سلطان مسعود میرزا ، فرزند ارشد ناصرالدین شاه قاجار در حدود سال 1228 ش به دنیا آمد. وی سه سال از مظفرالدین شاه بزرگ تر بود ولی چون مادرش از خاندان قاجاریه نبود، به ولایتعهدی منصوب نگشت. مسعود میرزا در ابتدا با لقب یمین الدوله، حكومت مازندران و استرآباد و سپس فارس و اصفهان را به عهده گرفت تا این كه لقب ظلُّ السلطان یعنی سایه پادشاه را اخذ كرد. در زمان حكومتش بر فارس، به خاطر ظلم فراوان، عزل شد ولی مدتی بعد به اصفهان رفت و تا 34 سال بعد با ستم حكمرانی نمود. ظل السلطان قشون مجهز و منظمی پدید آورد و با باج گیری و اخذ مالیات های سنگین از رعیت، ثروتی افسانه ای گرد آورد كه به اعتراف خودش، برای ده نسل پس از او كافی بود. وی، املاك مردم را با زور و قهر، غصب و تصرف می كرد و شورش ها را با سنگدلی سركوب می نمود. در حدود سال 1259ش كه به اوج قدرت رسیده بود، به پشتوانه ارتش محلی خود، اوامر حكومت مركزی را نادیده می انگاشت و در سال 1261 به ناصرالدین شاه پیشنهاد كرد كه حاضر است در ازای دریافت مقام ولایتعهدی، مبلغ هنگفتی پیشكش نماید. وی اندكی بعد به فكر تصاحب سلطنت افتاد و تا پایان عمر در صدد یافتن آن بود. هرچند كه هیچ گاه به این آرزوی خویش نرسید. ظل السلطان افزون بر بیست و یك هزار سرباز در اختیار داشت و اصرار می كرد تا وزارت جنگ به او واگذار شود. وقتی كه خبر مظالم او به گوش ناصرالدین رسید، شاه قاجار درصدد سفر به اصفهان و بررسی اوضاع آنجا برآمد. در این هنگام ظل السلطان بیمناك به تهران آمد و به شاه و درباریان هدایای نفیس تقدیم نمود. با این همه، شاه پس از مدت كوتاهی، با صدور فرمانی، او را از سراسر قلمرو حكومتی غیر از اصفهان بركنار نمود. او در تمام دوران سلطنت مظفرالدین شاه نیز حاكم اصفهان بود و با مشروطه خواهان به شدت برخورد می كرد. از دیگر كارهای جنون آمیز او، تخریب آثار و ابنیه های با ارزش دوران صفوی در اصفهان بود تا شاه به این شهر توجهی نداشته باشد و او مطلق العنانِ آن دیار گردد. مسعود میرزا در اواخر عمر مدتی را در اروپا گذراند تا این كه پس از دچار شدن به اختلال حواس، در دهم تیر ماه 1297ش برابر با 22 رمضان 1336 ق در حدود هفتاد سالگی به كام مرگ افتاد.
