عید نوروز از دیدگاه آیات و روایات/بخش سوم

اصل حلیت در خوردنی ها 

«فَکُلُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ حَلالاً طَیِّباً وَ اشْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ»(41)
«پس، از آنچه خدا روزیتان کرده است، حلال و پاکیزه بخورید؛ و شکر نعمت خدا را بجا آورید اگر او را می پرستید.»
حضرت امام صادق(علیه السلام) فرمودند: بدنِ آدمی بر غذا پایه ریزی شده است.(42)
پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: آنکه غذا کم خورد، معده اش سالم می ماند و صفای دل می یابد و هر که پرخور باشد، معده اش بیمار و قلبش سخت شود.(43)
امام رضا(علیه السلام) فرموده اند: هر که می خواهد تندرست و دارای بدنی لاغر و چابک باشد از شام شبش کم کند.(44)
امام علی(علیه السلام) فرموده اند: هر که در هنگام شروع خوردن غذا یا نوشیدنی، نام خدا را بر زبان آورد و در پایان، خدا را حمد و سپاس گوید، هرگز درباره ی نعمت آن خوراک از او سئوال نخواهد شد.(45)
امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر که قبل از غذا دست هایش را بشوید، در اول و آخر آن غذا به او برکت داده شود و تا زنده است در رفاه به سر می برد و از بیماری جسمی در امان می ماند.(46)
توصیه هایی در مورد داندان ها در عید نوروز و خوردن شیرینی جات:
امام رضا(علیه السلام) در توصیه هایی که به مامون کردند در مورد دندان ها چنین فرمودند:
در پاک کردن دندان ها از مواد سفت که تولید خراش در دندان ها و یا لثه می کنند خودداری شود.
از خوردن موادی که به سلامتی دهان لطمه وارد می کند مثل طعام های خیلی گرم، مواد سوزاننده خراش دهنده خودداری کنید. قبل از خوردن شیرینی جات مقداری نان بخورد تا خورده های نان میان دندان هایش برود و شیرینی جات میان دندان هایش نماند.
پس از خوردن شیرینی یا غذاهای گرم، آب سرد ننوشید چون دندان های خود را از دست می دهید.
بهترین چیزی که برای مسواک مفید می باشد پوست شاخه های اراک می باشد. زیرا این مسواک دندان ها را شفاف و دهان را خوشبو و لثه ها را محکم می کند و از فاسد شدن بیخ دندان ها جلوگیری می کند.
امام دوایی برای شستن دندان ها و حفظ آنها می دهند تا کسی که می خواهد دندان هایش از آفت فرسودگی و خرابی ایمن بماند از این دارو استفاده کند:
(1) - قرن الایل(رازیانه آبی) را در ظرف در بسته روی آتش بسوزانید و خاکسترش را جمع کنید.(یک دانه)
(2) - میوه درخت گز(دانه های کوچک آن به مقدار یک واحد)
(3) - گل سرخ(به مقدار یک واحد).
(4) - سنبل الطیب(به مقدار یک واحد).
(5) - نمک اندرانی که شبیه بلور است(به مقدار یک چهار واحد)
همه را مخلوط نموده بکوبید، تا کاملاً نرم شود این گرد را برای شستن دندان به کار برید، چون این کار لثه را محکم و مینا را شفاف و رنگ زرد دندان ها را از بین می برد و دندان را از آفت و خرابی مصون می دارد.
هر کس می خواهد دندانش سفید و براق باشد، مقداری از نمک آندرانی را با مقداری از کف دریا به نسبت مساوی بکوبد و نرمش کند و به وسیله مسواک به دندان ها بکشد تکرار این کار موجب سفید شدن دندان ها می گردد.
در جمع بندی که از روایات به دست می آید می توان به این نکته رسید که عوامل بی نیازی از پزشک یک آیین نامه 4 ماده ای است که آقا امیرالمؤمنین(علیه السلام) این گونه بیان فرمودند:
(1) - آماده غذا خوردن نشو، جز در صورت گرسنگی!
(2) - حتماً در حالی که میل و اشتها به غذا داری، از آن دست بردار!
