عیب جویی و مذمت آن در احادیث

احادیث عیب جویی :

وَيْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ؛ وای بر هر عیب جوی طعنه زننده. («همزة» از «هَمز» به معناى عیب جویی از طریق چشم و ابرو و اشاره است. «لَمز» به معناى عیب جویی با زبان است. حرف (ة) در پایان این دو کلمه براى مبالغه است، نظیر «ضحکة» به معناى کسى که زیاد مى خندد) خداوند سبحان در قرآن کریم به شدت از عیب جویی نهی کرده و طبق آیات و روایات عیب جویی حرام بوده و از گناهان کبیره محسوب می شود. لذا بر آن شدیم تا در این پست گلچین احادیث عیب جویی از حضرات معصومین علیهم السلام را جهت تذکر و یادآوری به طالبان معارف ناب اهل بیت علیهم السلام تقدیم کنیم. (اللهم عجل لولیک الفرج)

1. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن بَحَثَ عَن أَسرَارِ غَیرِهِ، أَظهَرَ اللهُ أَسرَارَهُ.

امام علی  - علیه السلام - فرمود: هر که رازهای دیگرانرا جستجو کند، خداوند رازهای او را فاش سازد.[غرر الحکم، ح 8799]

2. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن حَاسَبَ نَفسَهُ وَقَفَ عَلَی عُیوبِهِ وَ أَحَاطَ بِذُنُوبِهِ، وَ استَقَالَ الذُّنُوبَ، وَ أَصلَحَ العُیوبَ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: هر که نفس خود را حسابرسی کند، به عیبها و گناهان خویش آگاه شود و گناهان را جبران و عیبها را برطرف سازد.[غرر الحکم، ح 8927]

3. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن وَبَّخَ نَفسَهُ عَلَی العُیوبِ اِرتَعَدَت عَن کثیرِ الذُّنُوبِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: هر کس نفس خود را برای عیب هایی که دارد سرزنش کند، نفسش از بسیاری از گناهان به لرزه درآید.[غرر الحکم، ح 8926]

4. قال الامام علی - علیه السلام - : اَلبُخلُ جَامِعٌ لِمَسَاوِئِ العُیوبِ، وَهُوَ زِمَامٌ یقَادُ بِهِ إِلی کلِّ سُوءٍ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: بُخل گردآورنده همه عیب های زشت است و مهار (و افساری) است که انسان را به سوی همه بدی ها می کشاند.[نهج البلاغة، حکمة 378]

5. قال الامام علی - علیه السلام - : اَلشَّرُّ جَامِعُ مَسَاوِئِ العُیوبِ.

امام علی  - علیه السلام - فرمود: بدی و شرارت، مجمع همه عیب های زشت است.[نهج البلاغة، حکمة 371]

6. قال الامام علی - علیهالسلام - : جَهلُ المَرءِ بِعُیوبِهِ مِن أَعظَمِ ذُنُوبِهِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: بی خبری انسان از عیب هایش، ازبزرگترین گناهان است.[بحار الانوار، ج 74، ص 419]

7. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن بَحَثَ عَن عُیوبِ النَّاسِ فَلیبدَأ بِنَفسِهِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: کسی که در جستجوی عیب های مردم است، باید از خودش شروع کند.[غرر الحکم، ح 8489]

8. قال الامام الصادق - علیه السلام - : أَنفَعُ الأَشیاءِ لِلمَرءِ سَبقُهُ النَّاسَ إِلی عَیبِ نَفسِهِ.

امام صادق -  علیه السلام - فرمود: سودمندترین چیزها برای آدمی، این است که در رسیدگی به عیب های خود بر مردم پیشی گیرد.[ الکافی، ج 8، ص 243]

9. قال الامام علی - علیه السلام - : أَفضَلُ النَّاسِ مَن شَغَلَتهُ مَعَایبُهُ عَن عُیوبِ النَّاسِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: بهترین مردم کسی است که عیب های خودش، او را از عیب های مردم باز دارد.[غرر الحکم، ح 3090]

10. قال الامام علی - علیه السلام - : طُوبَی لِمَن شَغَلَهُ عَیبُهُ عَن عُیوبِ النَّاسِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: خوشا به حال آن کس که عیب خودش، او را از پرداختن به عیب های مردم باز دارد.[نهج البلاغة، خطبة 176]

11. قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - : طُوبَی لِمَن مَنَعَهُ عَیبُهُ عَن عُیوبِ المُؤمِنِینَ مِن إِخوَانِهِ.

پیامبر اکرم - صلی الله علیه وآله - فرمود: خوشا به حال آن کس که عیب خودش، او را از پرداختن به عیب های برادران مؤمنش باز دارد.[ بحار الانوار، ج 77، ص 126]

12. قال رسول الله - صلی الله علیه وآله - : مَن مَقَّتَ نَفسَهُ دُونَ مَقتِ النَّاسِ آمَنَهُ اللهُ مِن فَزَعِ یومِ القِیامَةِ.

