باکو در شکارگاه تل آویو

باکو در شکارگاه تل آویو

یوآف گالانت، وزیر دفاع اسرائیل پنجشنبه گذشته در سفری دوروزه به باکو با الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان دیدار کرد. بنا بر اعلام وزارت دفاع اسرائیل، چالش های مشترک و همکاری های راهبردی در این دیدار مورد بحث قرار گرفت. گالانت همچنین با ذاکر حسن اف، وزیر دفاع و الچین گلی اف، فرمانده نیروی مرزبانی این کشور دیدار کرد.

عبدالرحمن فتح الهی: یوآف گالانت، وزیر دفاع اسرائیل پنجشنبه گذشته در سفری دوروزه به باکو با الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان دیدار کرد. بنا بر اعلام وزارت دفاع اسرائیل، چالش های مشترک و همکاری های راهبردی در این دیدار مورد بحث قرار گرفت. گالانت همچنین با ذاکر حسن اف، وزیر دفاع و الچین گلی اف، فرمانده نیروی مرزبانی این کشور دیدار کرد. در بیانیه صادره از سوی دفتر گالانت آمده است که این سفر در راستای تقویت روابط میان رژیم صهیونیستی و آذربایجان در زمینه های دیپلماتیک، امنیت و تکنولوژی صورت می گیرد.

در این بیانیه همچنین اشاره شده است که هدف از سفر گالانت به آذربایجان گسترش همکاری های نظامی و صنعتی میان دو طرف است. روابط میان جمهوری آذربایجان و اسرائیل با گشایش سفارت های دو دولت در پایتخت های یکدیگر روندی صعودی به خود گرفته است. پیش از حضور گالانت در باکو، جیحون بایرام اف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان، در ماه مارس گذشته برای افتتاح نخستین سفارت باکو در اراضی اشغالی به بیت المقدس سفر کرد و اسحاق هرتزوگ، رئیس جمهور اسرائیل در ماه می از باکو دیدن کرد. بنی گانتس، وزیر جنگ سابق اسرائیل هم پیش از این در ماه اکتبر گذشته، به آذربایجان سفر کرده بود. اسرائیل بزرگ ترین صادر کننده تسلیحات به جمهوری آذربایجان است و نزدیک به ۷۰ % تسلیحات و تجهیزات نظامی این کشور را تأمین می کند. اسرائیل همچنین ۳۰% نفت مورد نیاز خود را از جمهوری آذربایجان وارد می کند. سفر دوروزه گالانت به جمهوری آذربایجان، 48 ساعت بعد از آن صورت گرفت که تل آویو مدعی بازداشت یک شخص مظنون با تابعیت افغانستانی شد؛ فردی که به گفته آنها درصدد برنامه ریزی برای حمله به سفارت رژیم صهیونیستی در آذربایجان بوده است.

الی کوهن، وزیر خارجه اسرائیل، روز چهارشنبه عملا ایران را به برنامه ریزی برای انجام این حمله به سفارت کشورش در جمهوری آذربایجان متهم کرد. کوهن در بیانیه ای نوشت که تهران پشت این اقدام بوده است. وزیر امور خارجه اسرائیل در بیانیه خود با طرح ادعایی واهی و یک ادبیات ضد ایرانی، «به اصطلاح فعالیت های تروریستی تهران را یک تهدید جهانی دانست که نمونه هایش در حمله به سفارت اسرائیل در باکو و همچنین حمله به اسرائیلی ها و یهودیان در قبرس و یونان طی ماه های اخیر شکل گرفته است». این ادعای اسرائیلی ها در حالی مطرح می شود که تهران و باکو در جریان سفر اخیر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و دیدارش با الهام علی اف بر ضرورت تقویت همکاری های فی مابین تأکید کرده اند. با وجود این، گالانت پیش از آنکه عازم سفر خود به آذربایجان شود، مشابه با ادبیات ضدایرانی الی کوهن علیه تهران لفاظی کرده و مدعی شده که به مسئولان آذربایجان درخصوص اقدامات ایران هشدار خواهد داد. وزیر دفاع اسرائیل می گوید که «این رژیم و متحدانش در سال های اخیر توانسته اند بیشتر از 50 تلاش ایران برای ترور شهروندان اسرائیلی و یهودی در سراسر جهان را خنثی کنند». گالانت که از جمهوری آذربایجان دیدار کرد، پنجشنبه در باکو گفت که بیشتر این حملات در لحظات آخر خنثی شدند. وزیر دفاع اسرائیل این ادعای ضد ایرانی را هم مطرح کرد که «در سال های اخیر، ایران یک کارزار جهانی با ابعاد بی سابقه را برای هدف قراردادن اسرائیلی ها و یهودی ها آغاز کرده است». از منظر گالانت، «به خاطر سازمان های دفاعی ما و همکاری نزدیک با بسیاری از کشورها این تهدیدات را خنثی کردیم و جان افراد را نجات دادیم».

