بررسی راهبردهای شبکه فارسی وان برای مخاطب سازی - قسمت دوم

بررسی راهبردهای شبکه فارسی وان برای مخاطب سازی - قسمت دوم

در بخش دوم مقاله بررسی راهبردهای شبکه فارسی وان برای مخاطب سازی خواهیم خواند که تغییر نگرش و ذایقه، راهبرد شبکه های ماهواره ای برای مخاطب سازی است. با ماه همراه باشید.

رجوع به بخش اول

در واقع، بیشترین زمان برنامه های این شبکه به سریال اختصاص دارد و مهمترین علت گرایش مخاطبان به این شبکه نیز سریالهای آن بشمار می روند و دیگر برنامه های آن یعنی نماآهنگ ها (موسیقی تصویر) و تبلیغات تجاری، تاثیر چندانی در جلب مخاطب به این شبکه نداشته اند. شهرت و زبانزد شدن فارسی وان، در مدتی کوتاه عمدتاً به دلیل سریالهای است که شنبه تا چهارشنبه ها، بطور پیوسته در ساعات آغازین شب و سریالهای کمدی است که در پایان هفته ها از این شبکه پخش می شوند.

تبلیغات تجاری هدفمند

در این شبکه، با روند افزایش مخاطب، کالاهای بیشتری نیز تبلیغ شده اند به گونه ای که در آغاز، صرفاً یک تبلیغ تجاری در مورد سفر به مالزی از این شبکه پخش می شد و در لابلای برنامه ها بیشتر نماآهنگ پخش می شد اما اکنون تعداد نماآهنگها کمتر شده و فضا برای تبلیغات تجاری بازتر شده است. اغلب تبلیغات تجاری این شبکه متعلق به محصولات اروپایی است از جمله ماشین لباسشویی ایتالیایی یا چای و برنج انگلیسی. تمرکز دیگر تبلیغات بر مواد و محصولات ظاهرآرایی بوده است. اگر با دقت به همه تبلیغات صورت گرفته در این شبکه توجه کنیم، متوجه می شویم که همانگونه که سریال ها، عمدتاً زنان و دختران را هدف قرار داد ه اند، مخاطب تبلیغات تجاری نیز اغلب این قشر هستند بویژه زنان خانه دار.

برخی علل گرایش مخاطبان به فارسی وان

برقراری ارتباط با مخاطبان به زبان فارسی: اغلب مخاطبان ایرانی که شبکه های ماهواره ای را تماشا می کنند، با زبانهای خارجی آشنایی چندانی ندارند، فارسی وان مساله را با دوبله سریالها هر چند ضعیف حل کرده است.

مخاطب محوری ابزاری فارسی وان: این شبکه از ابتدا تلاش کرده است به تدریج اعتماد مخاطبان ایرانی به ویژه خانواده های دارای فرهنگ سنتی ایرانی را جلب کند و باید تأکید کرد که حقیقتاً هدف اصلی فارسی تغییر نگرش این دسته از خانواده هاست و برای فارسی وان دیگر اقشار و افراد در درجه ی دوم اهمیت قرار دارند. به همین منظور، در این شبکه، به تناسب مناسبت های مختلف دینی و حتی گاه ملی، فضای برنامه های فارسی وان نیز تغییر می کند.

برای مثال: در ماه مبارک رمضان هنگام اذان مغرب، اذان شیعی با تصاویری دارای گرافیک و رنگ و لعاب جذاب پخش شده است. این نکته را می توان یکی دیگر از نشانه های آگاهی جامعه شناختی و زیرکی متولیان این شبکه دانست که برای جذب بیشترین مخاطب، خود را به فضای فرهنگی و روحی آنان نزدیک کرده اند. پیام هایی مانند «رمضان مبارک» و نیز تغییر جدول پخش برنامه ها در شب های قدر را نیز می توان در این راستا ارزیابی کرد.

همچنین در مناسبت هاتی مانند شهادت امام علی علیه السلام، رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم یا شهادت امام رضا علیه السلام یا اعیادی مانند عید قربان، یا عید نوروز یا گرامیداشت روز سعدی، یا تولد امام علی علیه السلام و روز پدر، حال و هوای این شبکه، به تناسب مناسبت تغییراتی داشته است و معمولاً با گرافیک و موسیقی مناسب، به نوعی مناسبت مورد نظر یادآوری شده است.

گذر از خطوط قرمز در شبکه های داخلی

علت اساسی گرایش مخاطبان به این شبکه، پخش سریالهای دارای ساختاری قوی تر از شبکه های داخلی نیست بلکه عبور تدریجی از خطوط قرمز در شبکه های داخلی است. از همین رو، فضای سریالهای فارسی وان بتدریج، جنسی تر شده است و در آینده اگر خطوط قرمز بیشتری را زیر پا خواهد گذاشت چون اگر این گونه نشود، در رقابت با شبکه هایی مانند «پی ام سی» و «جم کلاسیک» که آن ها نیز مدتی است سریال با دوبله فارسی پخش می کنند، مخاطب خود را از دست خواهد داد و این سطح از زیر پاگذاشتن خطوط قرمز برای مخاطب این سریالهای ضعیف و آبکی مطلوبیت نخواهد داشت.