(3) - در موقع خوردن غذا مراقب باش تا خوب جویده گردد!
(4) - قبل از خواب، حتماً قضاء حاجت کن!(به دستشویی بروید).
نکات پایانی راجع به خوردن و آشامیدن در عید نوروز:
خوردن برای خوردن نیست برای انجام وظیفه است «فکلوا ... واشکُروا...»
غذا خوردن باید هدفدار باشد نه بر اساس هوس. «کُلوا ... واعلموا»
در قرآن هر کجا فرمان خوردن آمده، در کنارش مسئولیتی آمده است:
«کُلوا... وَاشکروا»(بقره/ 168) - «فکلوا ... اطعَموا»(حج/28)
«کلوا ... واعملوا صالحاً»(مومنون/51) «کلوا ... لاتشربوا»(اعراف/31)
اسراف در غذا و پرخوری، منشأ بسیاری از بیماری های جسمی و روحی و مایه ی سنگدلی و محروم شدن از چشیدن مزه ی عبادت است. چنان که پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرمودند: «المعده بیت کل داء» معده کانون هر بیماری است. پزشک مسیحی پس از شنیدن این آیه و حدیث گفت: تمام علم طب، در این آیه و این سخن پیامبر شما نهفته است.(تفسیر مجمع البیان)
نتیجه گیری
تمام این صحبت ها و حرف ها که راجع به عید نوروز زدیم برای این بود که یک نتیجه گیری کلی داشته باشیم و آن اینکه این عید هم مثل عیدهای قبلی دیگر و این ساعات و لحظات و سال ها و هفته ها و روزهای عمرمان است که دارد سپری می شود و ما خود را به خواب زده ایم و در غفلت، زندگی می کنیم و نمی دانیم چه عقوبت هایی در انتظار ماست.
در پایان بحث احادیث و نکته هایی را راجع به تلف کردن عمر بیان می کنم تا در این سال جدید و نوروز جدید از لحظه لحظه عمرمان کمال بهره و استفاده را ببریم.
امام علی(علیه السلام) می فرماید: اگر از ضایع کردن عمر گذشته ات عبرت گیری، بیگمان از ضایع شدن باقیمانده ی آن جلوگیری کنی.(47)
پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) می فرمایند: چهار چیز را پیش از چهار چیز غنیمت شمار: جوانی ات را پیش از پیری خود، تندرستی ات را پیش از بیماری ات، توانگریت را پیش از نیازمندیت و زندگیت را پیش از مرگت.(48)
امام علی(علیه السلام) می فرماید: به سوی عمل بشتابید و از فرا رسیدن ناگهانی مرگ بترسید؛ زیرا آن امیدی که به بازگشت روزی هست، بازگشت عمر نیست.(49)
امام علی(علیه السلام) فرمود: آنچه از عمر تو گذشته، مدتی است که به سر آمده و آنچه مانده امیدی است(که ممکن است تحقق نیابد و عمری در کار نباشد) و وقتی که در آن هستی زمان عمل است.(50)
پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) می فرمایند: روز قیامت برای هر روز از روزهای عمر بنده بیست و چهار گنجینه، به تعداد ساعات شبانه روز گشوده می شود. گنجینه ای را پر از نور و شادمانی می بیند و با مشاهده ی آن چنان شادی و سرور به او دست می دهد که اگر میان دوزخیان تقسیم شود احساس درد آتش را از یادشان می برد. این گنجینه ساعتی است که در آن پروردگارش را اطاعت کرده است. سپس گنجینه ی دیگری برایش باز می شود و آن را تاریک و بدبو و وحشتناک می یابد و از مشاهده ی آن چنان ترس و وحشتی