احکام اعتقادی در کلام آیت الله مشکینی(ره)

مرحوم آیت الله مشکینی درسلسله گفتارهایی به تبیین واجبات و محرمات اعتقادى باورهاى روا و ناروا در قالب احكام اعتقادى پرداخته است، وی در این خصوص آورده است؛
 احكام اعتقادى دو گونه اند، گروه اول احكامى هستند كه به محض توجه ذهن و ايجاد سؤال، بر هر كسى واجب است اقدام به يافتن حقيقت كند و باقى ماندن در حال شك و ترديد حرام است.

بخشی از این احكام  به این شرح است:
* ما معتقديم به وجود الله و خداوند واجب الوجود، مبداء آفرينش و سرچشمه هستى و معتقديم به وحدانيت و يگانگى ذات اقدس او و نداشتن شريك در ذات و صفات جمال و جلال ؛ يعنى: لا اله الا الله.
* ما معتقديم به صفات جلال و جمال خداوند متعال .
صفات جلال يعنى؛ ذات اقدسش، از هر نقص و عيبى مبراست . صفات جمال يعنى؛ ذات پاكش، آراسته به همه كمال و صفت هاى نيكو و حسنه است.

* ما معتقديم به نبوت و رسالت عامه؛ بدين معنى كه خداوند تعالى پيامبرانى براى بشر از جنس خود آنها مبعوث فرموده است و به وسيله آنها كتابى از آسمان فرو فرستاده ، و دينى به منظور هدايت و تعليم و تربيت جامعه بشرى ابلاغ نموده است. به پيامبرانى كه نامشان در قرآن مجيد آمده است، اعتقاد تفصيلى و به آنان كه نامشان ذكر نشده است اعتقاد اجمالى دارم.

* ما معتقديم به نبوت و رسالت حضرت محمد بن عبدالله صلى الله عليه و آله ، پيامبر عربى قرشى مكى مدنى ، و نيز معتقديم به خاتم نبوت و رسالت و دين و كتاب او؛ بدين معنى كه جامعه بشرى پس از بعثت او نياز به پيامبر و دينى ديگر ندارد؛ زيرا دين او شامل و واجد تمام احكام و وظايف فردى و اجتماعى است كه بشر از نظر امور معنوى و مادى خود در طول حيات اين جهان بدان نيازمند خواهد شد. اگر هم فرضا اين مساءله در نظر ديگران اشكال عقلى داشته باشد، از نظر مذهب تشيع بى اشكال است ؛ زيرا حضرت مهدى عليه السلام پس از ظهورش همه شؤ ون پيامبر خاتم را غير از منصب نبوت خواهد داشت ؛ از آن جمله ولايت وى بر احكام الهى است ، كه مى تواند مقتضيات زمان و جامعه آنها را تغيير دهد.

* ما معتقديم به عالم آخرت و معاد جسمانى ؛ بدين معنى كه همه انسان هايى كه به دنيا آمده و مرده اند، پس از انقراض اين جهان مادى ، دوباره در جهان ماوراى طبيعت زنده شده ، در محيطى به نام محشر و در زمانى به نام روز قيامت ؛ در محضر حضرت حق حضور مى يابند. در اين حادثه عظيم بى سابقه و بى لاحقه ، فرشتگان و اجنه و همه حيوانات نيز محشور خواهند شد.

* ما معتقديم به خلافت و امامت تشريعى و انتصابى پس از پيامبر اسلام ؛ يعنى اينكه حضرت محمد صلى الله عليه و آله قبل از ارتحال به عالم بقا، اشخاصى را به نحو ترتيب براى خلافت و جانشينى خود و تصدى امامت امت و ولايت جامعه به امر پروردگار منصوب فرموده است . همچنين بى ترديد معتقديم كه آن حضرت بدون انجام دادن اين وظيفه خطير خلقى و خالقى رحلت نكرده است .

* ما معتقديم كه پيامبر اسلام دوازده نفر معين از خاندان خويش را به امر اكيد پروردگار، به ترتيب خاصى به عنوان جانشينى و خلافت براى دوران پس از ارتحال خود تعيين فرموده است كه اول آنها على بن ابى طالب پسر عمو و داماد خود او است و يازده نفر ديگر از اولاد على و دخترش فاطمه ، به ترتيب زير: حسن بن على ، حسين بن على ، على بن حسين ، محمد بن على ، جعفر بن محمد، موسي بن جعفر ، علي بن موسي ، محمد بن علي ، علي بن محمد ، حسن بن على ، و محمد بن حسن مهدى قائم مى باشند. دوران خلافت يازده امام تا سال 260 هجرى بود و خلافت امام دوازدهم كه فعلا در پس پرده غيبت است . تا حال ادامه دارد و آنگاه كه خداوند منان اراده كند، ظهور كرده ، جهان را پر از عدل و داد خواهد نمود.