لازم به توجه است که سریالهای دارای ساختار قوی این شبکه همچون فرار از زندان و 24 مخاطب چندانی ندارند اما سریالهای آبکی (صابونی) همچون همسایه ها و مونس و مونس مخاطبان بسیار زیادی را به خود جلب کردند. از این رو، باید در خصوص مراحل بعدی پرده دری در شبکه فارسی وان یا دیگر شبکه هایی که راه خواهند افتاد مانند فارسی 2 یا فارسی3 و فارسی4 و فارسی5 آماده شد و این وظیفه سیاستگذاران فرهنگی و رسانه ای کشور است.

مربع بی بی سی فارسی، فارسی وان، جم کلاسیک و پی ام سی فَمیلی

اگر تلویزیون کشورمان نتواند بطور پیوسته در طول هفته و هرشب ساعات یاد شده را با سریالهای که بطور پیوسته پخش می شوند نه منقطع، در این رقابت حتماً بازنده خواهد شد. یکی از علت های مهم جلب مخاطب به سریالهای مانند «نرگس»، «رستگاران» و حتی جلب مخاطب نسبی به سریال «دلنوازان» و نیز سریالهای مناسبتی همچون سریالهای ماه مبارک رمضان و نوروز، پیوسته و هر شب پخش شدن آنها بود. فارسی وان با درک این نکته و با مطالعه دقیق ذائقه ایرانی، جدول پخش برنامه های خود را تنظیم کرد. آنها حتی از علاقه سنتی ایرانی ها به تماشای تلویزیون در عصر جمعه آگاهی داشتند و از این رو برنامه های جذاب کمدی خود را در این روز و نیز عصر پنجشنبه گنجاندند.

اما همانطور که تجربه تابستان امسال نشان داد پخش سریالهای پرمخاطب و با کنداکتور (جدول پخش) مناسب همچون زیرهشت، فاصله ها، جراحت و در مسیر زاینده رود می تواند بسیاری از مخاطبان را از شبکه هایی مانند فارسی وان روگردان نماید.

این موضوع مسئولیت سیاستگذاران تلویزیون را سنگین تر می نماید تا برای تمام فصول و مناسبت های سال، بویژه مناسبتهای عزا که معمولاً تلویزیون برنامه جذاب و متناسبی برای عرضه ندارد، بیشتر بیاندیشند، بویژه این که پس از موفقیت نسبی فارسی وان در اواخر سال گذشته و بهار امسال، بتدریج شبکه های «جم کلاسیک» و «پی ام سی فَمیلی» نیز اقدام به پخش سریالهای با مضامین مشابه سریالهای فارسی وان و با دوبله فارسی نمودند. مثلث ام بی سی فارسی، بی بی سی فارسی و فارسی وان اکنون در میان تماشاگران ماهواره جای خود را به مربع بی بی سی فارسی، فارسی وان، جم کلاسیک و پی ام سی فَمیلی داده است. اما در این فضا چه راهکارهایی را می توان برای مدیریت نرم و فرهنگی مسائل یاد شده ارائه نمود؟

تولید محصولات فرهنگی فاخر

لازم ترین کار در حوزه فرهنگ و رسانه، سرمایه گذاری گسترده برای تولید محصولات فاخر است. اگر به این باور برسیم که در جهان حاضر که مدیریت امنیت، باید بصورت باز عمل کند چون امنیت امروز، امنیت باز است نه صرفاً از طریق تعاملات مرزی، بطور قطع یکی از گزینه های تهدید امنیت، می توانند رسانه ها باشد و راه مقابله با چنین تهدیدهایی نیز فرهنگی و رسانه ای است. باید سیاستگذاران فرهنگی به این مساله توجه داشته باشند که عدم سرمایه گذاری کافی در این زمینه در بلندمدت هزینه های بیشتری را به کشور تحمیل خواهد کرد.

تاسیس شبکه تلویزیونی در زمینه موسیقی

همانگونه که با وجود شبکه رادیویی پیام، ضرورت شبکه رادیویی «آوا» احساس و تاسیس شده، شبکه تلویزیونی «آوا» که بر موسیقی ایرانی متمرکز باشد، می تواند بخشی از ذائقه موسیقی کشور را شکل دهد.

