اعمال و آداب کامل ماه ربیع الاول در مفاتیح الجنان

اعمال و آداب کامل ماه ربیع الاول در مفاتیح الجنان

در این بخش از ضیاءالصالحین، به مناسبت حلول ماه ربیع الاول آداب و اعمال مخصوص این ماه که بطور مشترک در کتب «زاد المعاد» «مفاتیح الجنان» و « اقبال الاعمال» آمده است را برای علاقه مندان گردآوری کرده ایم. در ادامه با اعمال و آداب کامل ماه ربیع الاول ما را همراهی کنید.

اعمال و فضیلت ماه مبارک ربیع الاول

ربیع الاول، سومین ماه سال هجری قمری است. در این ماه خداوند برکات و نورهای زیبایی را در زمین قرار داده است چرا که میلاد با سعادت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم در این ماه است و رحمتی بالاتر از او در روی زمین بی مانند است.پیامبر داناترین، برترین، نزدیکترین و فرمانبردارترین مخلوق خداوند می باشد، بنابراین روز تولد ایشان نیز برتر از سایر روزهاست.

این ماه که هر روز و یا شب آن مبارک و پر فضیلت است آمیخته با خاطره غم انگیزی چون شهادت امام حسن عسکری علیه السلام به روایتی معروف، میلاد مبارک پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم و امام صادق علیه السلام، هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از مکه به مدینه، آغاز امامت پربرکت حضرت بقیّة الله الأعظم ارواحنا فداه و ماه رخداد واقعه عظیم «لیلة المبیت» است. در این بخش از دین و مذهب ضیاءالصالحین اعمال مهمی که انجام آن در ربیع الاول سفارش شده است را ارائه خواهیم کرد.

آداب و اعمال ماه ربیع الاول در مفاتیح الجناح

شب و روز اول:

این شب به نام «لیلة المبیت» آراسته شده است، در سال سیزدهم بعثت، در اولین شب ماه ربیع الاول، رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم برای هجرت از مکه به مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گردید؛ حضرت علی علیه السلام با فداکاری بسیار برای گمراه کردن دشمنان، در بستر ایشان خوابید.

آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ»؛ بعضی از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودی خدا می فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است.(سوره بقره، آیه 207) در حقّ آن حضرت نازل شد.(1) سال هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم مبدأ تاریخ مسلمانان است که تحولی بزرگ در زندگی مسلمانان ایجاد کرد.

در شب اول ماه ربیع الاول، اعمال زیر انجام می شود:

✓ روزه گرفتن به شکرانه سلامتی پیامبر اعظم و امیرمۆمنان از آسیب کفار و مشرکان در اول ربیع‏ الاول.

✓ قرائت زیارت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم و امام علی علیه السلام (2)

✓ مرحوم «سیّد بن طاووس»، دعایی را برای این روز در کتاب اقبال نقل کرده است.

✓ خواندن دعای اولین روز ماه ربیع الاول

روز هشتم :

امام حسن عسگری علیه السلام در تاریخ هشتم ربیع الأوّل، سال 206، در سنّ 28 سالگی به شهادت رسید و از همان روز، امامت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آغاز گردید. (3) در این روز شایسته است زیارت آن دو امام بزرگوار خونده شود. (4)

روز نهم :

در این روز تنها یک روایتی وارد شده که در آن هلاک (( دشمن خدا )) اتّفاق افتاده است. این روز، روز سرور شیعیان آل محمّد صلی الله علیه وآله وسلم می باشد. و بین شیعیان این امر مشهور گشته و هر چند سایر روایات موافق و مساعد با آن نیست لکن ممکن است که تقیه اقتضای تغییر وقت را نموده باشد. (5)

همچنین روز نهم اولین روز از امامت حضرت ولی عصر بقیه الله بقیّة الله الأعظم ارواحنا فداه است (6). بنابراین روز عید بزرگ است؛  هر که در این روز چیزی انفاق کند، گناهانش آمرزیده می شود و گفته شده است در این روز انجام اعمال زیر مستحبّ می باشد:

✓ اطعام کردن برادران مؤمن

✓ خشنود کردن ایشان

✓ توسعه دادن در نفقه بر اهل و عیال

✓ پوشیدن جامه های نو

✓ شکر و عبادت حق تعالی

روز دهم :

دهمین روز از ربیع الاول مصادف با سالروز ازدواج حضرت محمد صلی الله علیه وآله وسلم با حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها است. پیامبر در زمان ازدواج 25 ساله و حضرت خدیجه سلام الله علیها 40 ساله بودند. به همین مناسبت روزه این روز بعنوان شکرگزاری مستحب شمرده شده است.(7)

روز دوازدهم :

این روز مطابق نظر مرحوم شیخ کلینی و مسعودی و همچنین مشهور میان اهل سنّت، روز ولادت با سعادت نبیّ مکرّم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم است.(8) همچنین در این روز، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم بعد از 12 روز که مسیر راه میان مکّه و مدینه را پیمود وارد مدینه گردید.(9) و نیز روز انقراض دولت بنی مروان در سال 132 است.(10)

اعمال مستحب در این روز:

 ✓ روزه 

✓  نماز: دو رکعت نماز مستحبی که در رکعت اول بعد از حمد، سه بار سوره کافرون و در رکعت دوم بعد از حمد سه بار سوره توحید خوانده می ‏شود.

