فلسفه غسل چیست؟

علّت غسل جناب نظافت و تطهیر نفس است از آلودگى آن و پاک نمودن جسد از قذارت و خباثت؛ زیرا جنابت از تمام جسد خارج مى شود؛ از این رو بر شخص واجب است تمام بدن را تطهیر کند. و علّت تخفیف حکم در ادرار و غائط این است که این دو مورد بسیار بیشتر از جنابت اتفاق می­افتد؛ لذا شارع مقدس به دلیل کثرت و مشقّت و اخراجشان بدون اراده و شهوت به وضو راضى شده، ولى منی بیرون نمى آید، مگر با لذت خواهی؛ از این رو در مورد آن غسل را واجب کرده است

پرسش: با عرض سلام و خسته نباشید. 1. فلسفه غسل چیست؟ 2. چرا در اسلام برای زنانی که به همسران خود خیانت کنند حکم سنگسار دارد، ولی برای مردان هیچ مجازاتی نیست؟

پاسخ اجمالی:
علّت غسل جنابت نظافت و پاک شدن نفس از آلودگى آن و پاک نمودن جسد از قذارت و خباثت است؛ زیرا جنابت از تمام بدن خارج مى شود؛ از این رو بر شخص واجب است تمام بدن را تطهیر کند.
طبق تحقیقات دانشمندان در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتی وجود دارد که تمام فعالیت های بدن را کنترل می کند، گاهی جریان هایی در بدن رخ می دهد که این تعادل را به هم می زند،  از جمله این جریان ها مسئله «ارگاسم» (اوج لذّت جنسی) است که معمولاً مقارن خروج منی صورت می گیرد. این موضوع نیز ثابت شده است که از جمله اموری که می تواند اعصاب سمپاتیک را بکار وادارد و تعادل از دست رفته را تأمین کند تماس آب با بدن است البته، فایده غسل منحصر به این نیست، بلکه غسل کردن علاوه بر این یک نوع عبادت و پرستش نیز بوده که اثرات اخلاقی آن قابل انکار نیست و به همین دلیل اگر بدن را بدون نیّت و قصد قربت و اطاعت فرمان خدا بشویند غسل صحیح نیست.

پاسخ تفصیلی:
فلسفه غسل
1. درباره فلسفه غسل به طور کلی اعم از غسل جنابت، جمعه و ... روایتی از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است که در آن راوی می پرسد: علّت غسل جنابت چیست، با این که انسان با حلال نزدیکى کرده و حلال نیز موجب ناپاکى نیست؟
حضرتش در جواب فرمود: علّت غسل جناب نظافت و تطهیر نفس است از آلودگى آن و پاک نمودن جسد از قذارت و خباثت؛ زیرا جنابت از تمام جسد خارج مى شود؛ از این رو بر شخص واجب است تمام بدن را تطهیر کند. و علّت تخفیف حکم در ادرار و غائط این است که این دو مورد بسیار بیشتر از جنابت اتفاق می­افتد؛ لذا شارع مقدس به دلیل کثرت و مشقّت و اخراجشان بدون اراده و شهوت به وضو راضى شده، ولى منی بیرون نمى آید، مگر با لذت خواهی؛ از این رو در مورد آن غسل را واجب کرده است.
علّت غسل عید فطر و عید قربان و جمعه و اغسال دیگر، یکى آن است که بدین وسیله بنده پروردگارش را بزرگ داشته و رو به خداوند کریم آورده و از درگاهش براى گناهان خود طلب آمرزش نموده است، و دیگر آن که براى بندگان این ایّام، عید معروفى بوده که در آنها جمع شده و ذکر خدا را مى گویند؛ لذا غسل در آنها تشریع شده تا بدین وسیله بندگان این ایّام را مورد تعظیم و بزرگداشت قرار داده و بر سایر ایّام برتری دهند و دیگر آن که وقتى در جمعه غسل نمودند از آن روز تا جمعه دیگر از لحاظ معنوی پاکند.[1]
گفتنی است؛ خارج شدن منی از انسان یک عمل موضعی نیست (مانند بول و سایر زواید) به دلیل این که اثر آن در تمام بدن آشکار می  شود و تمام سلول های بدن به دنبال خروج آن در یک حالت سستی مخصوص فرو می روند و این خود نشانه تأثیر آن بر تمام اجزای بدن است.
طبق تحقیقات دانشمندان در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتی وجود دارد که تمام فعالیت های بدن را کنترل می کند «اعصاب سمپاتیک» و «اعصاب پاراسمپاتیک» این دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان و در اطراف تمام دستگاه ها داخلی و خارجی گسترده اند، وظیفه اعصاب سمپاتیک به فعالیت واداشتن دستگاه های مختلف بدن است و وظیفه اعصاب «پاراسمپاتیک» (کند کردن) فعالیت آنها است.
گاهی جریان هایی در بدن رخ می دهد که این تعادل را به هم می زند،  از جمله این جریان ها مسئله «ارگاسم» (اوج لذّت جنسی) است که معمولاً مقارن خروج منی صورت می گیرد. در این موقع سلسله اعصاب پاراسمپاتیک (اعصاب ترمز کننده) بر اعصاب سمپاتیک (اعصاب محرک) پیشی می  گیرد و تعادل به شکل منفی به هم می خورد.
این موضوع نیز ثابت شده است که از جمله اموری که می تواند اعصاب سمپاتیک را بکار وادارد و تعادل از دست رفته را تأمین کند تماس آب با بدن است و از آن جا که تأثیر (ارگاسم) روی تمام اعضای بدن به طور محسوس دیده می شود و تعادل این دو دسته اعصاب در سراسر بدن به هم می خورد دستور داده شده است که پس از آمیزش جنسی یا خروج منی تمام بدن با آب شسته شود و در پرتو اثر حیات بخش آن تعادل کامل در میان آن دو دسته اعصاب در سراسر بدن برقرار گردد.
البته، فایده غسل منحصر به این نیست، بلکه غسل کردن علاوه بر این، یک نوع عبادت و پرستش نیز بوده که اثرات اخلاقی آن قابل انکار نیست و به همین دلیل اگر بدن را بدون نیّت و قصد قربت و اطاعت فرمان خدا بشویند غسل صحیح نیست، در حقیقت به هنگام خروج منی یا در آمیزش جنسی هم روح متأثر می شود و هم جسم. روح به سوی شهوات مادی کشیده می شود و جسم به سوی سستی و رکود، اما غسل جنابت که هم شست و شوی جسم است و هم به علت این که به قصد قربت انجام می یابد شست و شوی جان است، اثر دوگانه ای در آن واحد روی جسم و روح می  گذارد تا روح را به سوی خدا و معنویت سوق  دهد و جسم را به سوی پاکی و نشاط و فعالیت.

2. درباره پرسش دوم باید گفت: اگر مردان نیز مرتکب اعمال نامشروع شوند، حکم آنان نیز چنین است.

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& پی نوشت:
[1] مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 6، ص 95، مؤسسه الوفاء، بیروت، 1409ق.