تأسیس شبکه تلویزیونی ویژه فیلم

همانطور که پیشتر اشاره شد بیشتر مخاطبان در ساعات اولیه شب به تماشای تلویزیون می نشینند و فارسی وان با دریافت این موضوع، این ساعات را پر کرده است، از این رو، باید تولید سریالهای متناسب با علائق گوناگون برای پخش در این ساعات در اولویت قرار گیرد. تاسیس شبکه ای که در این ساعات اقدام به پخش فیلمهای ایرانی دارای بار نوستالژی یا فیلمهایی که شبکه های دیگر تلویزیونی در سال های گذشته پخش کرده اند، نماید و گاهی نیز با پخش فیلمهای جدید همراه با تبلیغ مناسب آنها در کنار تبلیغ فیلمهای روی پرده سینماها یا تئاترهای در حال اجرا، به شبکه ای موفق در زمینه فیلم، سینما و حتی تئاتر تبدیل شود. چنین شبکه ای می تواند به رشد تئاتر و سینمای کشور نیز کمک نماید. در این شبکه علاوه بر نمایش فیلم می توان برنامه های نقد جدی درباره فیلمهای روی پرده سینما یا فیلمهای دیگری که از خود این شبکه پخش می شود، اجرا کرد..

آموزش های رسانه ای برای خانواده ها در خصوص برنامه های ماهواره ای در مدارس و نیز رسانه ها

البته لازمه این موضوع این است که باور داشته باشیم و به این واقعیت اذعان کنیم که شمار زیادی از مردم در کشورمان بویژه در شهرهایی مانند تهران، کرج، مشهد و تبریز به ماهواره دسترسی گسترده دارند و این موضوع را به عنوان یک تابوی رسانه ای یا اجتماعی مطرح نکنیم که امکان سخن گفتن درباره آن وجود نداشته باشد بلکه واقع بینانه به سراغ خانواده ها برویم تا آنها را چه در خصوص پیام های منفی سیاسی و چه فرهنگی اجتماعی برنامه های ماهواره آگاه کنیم. این پیشنهاد بر این فرض استوار است که اگر مخاطب را با آگاهی واکسینه کنیم، برنامه های ماهواره ای نمی توانند تاثیر منفی خاصی بر آنها بگذارند.

در واقع اگر مخاطبان ماهواره به سلاحی که از آن با عنوان «سواد رسانه ای» یاد می شود، مجهز گردند، بطور قطع می توان تاثیرات نه تنها ماهواره، حتی اینترنت و... را نیز کاهش داد.

منظور از توسعه سواد رسانه ای این نیست که به مخاطبان، توانایی کار کردن با رسانه ها یا ابزارهای مرتبط با آنها را یاد دهیم که این را «آموزش رسانه ای» نامیده اند، نه سواد رسانه ای. منظور از سواد رسانه ای تجهیز کردن مخاطبان رسانه ها با توانایی ها و مهارت های تحلیل، نقد و ارزیابی محتوای رسانه هاست تا بتوانند تشخیص دهند که همچون رژیم غذایی، چگونه رژیم رسانه ای داشته باشند.

تمرکز بر تربیت کودکان با محوریت ادبیات غنی فارسی

در ادبیات عمیق و ژرف فارسی، خیر و شر بطور دقیق از یکدیگر روش شده و با الهام گیری از تعالیم دین اسلام، آموزه های اخلاقی و نیز سلوک زیستن به زیبایی و با جذابی تبیین شده است. مادامی که به ادبیات غنی فارس برنگردیم، نمی توانیم به واکسینه شدن کودکانمان امیدوار باشیم. اساس سواد رسانه ای بومی در ایران، تمرکز بر ادبیات فارسی است.

تقویت برنامه های رسانه های داخلی از طریق:

تلاش برای کاهش سن ازدواج

اگر مسائل و مشکلات مربوط به ازدواج سد راه این امر مقدس نباشد و جوانان در کانون عشق و محبت همسران خود قرار گیرند، هیچ لزومی به نگرانی درباره برنامه های شبکه هایی مانند فارسی وان و امثال آن نخواهد بود.

اما علیرغم این که بطور دائم برای این منظور تلاش شده است ولی همچنان وضع موجود ناخوشایند است. فعالیت شبکه ی مانند فارسی وان بطور طبیعی در کشور ما به پدیده شوم رادیکالیسم جنسی منجر خواهد شد که گاه ممکن است بروز و ظهور آن در فضای اجتماع، بصورت رادیکالیسم سیاسی باشد.

از این رو، لازم است به این مساله بطور جدی توجه شود تا از پیامدهای ناگوار آن جلوگیری شود. البته این بدین معنا نیست که سریالهای این شبکه در میان افراد متأهل تاثیرات ناگواری نخواهد داشت (که در سطور پیشین به برخی ابعاد آن اشاره شد)، اما چون در میان نوجوانان و جوانان مجرد نیز به نحو دیگری تأثیرگذار است، باید به این دسته از مخاطبان هم توجه داشت.