* ما معتقديم كه قرآن مجيد، اين كتاب عظيم الهى، كه فعلا در دست مسلمين است، از طرف خداوند متعال به عنوان يگانه معجزه جاويدان بر قلب شريف پيامبر اسلام نازل شده و از زبان مبارك او به جامعه مسلمين ابلاغ گرديده است ؛ نه كلامى از غير خداوند به عنوان آيه يا سوره اى بر آن اضافه شده ؛ و نه آيه يا سوره اى از آن كم شده است و از هيچ راهى ، دست تحريف بدان راه نيافته است .

گروه دوم: احكامى كه جستجو و تحقيق درباره آنها واجب نيست؛ بلكه مى توان در حال ترديد هم باقى ماند؛ اما اگر كسى تحقيق كرد و بر واقعيت آنها آگاه شد، واجب است باورهاى درونى خود را طبق آنها شكل دهد و انكار آنها دليل و فقط به خاطر شبهات جايز نيست؛ اين احكام عبارتند از مسائل زير:
* ما معتقديم خداوند متعال جسم نيست، مركب از اجزا نيست، تغيير و تحول در او راه ندارد، صفات او زائد بر ذاتش نيستند، به زمان و مكان تعلق ندارد، از چيزى زاده نشده و چيزى هم از او زاده نشده است و او واجب الوجود است. درك حقيقت ذات او از قلمروى درك هر عاقلى خارج است؛ خواه پيامبران و خواه فرشتگان دانشمندان جهان.

* ما معتقديم به وجود ملائكه و فرشتگان و عصمت آنها، و تصرفات وسيع و گسترده آنان در جهان، تحت اراده خداوند متعال. كتاب الهى پر از ياد، تسلط و مأموريت آنها در تصرفات گوناگون، در سراسر هستى است و معتقديم كه انكار آنان، به ويژه آنهايى كه نامشان در قرآن مجيد برده شده است موجب كفر مى گردد. همچنين عقيده داريم به وجود اجنه و شياطين، خواه هر دو يك جنس باشند و خواه دو جنس مختلف.

* ما معتقديم به همه كتاب هايى آسمانى كه از جانب پروردگار به پيامبران قبل از پيغمبر خاتم، محمد بن عبدالله صلى الله عليه و آله، نازل شده است. به كتاب هايى كه نامشان در قرآن ذكر شده است، اعتقاد تفصيلى و به آنهايى كه نامشان ذكر نشده است، اعتقاد اجمالى داريم.

* ما معتقديم به وحى؛ يعنى ارتباط معنوى و سرى پيامبران الهى با خداوند متعال و اينكه همه اديان الهى و كتابهاى آسمانى به وسيله آنها از سوى خدا به جامعه بشرى ابلاغ شده است. آنها احكام و علوم ديگرى را نيز از حضرت حق دريافت كرده و ابلاغ نموده اند. كيفيت وحى آنها سه گونه بوده است:
يك ) القا شده كلام الهى به قلب پيامبر، از راهى غير از حواس ظاهرى.
دو) القا شدن كلام خداوند از راه قوه سامعه ، بدون رؤ يت چيزى.
سه ) نازل شدن فرشته وحى بر پيامبر و القاى كلام خداوند به او به صورت روياروى.

ممكن است هر سه قسم درباره همه پيامبران تحقق يافته باشد، با اختلاف درجات آنها و تفاوت زمان ها و مكان ها و قضاياى وحى شده .

* ما معتقديم به عصمت و مصونيت همه پيامبران الهى از گناه، خطا و اشتباه در امور دينى؛ بدين معنى كه هيچ گاه از آنان گناه و معصيت سر نمى زند، نه در خردسالى و نه پس از بلوغ، نه گناه صغيره و نه كبيره، نه قبل از مبعوث شدن و نه بعد از آن. همچنين از آنها خطا و اشتباه هم سر نمى زند؛ نه در مرحله فراگيرى احكام از ناحيه حضرت حق و نه در مرحله ابلاغ آنها به مردم به وسيله گفتار يا نوشتار؛ و نه در مرحله اجرا و پياده كردن آنها در متن جامعه، و نه در مرحله اعمال شخصى و تقواى فردى خود آنها.

