پيشينه اعتكاف

اعتكاف مخصوص دين اسلام نيست بلكه در اديان الهى ديگر نيز وجود داشته و دراسلام استمراريافته است، اگرچه ممكن است در شرع مقدس اسلام پاره اى از خصوصيات و احكام و شرايط آن تغيير يافته باشد.
درباره حدود و شرايط اين عبادت در ديگر اديان، اطلاعات قابل توجهى در دست نيست. اما برخى از آيات قرآن بيانگر اين است كه اعتكاف در اديان الهى گذشته وجود داشته است.
قرآن مى فرمايد:
وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِى لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ[1]
و ما به ابراهيم و اسماعيل امر كرديم كه: «خانه مرا براى طواف كنندگان و مجاوران و ركوع كنندگان و سجده كنندگان، پاك و پاكيزه كنيد!»
از اين آيه استفاده مى شود كه در زمان حضرت ابراهيم و اسماعيل عليهم السلام عبادتى به نام اعتكاف وجود داشته و پيروان دين حنيف در كنار كعبه معتكف مى شدند.
حضرت مريم عليها السلام آن گاه كه به افتخار ملاقات با فرشته الهى نائل آمد، از مردم فاصله گرفت و در خلوت به سر برد تا در مكانى خالى و فارغ از هرگونه دغدغه به راز و نياز با خداى خود بپردازد و چيزى او را از ياد محبوب غافل نكند.
به همين جهت طرف شرق بيت المقدس را كه شايد محلى آرام تر و يا از نظر تابش آفتاب پاك تر و مناسب تر بود برگزيد.[2]
نقل شده است كه حضرت موسى عليه السلام در مدت چهل روزى كه براى گرفتن كتاب آسمانى به كوه طور عزيمت كرده بود روزه گرفته و در حال اعتكاف بود.[3]
نقل شده است كه:
حضرت سليمان عليه السلام درمسجد بيت المقدس به مدت هاى مختلف همچون يك سال و دو سال، يك ماه و دوماه و كمتر وبيشتر اعتكاف مى كرد و آب وغذا براى آن حضرت فراهم مى شد و او در همان جا، به عبادت مى پرداخت.[4]
مرحوم علامه طباطبايى(ره) مى فرمايد:
هدف حضرت مريم عليها السلام از دورى نمودن از مردم، بريدن از آنان و روى آوردن به سنت اعتكاف بوده است.[5]
برخى از روايات اهل سنت هم نشان مى دهد كه در دوران جاهليت هم عملى عبادى و به عنوان اعتكاف در ميان مردم رايج بوده است.[6]
مرحوم علامه حلى(ره) به مشروعيت اعتكاف در اديان پيشين تصريح نموده است.[7]
از زمانى كه پيامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) اعتكاف را به مسلمانان آموزش داد، اين سنت اسلامى در ميان مسلمانان رواج پيدا كرد.
در بعضى از كشورهاى اسلامى، مراسم اعتكاف در دهه پايانى ماه مبارك رمضان با شكوه خاصى برگزار مى شود. همه ساله خيل عظيم مسلمانان، كه بخش قابل توجهى از آنان را جوانان تشكيل مى دهند، از سراسر جهان به سوى مسجدالحرام مى شتابند و در كنار خانه خدا معتكف مى شوند و حتى بسيارى از زائران خانه خدا به منظور دستيابى به فضيلت اعتكاف در دهه آخر رمضان، اين ايام پربركت را براى انجام عمره مفرده بر مى گزينند.
شبيه اين مراسم در مسجد النبى در كنار مرقد مطهر پيامبر(صلی الله علیه وآله) برگزارمى شود. مسجد كوفه درعراق نيز سال هاى متمادى محل برپايى مراسم اعتكاف در دهه آخر ماه مبارك رمضان بوده است. انبوه شيعيان و پيروان مكتب اهل بيت عليهم السلام در اين مسجد مقدس معتكف مى شده اند و بسيارى از عالمان بزرگ شيعه نيز همراه با مردم در اين مراسم شركت مى كرده اند.
اعتكاف در ايران اسلامى تاريخچه اى پر فراز و نشيب دارد. در هر عصرى كه عالمان برجسته دينى به اعتكاف اهتمام ورزيده اند، مردم مسلمان نيز از آنان پيروى نموده و به اعتكاف بها داده اند.
و هم اكنون دربسيارى از شهرهاى كشورمراسم اعتكاف با شكوه خاصى در روزهاى 13 و 14 و 15 ماه مبارك رجب (ايام البيض) برگزار مى شود.