خطبه پیش از عقد ازدواج

از جمله برنامه های مراسم اجرای عقد، خواندن خطبه پیش از صیغه عروسی است، که بنابر احتیاط نباید ترک گردد، و در آن خطبه باید حمد و ستایش خدا و درود و ثنای پیامبر و اهل سنت آن بزرگوار ذکر شود.
متن خطبه به هر کیفیتی باشد، که مضامین بالا را در بر گیرد کافی است، و لازم نیست عین خطبه های حضرات معصومین علیهم السلام و مطابق آنها صورت پذیرد، هر چند خطبه های ازدواج حضرت پیامبر با خدیجه، و حضرت علی با فاطمه زهرا و سایر معصومین علیهم السلام در کتاب های فقهی و حدیثی موجود است.[بحار الانوار ج 103 ص 269 به بعد، فروع کافی ج 5 ص 370 به بعد، شرح من لا یحضر ج 8 ص 155 به بعد، مستدرک الوسائل ج 2 ص 541 باب 53.]

آغاز مراسم عقد با ثقلین

عاقد با نام خدا شروع کند و یک سوره کوچک از قرآن کریم را بخواند. مثلا سوره قدر یا سوره کوثر را قرائت کند. پس از آن دعای فرج خوانده شود تا زندگی مشترک با توسل به ثقلین یعنی قرآن کریم و اهل البیت علیهم السلام  آغاز شده و از عنایات و برکات ایشان برای خوشبختی دختر و پسر استمداد شود.

گرفتن اذن و اجازه پدر دختر و داماد

اذن پدر دختر (باکره)  و تعیین مهریه در عقد ازدواج لازم است، عاقد مهریه را می پرسد و در حضور عروس و داماد مشخص می کند و توصیه به مهریه کم و مناسب که سفارش دین هست را خوبست داشته باشد. اگر صیغه موقت هست زمان آن را دقیق می پرسد و رو به پدر عروس می گوید:
« آیا به بنده وکالت می دهید عقد دختر شما  دوشیزه خانم ..................... را با آقای.....................بخوانم». پس از آن اجازه داماد گرفته شود و رو به ایشان گفته شود:
«جناب آقای..................... آیا از طرف شما وکالت دارم، خانم..................... با مهریه.....................و شرایط ذکر شده و مورد توافق طرفین را اجرا و منعقد نمایم».
خوبست عاقد اجازه پدر داماد را هم بگیرد؛ با گفتن با اجازه بزرگترهای مجلس مخصوصا مادر عروس و مادر داماد اینگونه خطبه آغازین را که مشتمل بر حمد خداوند و صلوات و درود بر اهل البیت علیهم السلام هست را شروع به خواندن کند:

 اَعُوذُ بِاللّهِ منَ الشّيطانِ الرَّجيم
بِسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ
الحمدُ ِلله الذی أحَلَّ النِکاحَ و حَرَّمَ السّفاحَ و الزِّنا، و اَلَّفَ بینَ القلوب بعدَ الفِراق و الشِقاق، و آنسَهُم بالرأفه و الصَلاحِ، ثم الصّلوهُ و السلام علی سیدنا محمدٍ (صلی الله علیه و آله وسلم) والائمه الهداه المهدیین سیما بقیه الله فی الارضین روحی له الفداء.
و قال اللهُ تبارک و تعالی: وَ اَنْکِحُوا آلْاَیامی مِنْکُمْ وَ الصّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ اِمائِکُمْ اِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللهُ واسِعٌ عَلیمٌ [نور/32] وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ[الروم/21]
و قال رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم): النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی‏. [1]
و قال(صلی الله علیه و آله وسلم): مَنْ تَزَوَّج فَقَدْ أَحرَزَ نِصفَ دینِهِ فلیَتّقِ اللهَ فی النِصفِ الباقی.[2]
و قال الإمامُ الصّادقُ عليه السلام: رَكعَتانِ يُصَلّيهِما مُتَزَوِّجٌ أفضَلُ مِن سَبعينَ رَكعَةً يُصَلِّيها غيرُ مُتَزَوِّجٍ. [3]

لازم به ذکر است خواندن این خطبه واجب نیست بلکه مستحب می باشد لذا عاقد می تواند از جملات پر مضمون مشابه نیز استفاده نماید مثلا  متن زیر فرازهایی از خطبه حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم در هنگام عقد حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها است . خطبه به این شرح بود:

پیامبر أعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) قبل از خواندن عقد امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه (علیهماالسلام) این خطبه را قرائت فرمودند:

الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمَحْمُودِ بِنِعْمَتِهِ، الْمَعْبُودِ بِقُدْرَتِهِ، الْمُطَاعِ فِی سُلْطَانِهِ، الْمَرْهُوبِ مِنْ عَذَابِهِ، الْمَرْغُوبِ إِلَیْهِ فِیمَا عِنْدَهُ، النَّافِذِ أَمْرُهُ فِی أَرْضِهِ وَ سَمَائِهِ، الَّذِی خَلَقَ الْخَلْقَ بِقُدْرَتِهِ وَ مَیَّزَهُمْ بِأَحْکَامِهِ، وَ أَعَزَّهُمْ بِدِینِهِ وَ أَکْرَمَهُمْ بِنَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ. إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ الْمُصَاهَرَهَ نَسَباً لَاحِقاً وَ أَمْراً مُفْتَرَضاً وَ شَجَّ بِهَا الْأَرْحَامَ وَ أَلْزَمَهَا الْأَنَامَ، فَقَالَ تَبَارَکَ اسْمُهُ وَ تَعَالَى جَدُّهُ: «وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ کانَ رَبُّکَ قَدِیراً» فَأَمْرُ اللَّهِ یَجْرِی إِلَى قَضَائِهِ، وَ قَضَاؤُهُ یَجْرِی إِلَى قَدَرِهِ، فَلِکُلِّ قَضَاءٍ قَدَرٌ وَ لِکُلِّ قَدَرٍ أَجَلٌ وَ «لِکُلِّ أَجَلٍ کِتابٌ، یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتاب».[4]

سپس پیامبر أعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) به امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: علی جان خودت نیز خطبه ای بخوان. حضرت فرمود:

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی قَرُبَ مِنْ حَامِدِیهِ وَ دَنَا مِنْ سَائِلِیهِ، وَ وَعَدَ الْجَنَّهَ مَنْ یَتَّقِیهِ، وَ أَنْذَرَ بِالنَّارِ مَنْ یَعْصِیهِ، نَحْمَدُهُ عَلَى قَدِیمِ إِحْسَانِهِ وَ أَیَادِیهِ، حَمْدَ مَنْ یَعْلَمُ أَنَّهُ خَالِقُهُ وَ بَارِئهِ وَ مُمِیتُهُ وَ مُحْیِیهِ وَ مُسَائِلُهُ عَنْ مَسَاوِیهِ، وَ نَسْتَعِینُهُ وَ نَسْتَهْدِیهِ، وَ نُؤْمِنُ بِهِ وَ نَسْتَکْفِیهِ، وَ نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، شَهَادَهً تَبْلُغُهُ وَ تُرْضِیهِ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ صلی الله علیه و آله، صَلَاهً تُزْلِفُهُ وَ تُحْظِیهِ، وَ تَرْفَعُهُ وَ تَصْطَفِیهِ، وَ النِّکَاحُ مِمَّا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ وَ یَرْضیهُ، وَ اجْتِمَاعُنَا مِمَّا قَدَّرَهُ اللَّهُ وَ أَذِنَ فِیهِ.[5]

امام جواد(علیه السلام) قبل از خواندن صیغه عقد ام فضل (دختر مأمون)، این خطبه را خواندند:

 الْحَمْدُ لِلَّهِ إِقْرَاراً بِنِعْمَتِهِ، وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِخْلَاصاً لِوَحْدَانِیَّتِهِ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَیِّدِ بَرِیَّتِهِ وَ الْأَصْفِیَاءِ مِنْ عِتْرَتِهِ؛ أَمَّا بَعْدُ، فَقَدْ کَانَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ عَلَى الْأَنَامِ، أَنْ أَغْنَاهُمْ بِالْحَلَالِ عَنِ الْحَرَامِ، فَقَالَ سُبْحَانَهُ: «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ، إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیم ».[6]

 گرفتن وکالت از (دوشیزه) خانم:

پس از خواندن خطبه؛ اجازه عروس خانم گرفته شود. عاقد اینگونه بگوید:

«به مبارکی و میمنت و در پناه عنایات خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف پیوند آسمانی عقد ازدواج دائم و همیشگی/ عقد موقت و محرمیت، بین دوشیزه محترمه سرکار خانم ..................... و آقای ..................... اجرا و منعقد می گردد.
* دوشیزه محترمه مکرمه سرکار خانم ..................... آیا بنده وکیلم شما را به عقد زوجیت دائم و همیشگی / عقد موقت، آقای ..................... به صِداق و مهریهٔ  مثلا یک جلد کلام الله مجید، یک آینه و شمعدان، یک شاخه نبات و مهریه ..................... (مثلا 14 سکه تمام بهار آزادی رایج در جمهوری اسلامی ایران) [در ازدواج موقت مدت زمان و تعداد روز ..................... مشخص شود]. با این شرط که مهریه به ذِمهٔ زوج مُکَرّم دِین ثابت است و عِندَالمُطالِبِه به سرکار عالی تسلیم خواهند داشت. و شروطی که مورد توافق طرفین بوده در آورم.
آیا بنده وکیلم؟ .....................». پس از قبول و بله عروس خانم، صلوات بر محمد و آل محمد فرستاده شود و عاقد بگوید:
«به عقد دائم/موقت شرعی، موکله ی خود (دوشیزه: .....................) را به اذن پدرشان بر این مهریه معین شده و مورد توافق، به عقد دائم/موقت موکل خود ( آقای: .....................) درمی آورم.»

و بگوید: إن شاءالله خداوند به برکت صلوات بر محمد و آل محمد این پیوند فرخنده را مبارک کند.

پی نوشت:
[1]. بحارالأنوار: 103/220/23/پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: ازدواج سنّت من است ؛ پس هر كه از سنّت من روى گرداند از من نيست.
[2]. الامالی الطوسی:518/پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: هر گاه آدمى ازدواج كند، نصف دين را به دست آورده است و براى نصف ديگر بايد تقواى خدا پيشه كند.
[3]. بحارالأنوار: 103/219/15 / امام صادق عليه السلام: دو ركعت نمازى كه ازدواج كرده مى خواند، برتر از هفتاد ركعت نمازى است كه فرد عزب بخواند.
[4]. ترجمه: حمد و ستایش مخصوص خداوندى است که به خاطر نعمتهایش شایسته حمد است، و به خاطر قدرتش درخور عبودیّت، و به خاطر سلطه و حاکمیّتش سزاوار اطاعت، خدایى که عذابش موجب وحشت، و پاداشهایش مایه رغبت، و حکمش در آسمان و زمین نافذ است، خدایى که خلق را با قدرتش آفرید، و آنها را با احکامش از هم جدا نمود، با دینش آنان را عِزّت بخشید، و با پیامبرش محمّد گرامى داشت. سپس خداوند پیمان زناشویى را همردیف خویشاوندى نسبى قرار داد و تاروپود آن دو را درهم آمیخت، و بر بندگان واجب شمرد، و در همین زمینه خداوند متعال مى فرماید: او کسى است که انسان را از آب آفرید و (گسترش نسل) او را از طریق نسب و زناشوئى قرار داد و پروردگار تو توانا است پس فرمان خداست كه قضايش را اجرا مى‌كند، و قضاى او است كه بر قدرش جارى مى‌گردد و قدرش به سوى اجلى روانه مى‌شود و براى هر اجلى كتابى است با اين همه اختيار كل به طور مطلق در دست او است آنچه را بخواهد محو يا اثبات مى‌كند و نزد او است ام‌الكتاب (لوح محفوظ)...[بحارالانوار، جلد 42، صفحه 119./ ناسخ ‌التواريخ زندگانى حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، ج 1/ 50 فاطمه الزهرا تاليف عمادزاده/ 276]
[5]. زندگانی حضرت زهرا سلام الله علیها ترجمه‌ی جلد 43 بحارالأنوار، بخش پنجم؛ ازدواج حضرت فاطمه زهراء سلام الله علیها (باب 5؛ تزویجها سلام الله علیها)، [روایت شماره 29]
[6]. مراسم عروسی، علی اکبر بابازاده، فصل 7: مراسم اجرای عقد​

------------------------------
منابع:
دانشنامه اسلامی
کتابخانه ضیاءالصالحین
مراسم عروسی، علی اکبر بابازاده، فصل 7
تبیان
هدانا