پیامبر اکرم - صلی الله علیه وآله - فرمود: هر کس به جای خشم گرفتن بر مردم بر نفس خویش خشم گیرد، خداوند او را از وحشت روز قیامت در امان دارد.[بحار الانوار، ج 75، ص 48]

13. قال الامام علی - علیه السلام - : أَکبَرُ (أَکثَرُ) العَیبِ أَن تَعِیبَ مَا فِیک مِثلُهُ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: بزرگترین (بیشترین) عیب این است که از چیزی خرده گیری که مانند آن در خودت وجود دارد.[نهج البلاغة، حکمة 353]

14. قال الامام علی - علیه السلام - : إِن سَمت هِمَّتک لاِصلاحِ النَّاسِ فَابدَأ بِنَفسِک، فَإِنَّ تَعَاطِیک إِصلاحِ غَیرِک وَأنتَ فَاسِدٌ أَکبَرُ العَیبِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: اگر قصد اصلاح مردم را داری، از خودت آغاز کن؛ زیرا پرداختن تو به کار اصلاح دیگران، در حالی که خودت فاسد هستی، بزرگترین عیب است.[غرر الحکم، ح 3749]

15. قال الامام علی - علیه السلام - : کفَی بِالمَرءِ جَهلاً أَن یجهَلَ عُیوبَ نَفسِهِ، وَ یطعنَ عَلَی النَّاسِ بِمَا لا یستَطِیعُ التَّحوُّلَ عَنهُ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: در نادانی مرد همین بس، که عیب های خود را نداند و از مردم بر کاری خرده گیرد که خود نمی تواند از آن دست بردارد.[غرر الحکم، ح 7071]

16. قال الامام علی - علیه السلام - : کفَی بِالمَرءِ جَهلاً أَن ینکرَ عَلَی النَّاسِ مَا یأتِی مِثلَهُ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: در نادانی شخص همین بس که از مردم بر کاری خرده گیرد که خودش مانند آن را انجام می دهد.[غرر الحکم، ح 7073]

17. قال الامام علی - علیه السلام - : کفَی بِالمَرءِ غَبَاوَةً أَن ینظُرَ مِن عُیوبِ النَّاسِ إلی مَا خَفِی عَلَیهِ مِن عُیوبِهِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: در کودنی آدمی همین بس که عیب های مردم را ببیند و عیب های خودش بر او پوشیده باشد.[غرر الحکم، ح 7062]

18. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن طَلَبَ عَیباً وَجَدَهُ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: هر که عیبی را بجوید، آن را می یابد.[غرر الحکم، ح 7753]

19. قال الامام الصادق - علیه السلام - : مَن اِستَصغَرَ زَلَّةَ نَفسِهِ اِستَعظَمَ زَلَّةَ غَیرِهِ.

امام صادق -  علیه السلام - فرمود: کسی که لغزش خود را کوچک  شمارد، لغزش  دیگران را بزرگ بیند.[کشف الغمة، ج 2، ص 370]

20. قال الامام علی - علیه السلام - : لِینهَک عَن ذِکرِ مَعَایبِ النَّاسِ مَا تَعرِفُ مِن مَعَایبِک.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: آگاهی تو از عیب های خودت، باید مانع از آن شود که از مردم عیب جویی کنی.[غرر الحکم، ح 7359]

21. قال الامام علی - علیه السلام - : لِیکن أَبغَضُ النَّاسِ إِلَیک، وَ أَبعَدُهُم مِنک، أَطلَبُهُم لِمَعَایبِ النَّاسِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: باید منفورترین مردم نزد تو و دورترین آنها از تو کسی باشد، که بیش از همه عیب جوی مردم است.[غرر الحکم، ح 7378]

22. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن نَظَرَ فی عُیوبِ النَّاسِ فَأَنکرَهَا ثُمَّ رَضِیهَا لِنَفسِهِ، فَذَلِک الأَحمَقُ بِعَینِهِ !.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: هر کس عیب های مردم را ببیند و آنها را زشت شمارد و همان عیبها را برای خودش بپسندد، به عینه (و واقعاً) احمق است![نهج البلاغة، حکمة 349]

23. قال الامام علی - علیه السلام - : عَجِبتُ لِمَن ینکرُ عُیوبَ النَّاسِ ! وَ نَفسُهُ أَکثَرُ شَئٍ مَعَاباً وَ لا یبَصِّرُهَا.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: در شگفتم از کسی که عیب های مردم را بد می داند، در حالی که خودش از همه پر عیب تر است و آنها را نمی بیند.[غرر الحکم، ح 6267]

