناسخ و منسوخ در قرآن نشانه وجود تناقض و اختلاف در آن است؟

پاسخ تفصیلی: 

با توجه به آيات ناسخ و منسوخ در قرآن در مي یابيم که: آيات منسوخه همراه قرآنی است که نشان مى دهد عمر محتواى آنها کوتاه است و روزى پايان مى گيرد. يعنى نشانه هاى نسخ در خود آنها وجود دارد با توجه به اين نکته نه تنها تضادى نيست؛ بلکه همواره يک نوع هماهنگى در ميان آنها وجود دارد.

مثلا اگر ما بخواهيم يک برنامه درسى براى مقاطع مختلف بنويسيم تا افراد مورد تعليم وتربيت را از مراحل مختلف بگذرانيم و به مرحله نهايى برسانيم، هرگز دگرگون شدن برنامه ها در مقاطع مختلف با توجه به قرائتى که در متن برنامه ها وجود دارد بعنوان تضاد و تناقض شناخته نخواهد شد؛ بلکه به عکس يک نوع هماهنگى در ميان آنها وجود دارد.

از آنچه در بالا گفته شد پاسخ سؤال مشابهى که در مورد آيات عام و خاص يا مطلق و مقيد مطرح مى شود نيز روشن گرديد؛ زيرا جمع ميان عام و خاص از طريق تخصيص و همچنين جمع ميان مطلق و مقيد، يک جمع شناخته شده عرفى است و هرگز تناقض محسوب نمى شود.

مثلا اگر حکومتى در يک کشور اعلام کند که صادرات مطلقاً آزاد است و سپس براى آن استثناهايى در نظر بگيرد؛ وجود اين استثناها دليل بر تضاد نيست مخصوصاً اگر اين کار بصورت يک سنّت و روش درآيد که حکم عام را بگويند و سپس خاص و قيد آن را بياورند؛ بخصوص اينکه معمولا حکمى بدون استثناء وجود ندارد.

(گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مکارم شيرازى، دار الکتب الاسلاميه، تهران، 1386 هـ.ش، ج 8، ص 310)