تل آویو، موتور اختلاف افکنی در روابط  باکو تهران

در حالی که سیاست خارجی ایران، مسیر تنش زدایی را با کشورهای عربی منطقه، آژانس بین المللی انرژی اتمی و حتی غرب در پیش گرفته است، روابط باکو تهران همچنان در ریل تنش زایی از سوی طرف آذربایجانی قرار دارد و در این میان بی شک اسرائیل در مقام موتور اختلاف افکنی بین جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران عمل می کند. کما اینکه در ارزیابی توفیق حجتی در گفت وگو با «شرق»، «هر بار که جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در مسیر تنش زدایی، تعامل و بهبود مناسبات قرار می گیرند، اسرائیل با برخی ادعاها و سفر مقامات خود دوباره تنش را به روابط تهران و باکو بازمی گرداند» تا جایی که از منظر این تحلیلگر حوزه اوراسیا، «عملا تلاش های تنش زدایانه از طرف ایران و تحرکات مخرب با هدف تنش زایی از سوی اسرائیل به یک دور تسلسل تبدیل شده است».

کارشناس مسائل قفقاز در ادامه ارزیابی خود به «شرق» یادآور می شود که قبل از سفر یوآف گالانت، وزیر دفاع اسرائیل به جمهوری آذربایجان شاهد سفر حسین امیرعبداللهیان به باکو بودیم که سعی شد سوءتفاهم ها و اختلافات در جهت توسعه روابط با آذربایجان برطرف شود. اکنون با ادعاهای گالانت و نیز به گفته حجتی، بیانیه الی کوهن درخصوص حمله به سفارت اسرائیل در آذربایجان، دوباره سعی شده تلاش های تهران به نقطه صفر بازگردد». در راستای آنچه توفیق حجتی عنوان کرد، حسین امیرعبداللهیان در دومین سفرش پس از حضوری یک روزه در اول دی ۱۴۰۰، مجددا در ۱۴ تیر برای شرکت در اجلاس نشست وزرای خارجه غیرمتعهدها به باکو سفر کرده بود و در جریان این سفر با الهام علی اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان دیدار و گفت وگو کرد. تقویت روابط تهران و باکو و بررسی مسائل منطقه ای، محور گفت وگوهای حسین امیرعبداللهیان و الهام علی اف بود.

در این دیدار جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان، رضا نجفی، معاون امور حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه، علیرضا حقیقیان، دستیار وزیر و مدیر کل اوراسیای وزارت خارجه، سید عباس موسوی، سفیر ایران در باکو، محمدصادق فضلی، مشاور وزیر و مدیر کل وزارتی و عبدالله نکونام قدیری، معاون سخنگو و مدیر کل دیپلماسی رسانه ای وزارت امور خارجه نیز حضور داشتند. امیرعبداللهیان طی توییتی در این باره عنوان کرد که «دیداری سازنده، مفصل و ثمربخش با رئیس جمهور ‫آذربایجان آقای الهام علی اف در باکو داشتم». وزیر امور خارجه در ادامه توییتش نوشت، «انتظار می رود نتایج این گفت وگوی صریح و صمیمی فصل جدیدی در روابط دو کشور دوست، برادر و همسایه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان گشوده و دشمنان و بدخواهان دو کشور را مأیوس کند». وزیر امور خارجه همچنین بعد از این دیدار در جمع خبرنگاران درباره دیدارش با الهام علی اف به ذکر این نکته پرداخت که «امنیت جمهوری آذربایجان را امنیت منطقه و امنیت ایران می دانیم و درخصوص حادثه ای که در سفارت جمهوری آذربایجان در تهران رخ داد که ما را متعجب و متأسف کرد با رئیس جمهور گفت وگو کردم و همان طورکه سخنگوی قوه قضائیه ایران اعلام کرد پرونده رسیدگی به اقدام مسلحانه ضارب در سفارت جمهوری آذربایجان در تهران مراحل تحقیقاتی خودش را کامل کرده است».