24. قال الامام علی - علیه السلام - : لا تَعِب غَیرَک بِمَا تَأتِیهِ، و لا تُعاقِب غَیرَک بِذَنبٍ تُرَخِّصُ لِنَفسِک فِیهِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: از دیگری به خاطر کاری که خود نیز آن را انجام می دهی خرده مگیر و دیگری را برای گناهی که ارتکاب آن را به خودت اجازه می دهی، کیفر مده.[غرر الحکم، ح 10384]

25. قال الامام علی - علیه السلام - : إِیاک أَن تَکونَ عَلَی النَّاسِ طَاعِناً وَ لِنَفسِک مُدَاهِناً، فَتُعظََمُ عَلَیک الحَوبَةُ، وَتُحرَمُ المَثُوبَةَ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: زنهار که از مردم خرده گیری و با نفس خودت مدارا کنی که در این صورت گناهت بزرگ شود و از پاداش محروم گردی.[غرر الحکم، ح 2711]

26. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن تَتَبَّعَ عَورَاتَ النَّاسِ کشَّفَ اللهُ عَورَتَهُ.

امام علی  - علیه السلام - فرمود: هر که دنبال عیب های مردم بگردد، خداوند عیب  و زشتیهای  او را برملا سازد.[غرر الحکم، ح 8796]

27. قال الامام علی - علیه السلام - : کفَی بِالمَرءِ کیساً أَن یعرِفَ مَعَایبَهُ، کفَی بِالمَرءِ جَهلاً أَن یجهَلَ عَیبَهُ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: مرد را همین زیرکی بس، که عیب های خود را بشناسد؛ در نادانی مرد همین بس، که عیب های خویش را نشناسد.[غرر الحکم، ح 7040]

28. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن أَبصَرَ عَیبَ نَفسِهِ لم یعِب أَحَداً.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: هر که بینای عیب خود باشد، از هیچ کس عیب جویی نکند.[غرر الحکم، ح 8379]

29. قال الامام علی - علیه السلام - : لا تَتَّبِعَنَّ عُیوبَ النَّاسِ، فَإِنَّ لَک مِن عُیوبِک - إِن عَقَلتَ - مَا یشغَلُک أَن تَعِیبَ أَحَداً.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: دنبال عیب های مردم نباش؛ زیرا عیب هایی که در خودت هست - اگر خردمند باشی - مانع از آن می شود که از کسی عیب جویی کنی.[غرر الحکم، ح 10295]

30. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن نَظَرَ فی عَیبِ نَفسِهِ اِشتَغَلَ عَن عَیبِ غَیرِهِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: هر که عیب خود را ببیند، از پرداختن به عیب دیگران باز می ایستد.[نهج البلاغة، حکمة 349]

31. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن أَبصَرَ زَلَّتَهُ صَغُرَت عِندَهُ زَلَّةُ غَیرِهِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: هر که لغزش خود را ببیند، لغزش دیگران در نظرش کوچک آید.[غرر الحکم، ح 8754]

32. قال الامام علی - علیه السلام - : مَن أَبصَرَ عَیبَ نَفسِهِ شَغَلَ عَن عَیبِ غَیرِهِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: کسی که عیب خود را ببیند، از پرداختن به عیب دیگران باز ایستد.[تحف العقول، ص 88]

33. قال الامام علی - علیه السلام - : شَرُّ النَّاسِ مَن کانَ مُتِتَبِّعاً لِعُیوبِ النَّاسِ عمیاً لِمَعَایبِهِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: بدترین مردم کسی است که دنبال عیب های مردم باشد و کورعیب های خود.[غرر الحکم، ح 5739]

34. قال الامام علی - علیه السلام - : أَعقَلُ النَّاسِ مَن کانَ بِعَیبِهِ بَصِیراً، و عَن عَیبِ غَیرِهِ ضَرِیراً.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: خردمندترین مردم، کسی است که به عیب های خود بینا و نسبت به عیوب دیگران کور باشد.[غرر الحکم، ح 3233]

35. قال الامام علی - علیه السلام - : تَتَبُّعُ العُیوبِ مِن أَقبَحِ العُیوبِ وَشَرُّ السَّیئَاتِ.

امام علی -  علیه السلام - فرمود: عیب جویی ، از زشت ترین عیبها و بدترین گناهان است.[غرر الحکم، ح 4581]

36. قال الامام الصادق - علیه السلام - : إِذَا رَأَیتُمُ العَبدَ مُتَفَقِّداً لِذُنُوبٍ (النَّاسِ) نَاسِیاً لِذُنُوبِهِ، فَاعلَمُوا أَنَّهُ قَد مُکرَ بِهِ.

امام صادق -  علیه السلام - فرمود: هر گاه دیدید بنده گناهان مردم را می جوید و گناهان خودش را از یاد برده است، بدانید که گرفتار مکر خدا شده است.[مستطرفات السرائر، 569]

پیشنهاد مطالب مرتبط با عیب جویی :
آواتار/ واى بر هر عیبجوىِ هرزه زبان