جایگاه انفاق در قرآن و روایات - مفهوم شناسی انفاق
در این نوشتار از سری مطالب جایگاه انفاق در قرآن و روایات، مفهوم شناسی انفاق مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. با ما همراه باشید...
انفاق، یکی از فضایل مهم اخلاقی است که در اسلام به طور مکرر به آن سفارش شده و در قرآن نیز به آن پرداخته شده است.
مفهوم شناسی انفاق
الف) انفاق در لغت
نفق در لغت به معنی گذشتن هر چیز و از بین رفتن آن با بیع و یا با تمام شدن آن چیز است.[1]
واژه انفـاق در لغت از ریشه «ن ف ق» به معنای کم شدن، نابود شدن، هزینه کردن، مخفی کردن و پوشاندن و اخراج مال از ملک آمده است.[2]
انفـاق مصدر باب افعال، به معنای پرداختن بخشی از آنچه خدا به انسان روزی کرده است در راه خدا، چه به عنوان زکات که واجب است و چه به عنوان صدقه که مستحب است زیرا در قرآن کریم انفاق به معنای زکات نیز به کار رفته است.[3]
ب) انفاق در اصطلاح
و در اصطلاح، انفاق، بیرون کردن مال از ملک خویش و قرار دادن آن در ملک دیگری است که یا از طریق صدقه و یا از طریق بخشش کردن اموال خویش در راه جهاد، دین و هر آنچه خدا بدان فرمان داده است، می باشد.[4]
همچنین انفاق به معنی شکاف است و مفهوم آن نیز پر کردن شکاف است. انفـاق یعنی از بین بردن حفره هایی که جامعه را دچار اضمحلال عمیقی می کند، یعنی گودال های که در فضای جامعه توسط منافقان به وجود می آید را باید با انفاق پر کرد. انفاق در یک کلام پر کردن دره های نفاق و فریب برای رهایی انسان از سقوط در آنها و نجات او از نابودی است.[5]
منظور این است که به طور کلی انفـاق به معنای پرکردن و برطرف نمودن کمبودهای مالی است.
انفاق به هرگونه بخشش و نیکوکاری و احسان اطلاق می گردد. از جمله صدقات و وجوهات شرعی از قبیل زکات را نیز شامل می شود. پس انفاق، واگذار نمودن داوطلبانه قسمتی از مایملک خود به نیازمندان را گویند و این معنایی است که از این واژه فهمیده می شود.
به لحاظ اینکه انفاق، خرج کردن و هزینه کردن است پس به نظر می رسد با انفاق، مردمِ با ایمان، باید گودال های فقر را پر کنند و منافذ خطرهای اقتصادی را از میان بردارند تا جامعه اسلامی گرفتار تکاثر، کثرت طلبی و مال اندوزی نشود و بحران اقتصادی پدید نیاید.[6]
در فرهنگ و اصطلاح قرآنی و کتب اسلامی به معنی، اعطای چیزی از مال و غیر مال یا چیزی دیگر به فقیران برای کسب رضای خدا است و در نزد عارفان به منزله کمال بخشش است.[7]
واژه نفق و مشتقات آن در معانی مثبت و منفی به کار می رود؛ زیرا کسی که انفاق به معنای عطا و بخشش دارد، با دادن نفقه راهی را نه تنها برای دیگری برای عبور از مشکل فراهم می آورد، بلکه راهی برای خود نیز باز می کند تا در زمان مناسب از آن بهره مند شود. در حقیقت شخص با انفاق مالی و غیرمالی، راه هایی را برای عبور خود از بحران و مشکلات آینده به وجود می آورد.
منابع و پی نوشت ها:
[1] . راغب اصفهانى، حسین بن محمد؛ معجم مفردات ألفاظ القرآن، ص819.
[2]. فراهیدی، خلیل بن احمد؛ ترتیب العین، ص ۱۸۰؛ ابن فارس، احمد بن فارس؛ مقاییس اللغه، ج ۲، ص ۵۸؛ طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان، ج 2 ـ 1، ص121.
[3] . خرمشاهی، بهاءالدین؛ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ص312.
[4] . طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج2 ص515.
[5] . پرورش، علی اکبر؛ قرآن و خطوط انفاق ص8.
[6] . محمودی، عباسعلی؛ انفاق کلید اقتصاد، ص25.
[7] . ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱۳، ص ۱۱۴؛ ابن درید، محمد بن حسن، جمهرة اللغه، ج ۱، ص ۵۳؛ ابن فارس، احمد بن فارس، مقاییس اللغه، ج ۲، ص ۵۷؛ سجادی، جعفر؛ فرهنگ معارف اسلامی، ص۳۲۳.
مطالب مرتبط