* ما معتقديم به قبح عقلى و حرمت شرعى مؤ كد غلو كردن درباره پيامبر اسلام، هر يك از ائمه معصومين، اصحاب و نزديكان آنها، فرشتگان و ديگر مقدسات.غلو يعنى تجاوز كردن از حد واقعى آنها در اعتقاد؛

* ما معتقديم به عدم تحريف قرآن مجيد و مجموعه اين كتاب مقدس ‍ آسمانى كه فعلا در دست مسلمين جهان است؛ يعنى اين كلام موجود، درست همان است كه فرشته وحى از سوى خداوند متعال به قلب مبارك پيامبر اسلام عليه السلام نازل كرده است و از زبان آن حضرت به مسلمانان ابلاغ شده و به وسيله نويسندگان وحى و سپس ساير نويسندگان در اختيار مردم قرار گرفته و دست به دست به وسيله مجامع اسلامى، به دور از هرگونه تحريف به ما رسيده است؛ نه يك آيه يا سوره بدان اضافه شده و نه يك آيه يا سوره از آن كسر گرديده است.

آرى! اين مصحف نور، همان است كه در قلب نورانى پيامبر اسلام نقش ‍ بسته بود و آن نقش اقدس همان است كه در لوح محفوظ مكتوب است و آن مكتوب انور همان است كه در علم ازلى حضرت حق، محقق و موجود است.

* ما معتقديم امام دوازدهم محمد بن الحسن الحجة عليه السلام مهدى موعود، در عصر امامت امام حسن عسكرى از صلب شريف آن حضرت متولد شده، و قبل از ارتحال ايشان از طرف حضرت حق، به دستور پيامبر اسلام، به امامت و رهبرى و حاكميت بر همه مكلفان روى زمين منصوب گرديده است و از آن زمان تا حال در پس پرده غيبت، عهده دار مقام ولايت و امامت و متكفل شؤون غيبى حاكميت الهى جامعه مى باشد و آنگاه كه مشيت حضرت حق حتمى گردد، ظهور كند و جهان پر از فساد را مبدل به مدينه فاضله فرمايد.

* ما معتقديم پيامبر گرامى اسلام به وسيله تعليم الهى، به همه احكام دين و اصول و فروع آن، عالم بود؛ همه علوم و معارف و اسرار قرآن كريم، همه كتاب هاى آسمانى پيامبران گذشته، همه علوم مختلفى كه جامعه بشرى در عصر نبوتش واجد بودند و پيامبر در معرض سؤال بود و ساير علوم الهى و اسرار غيبى كه حدود و ثغور آنها از قلمرو تصور ما بيرون است. درباره خلفاى معصوم او نيز همين عقيده را داريم .

* ما معتقديم به حجيت كتاب خداوند و قرآن مجيد. يعنى پذيرفتن هر حكم دينى اصلى و فرعى و هر علم و حكمتى كه صريح يا ظاهر قرآن بر آن دلالت كند، با شرايط مقرر، لازم؛ و رد آن حرام است.

* ما معتقديم به سنت پيامبر اسلام و حجيت آن. سنت عبارت است از كلمات پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله غير از قرآن مجيد، كه به عنوان احكام دين و معارف الهى بيان فرموده است. همچنين معتقديم كه امامان معصوم ، حاكى و ناقل سنتند و اصل سنت و تمام و كمال آن ، از پيامبر اكرم به دست آنها رسيده است و هر چه به وسيله آنها به ديگران رسيده باشد، از همه خطاها، شبهات و تحريفات مصون است. خداوند در روز جزا همه جهانيان را به وسيله دو مدرك كتاب و سنت، مورد محاكمه و بازپرسى قرار خواهد داد و انسان ها نيز در آن روز براى اثبات ادعاها يا تبرئه خود از خطاها به اين دو حجت تمسك خواهند نمود.

* ما معتقديم به حجيت عقل سليم و ادراك قطعى خرد؛ بدين معنى كه ادراك قطعى هر انسانى نسبت به حسن و قبح اعتقادى و عملى او همانند كتاب كريم و سنت پيامبر، حجت بالغه و برهان قاطع است و فرداى قيامت، در محكمه عدل الهى، قضاوت عقل درباره همه حسنات انسان، مدرك استحقاق ثواب و درباره همه گناهان او، سند محكوميت و مجازات خواهد بود.
--------------------------------
منبع: حوزه