به او دست می دهد که اگر میان بهشتیان تقسیم شود، نعمت بهشت را به کام آن ها تلخ می سازد و آن ساعتی است که در آن پروردگارش را نافرمانی کرده است. آنگاه گنجینه ی دیگری برایش گشوده می شود و آن را خالی می یابد و در آن چیزی که او را شادمان یا ناراحت کند یافت نمی شود و آن ساعتی است که در آن خواب بوده یا به امور مباح دنیا اشتغال داشته است. پس از اینکه می توانسته این ساعت و لحظات را با کارهای خوب پُر کند و نکرده است چنان احساسی از غبن و اندوه به او دست می دهد که در وصف نمی گنجد. اشاره به همین جاست که خدای متعال فرموده است: «ذلِکَ یُوم التّغابن»؛ آن روز روز مغبونی است.(51)
امام علی(علیه السلام) فرموده اند: ای مردم! اینک، اینک، تا که بندها باز است و چراغ فروزان و در توبه باز؛ پیش از آن که قلم از نوشتن اعمال باز ایستد و دفتراعمال بسته شود.(52)
پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) فرموده اند: هر کس درباقیمانده ی عمر خوش کار نیک کند، به گناهان گذشته اش مؤاخذه نشود و هر کس در باقی مانده ی عمرش گناه و بدی کند، درباره ی اعمال سراسر عمرش بازخواست شود.(53) چه زیبا سروده است شاعر که:
روزگار بر سر عمرم با من چانه زد و من به او گفتم
عمرم را به دنیا و هر آنچه در دنیاست نفروشم
سپس اندک اندک به رایگان از من خرید
بریده باد دستان سودایی که فروشنده اش زیان کرد.
امام علی(علیه السلام) فرموده اند: هر کس طالب ماندن است، که البته ماندنی در کار نیست، صبح زود صبحانه بخورد، کفش خوب بپوشد، قرض خود را کم کند و با زنان کمتر نزدیکی کند.(54)

تذکرات و نکات پایانی:
 امام سجاد(علیه السلام) در دعای مکارم الاخلاق از خداوند چنین مسئلت می کند: خداوندا! اگر عمرمن وسیله خدمت در راه اطاعت تو باشد، عمر مرا طولانی کن ولی اگر عمر من چراگاه شیطان خواهد بود، آن را قطع نما.
قرآن، دنیا را بازار می داند و مردم را فروشنده و عقاید و اعمال انسان را در طول عمر، کالای این بازار. در این بازار، فروش اجباری است ولی انتخاب مشتری با انسان است، یعنی ما نمی توانیم آنچه را داریم، از قدرت و عمل و عقیده رها بگذاریم، ولی می توانیم مسیر عقاید و کردار را سود بخش یا زیان آور قرار دهیم.
طول عمر مهم نیست، بهره از عمر مهم است.
خداوند برای عمر انسان دو نوع زمان بندی قرار داده: یکی حتمی که اگر همه ی مراقبت ها هم به عمل آید، عمر(مانند نفت چراغ) تمام می شود؛ و دیگری غیر حتمی که مربوط به کردار خودمان است، مثل چراغی که نفت دارد، ولی آن را در معرض طوفان قرار دهیم.
در روایات، کارهایی چون صله ی رحم، صدقه، زکات و دعا سبب طول عمر و اعمالی چون قطع رحم و ظلم سبب کوتاه شدن عمر دانسته شده است.
مدت عمر و پایان زندگی، به دست ما نیست.
هر عمر طولانی ارزشمند نیست، شیطان هم عمر طولانی دارد.
بالاترین خسارت ها، خسارت نفس و عمر انسان است، نه زیان های مالی.
بزرگ ترین خسارت انسان، هدر دادن عمر و استعدادهای خویش است.