رئیس جمهور آذربایجان هم در دیدارش با امیرعبداللهیان با تأکید بر اینکه کشورش هرگز اجازه نخواهد داد از خاک این کشور تهدیدی علیه منطقه و ایران صورت گیرد، گفت که جمهوری آذربایجان به دنبال رفع انسداد کریدورهای مواصلاتی در منطقه است و به وجود مسیرهای تاریخی ایران در منطقه پایبند است. ازاین رو به باور توفیق حجتی، رفتارهای اخیر آذربایجان در ذات جامعه آنها وجود ندارد و اگر مسیر طبیعی و بدون فشاری وجود داشته باشد، تهران و باکو در جهت تعامل گام برمی دارند، اما در عین حال این کارشناس معتقد است که «اسرائیل تلاش دارد وجود اختلافات طبیعی در روابط ایران و آذربایجان را در قالب یک پدیده تصنعی به نقطه بحرانی بکشاند».

کوه یخ! با توجه به آنچه گفته شد رضا یاوری به عنوان دیگر کارشناس حوزه قفقاز در گفت وگو با «شرق» به گزاره «تبدیل جمهوری آذربایجان به لبنان برای ایران» اشاره دارد و در تشریح این گزاره خود معتقد است که «اسرائیل سعی دارد با تقویت روابط سیاسی، دیپلماتیک، نظامی، امنیتی، دفاعی، اقتصادی، تجاری و همچنین تشدید مناسبات حوزه فرهنگی و رسانه ای، عملا جمهوری آذربایجان را به عنوان یک نقطه استراتژیک مشابه با نقش لبنان برای رصد و فشار به ایران مورد استفاده قرار دهد». یاوری در یک تحلیل درباره تبیین هرچه دقیق تر سطح و عمق روابط اسرائیل و جمهوری آذربایجان به ذکر جمله ای از الهام علی اف بسنده می کند که رئیس جمهور آذربایجان، «روابط تل آویو – باکو را به کوه یخی تشبیه می کند که تنها بخش کوچکی از رابطه عیان است». ازاین رو  کارشناس حوزه قفقاز چنین تعبیری از زبان علی اف را بیانگر پیچیدگی و عمق رابطه دوجانبه آنها دانست که دیگران صرفا بخش کوچکی از آن را می بینند. تحلیلگر حوزه اوراسیا در ادامه گپ و گفتش با «شرق» متذکر می شود که «در حوزه نظامی میزان فروش تسلیحات اسرائیل به جمهوری آذربایجان یک روند صعودی عجیب را طی کرده است. چنان که به زعم او، طی یک دهه اخیر آذربایجان حدود ۷۸ تا ۸۰% از تسلیحات مورد نیاز خود را از اسرائیل وارد کرده و این در حالی است که یاوری تأکید دارد که «در سال های قبل تر به خصوص پیش از جنگ دوم قره باغ در سپتامبر ۲۰۲۰ این جایگاه برای روسیه بود». با این خوانش، تحلیلگر مسائل بین الملل معتقد است که جمهوری آذربایجان یک جایگزینی کامل و جدی را در حوزه نظامی و امنیتی انجام داده است. رضا یاوری در بخش مهم تری از ارزیابی خود به نوع و همچنین کارکرد سلاح های خریداری شده از اسرائیل توسط جمهوری آذربایجان هم ورود می کند و اذعان دارد که نوع تسلیحات و جنگ افزارهایی که اسرائیل به آذربایجان داده است نشان می دهد که تسلیحات فروخته شده صرفا مناسب جنگ با ارمنستان به عنوان مهم ترین دشمن جمهوری آذربایجان نیست. تحلیلگر حوزه قفقاز با ذکر چند مثال مانند خرید موشک های میان برد یا تجهیزات جنگی در حوزه دریایی اعتقاد دارد که این گونه تسلیحات و جنگ افزارها برای تقابل با ارمنستان به عنوان همسایه ای که با آن، مرز آبی مشترک ندارد، به کار نخواهد رفت. با چنین برداشتی، یاوری هدف غایی از فروش این گونه تجهیزات و تسلیحات جنگی به باکو را تبدیل این کشور (آذربایجان) به یک زرادخانه تسلیحاتی برای اهداف ضد ایرانی، مشابه با نقش و جایگاه لبنان در شمال سرزمین های اشغالی توصیف کرد.

جهت اطلاع از مجموعه تحلیلها و یادداشتها در خصوص مسائل آذربایجان و قفقاز کلیک کنید.