روز چهاردهم :

در سال 64 در چنین روزی، یزید بن معاویه به هلاکت رسید.(11)

وی پس از سه سال و نُه ماه خلافت که همراه با جنایات عظیمی بود - که مهمترین آن واقعه کربلا و شهادت ابی عبداللّه الحسین علیه السلام و یارانش می باشد. در سنّ 37 سالگی در منطقه «حوران» زندگی ننگینش به پایان رسید جنازه اش را در دمشق دفن کردند ولی اکنون اثری از او نیست.(12) 

شب و روز هفدهم :

طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبیا، رسول معظّم اسلام صلی الله علیه وآله وسلم است و شب بسیار مبارکی است.(13)

یک سال قبل از هجرت رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم، در چنین شبی معراج آن حضرت صورت گرفت. (14)

همان طور که ذکر شد بر اساس روایتی مشهور از علمای امامیّه، روز هفدهم ربیع الأوّل، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمّد بن عبداللّه صلی الله علیه وآله وسلم در شهر مکه است. زمان ولادت ایشان هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفیل بوده است. (15) عام الفیل سالی است که ابرهه با لشکرش که بر فیل سوار بودند به قصد تخریب کعبه آمد، ولی همگی نابود شدند. علاوه براین در روز هفدهم ربیع الاول سال 83 هجری قمری، ولادت با سعادت امام صادق علیه السلام نیز واقع شده است که اهمیت این روز را بیشتر می کند.(16)

اعمال شب و روز هفدهم :

1. غسل به نیّت روز هفدهم ربیع الاوّل. (17)

2. روزه که برای آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتی از ائمّه معصومین علیهم السلام آمده است، کسی که روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند برای او ثواب روزه یک سال را مقرّر می فرماید.(18)

3. دو رکعت نماز که در هر رکعتی یک مرتبه حمد و 10 مرتبه سوره قدر و 10 مرتبه سوره اخلاص است، بگزارد و پس از نماز در محلّ نماز بنشیند و دعائی که روایت شده است بخواند : اَللَّهُمَّ اَنتَ حَی لاَ تَمُوتُ ..

4. دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال کردن مۆمنان و به زیارت مشاهد مشرّفه رفتن. (19)

5. زیارت رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از دور و نزدیک

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم در روایتی فرمودند: هر کس بعد از وفات من، قبرم را زیارت کند مانند کسی است که به هنگام حیاتم به سوی من هجرت کرده باشد، اگر نمی توانید مرا از نزدیک زیارت کنید، از همان راه دور به سوی من سلام بفرستید (که به من می رسد).(20)

6. زیارت امیر مۆمنان علی علیه السلام نیز در این روز مستحب است با همان زیارتی که امام صادق علیه السلام در چنین روزی کنار ضریح شریف آن حضرت علیه السلام وی را زیارت کرد.(21) (این زیارت در بخش زیارات، مفاتیح آمده است).

7. تکریم، تعظیم و بزرگداشت این روز که بسیار تاکید شده است. 

پی نوشت:

1: (اقبال الاعمال، صفحه 592 و تفسیر نمونه، جلد 2، ص 78)
2: (مفاتیح الجنان، فصل نهم، در اعمال ماه ربیع الأّوّل)
3: (کافی، جلد 1، ص 503)
4: (مفاتیح الجنان، فصل نهم، در اعمال ماه ربیع الأّوّل )
5: ( المراقبات، ص 76)
6: (مفاتیح الجنان،فصل نهم، در اعمال ماه ربیع الأّوّل)
7: (اقبال، ص 599)
8: (زاد المعاد، ص 412)
9: (اقبال، ص 599 و کامل ابن اثیر، جلد 2، ص 7)
10: (مصباح المتهجّد، ص 791)
11: (اقبال، ص 601 )
12: (تتمة المنتهی، ص 64) 
13: (مصباح المتهجّد، صفحه 791 و اقبال، ص 603)
14: (اقبال، ص601)
15: (مصباح المتهجّد، ص 791 و اقبال، ص 603)
16: (بحارالانوار، جلد 47، ص 1، حدیث 2)
17: (فلاح السائل، ص 61 )
18: (اقبال، ص 603 )
19: (اقبال، ص 603 )
20: (اقبال، ص 604)
21: (اقبال، ص 608 )