در پایان بحث خود را با جملات زیبای رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی(قدس سره) در مورد عید نوروز به پایان می برم:
از آداب امروز روزه گرفتن است، از آداب امروز دعا کردن است، نماز خواندن است و این به ما می فهماند که ملتی بخواهد به راه راست برود و بخواهد استقلال خودش را، آزادی خودش را بخواهد حفظ کند باید در عیدش و در غیر عیدش تذکر داشته باشد، ذکر خدا بکند.(55)
تحویل حال الی احسن حال این است که ان شاءالله در این سال نو، ما تغییرات روحی بدهیم یعنی واقعاً تحول برایمان حاصل بشود او به این است که همان طوری که سیره انبیاء از اول تا آخر بوده است که جنگ و صلحشان برای خدا بوده است ...(56)
یا مقلب، قلب من در دست توست         یا محول، حال من سرمست توست
کن تو تدبیری که در لیل و نهار           حال قلب من شود همچون بهار
ساقیا آمدن عید مبارک بادت               وآن مواعید که کردی نرود از یادت
(حافظ)
جهان بر ابروی عید از هلال وسمه کشید                هلال عید در ابروی یار باید دید
(حافظ)
عید است و آخر گل و یاران در انتظار                ساقی به روی شاه ببین ماه و می به یار
(حافظ)
یا مقلب القلوب و الابصار/ سال نو آمد و نیامد یار
یا مدبر اللیل و النهار/ بی حضورش چه اشتیاق بهار
یا محول الحول و الاحوال/ منتهی کن فراق را به وصال
حول الی احسن الحال/ به امید فرج همین امسال.
 

پی نوشت:
(41) - نحل/ 114.
(42) - الکافی/ ج 6/ ص 294.
(43) - نهج البلاغه/ 19/ 187؛ گنجینه معارف/ ج 2/ ص 279.
(44) - مستدرک الوسائل/ ج 16/ ص 458.
(45) - الکافی/ ج 6/ ص 294.
(46) - الکافی/ ج 2/ ص 290.
(47) - میزان الحکمه/ ج 8/ ح 14191/ ص 4035؛ غررالحکم/ 7589.
(48) - میزان الحکمه/ ج 8/ ح 14194/ ص 4035؛ الخصال: 239/85.
(49) - میزان الحکمه/ ج 8/ ح 14195/ ص 4037؛ نهج البلاغه/ خطبه 114.
(50) - غررالحکم/ 3462؛ میزان الحکمه/ ج 8/ ح 14196/ ص 4037.
(51) - بحارالانوار/ ج 7/ 262/ 15.
(52) - تنبیه الخواطر/ ج 2/ ص 89.
(53) - امالی صدوق/ 56/9.
(54) - عیون اخبارالرضا(علیه السلام)/ ج 2/ 38/ 112.
(55) - صحیفه نور/ ج 17/ ص 215.
(56) - صحیفه نور/ ج 21/ ص 106.

منابع و مآخذ
1. قرآن کریم
2. مفاتیح الجنان/ اعمال عید نوروز، بی جا، بی تا
3. میزان الحکمه همراه با ترجمه فارسی/ مولف محمد محمدی ری شهری/ مرکز تحقیقات دارالحدیث/ ویرایش سوم- قم دارالحدیث 1379.
4. ثمرات الحیات/ مولف سید محمود امامی اصفهانی/ انتشارات قائم آل محمد(صلی الله علیه وآله)/ نوبت چاپ ششم/ 1387 چاپخانه ی ولیعصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف).
5. معراج السعاده/ تالیف ملا احکد نراقی/ ناشر: موسسه انتشارات قم: هجرت/ تابستان 1381.
6. گنجینه معارف/ تالیف محمد رحمتی شهرضا/ قم 1385/ انتشارات صبح پیروزی/ نوبت چاپ چهارم 1386/ چاپ نویداسلام.
7. بهشت اخلاق/ مهدی نیلی پور/ قم: موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)/ سوم/ پاییز 1386.
8. غررالحکم و درالکلم آمدی(ره) به صورت موضوعی با شرح و ترجمه فارسی/ به قلم هاشم رسولی محلاتی/ تهران، دفتر انتشارات فرهنگ اسلامی- چاپ دهم 1386.
9. پندهای جاویدان/ محمد محمدی اشتهاردی/ تهران، موسسه انتشارات نبوی، چاپ اول، زمستان 1379.
10. طب الرضا(علیه السلام) و طب الصادق علیهما السلام/ تحقیق مرتضی عسکری ترجمه کاظمی خلخالی / قم: فؤاد، چاپ دهم 1382، چاپخانه سلمان فارسی.
11. روایات از نرم ا فزار علوم اسلامی.
/ع