امام علی علیه السلام/ منبر مکتوب2 (استاد انصاریان۹۶)

امام علی علیه السلام/ منبر مکتوب2 (استاد انصاریان۹۶)

سخنرانی دوم استاد حجت الاسلام والمسلمین انصاریان با موضوع امام علی علیه السلام در قم/ حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها)/ دههٔ اوّل رجب/ بهار ۱۳۹۶هـ.ش.

امـام علی علیه السلام/ منبر مکتوب۱ (استاد انصاریان۹۶)

بسم الله الرحمن الرحیم

«الحمدلله رب العالمین الصلاة والسلام علی سید الانبیاء والمرسلین حبیب الهنا وطبیب نفوسنا ابی القاسم محمد صلی الله علیه وعلی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین».

سه کلاس است که اگر مسلمانی این سه کلاس را طی نکند و با عقلش و با قلبش و با بدنش در این سه کلاس شرکت نکند، اگر چه صد سال در این دنیا بماند، میوه ی کال خواهد بود، درخت بی ثمر خواهد بود، چراغ بی نور خواهد بود، زمین بی محصول خواهد بود. وجود مبارک حضرت حق در آیات قرآن مجید، بویژه در آیهٔ 218 سورهٔ بقره، این سه کلاس را مطرح کرده است: کلاس ایمان، باورکردن حقایق، کلاس هجرت که مهمترین این کلاس، کلاس عبورکردنِ از خود است، خارج شدنِ از خود است؛ اگر ابلیس از خودیت خودش عبور می کرد، رجیم نمی شد، ملعون نمی شد، محروم نمی شد، ملوم نمی شد، مضعون نمی شد؛ همهٔ این مارک ها را خورد و همهٔ این مهرها و داغ ها به پیشانی او زده شد، چون از خودش عبور نکرد. وقتی پروردگار به او فرمود: «قٰالَ مٰا مَنَعَک أَلاّٰ تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُک»[الأعراف، 12]، مگر من به تو فرمان واجب ندادم که سجده کنی؟ چه چیزی باعث شد که سجده نکردی؟ پاسخ داد: «خَلَقْتَنِی مِنْ نٰارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ»، یعنی من در خودم هستم، من حاضر نیستم که از خودیت خودم عبور بکنم و به فرمان تو کاری را که می گویی، برای آدم انجام بدهم و این مهمترین مرحلهٔ هجرت است.

کسی از یکی پرسید: از ما تا خدا چقدر راه است که ما این راه را طی بکنیم؟ جواب داد: دو قدم؛ اگر دو قدم برداری، به خدا می رسی! یک قدم این است که از دنیا بگذری؛ البته منظور از دنیا مجموعهٔ نعمت های پاک پروردگار نیست. از دنیا بگذری، یعنی از دنیایی که کلنگ خراب کنندهٔ آخرت است، از دنیایی که کلنگ خراب کنندهٔ ساختمان انسانیت است؛ یعنی از دنیای فرعون ها، نمرودها، اموی ها، عباسی ها و از این دنیایی که امروز غربی ها دارند و پیروان شرقی آنها. این یک قدم است که از چنین دنیایی رد شوی؛ چون اگر در این دنیا بایستی، حتماً و بی برو و برگرد دچار هر نوع حرام مالی خواهی شد. آن که رشوه می خورد، آن که غصب می کند، آن که می دزدد، آن که اختلاس می کند، حبس در دنیاست؛ ولی شماها که این لقمه های نجس را به دنبالش نمی روید و عبور کردید، دنیای شما دنیای انبیاست، دنیای اولیای الهی است. آنها هم در این دنیا زندگی می کردند و با همین دنیا هم در ارتباط بودند؛ می خوردند، می پوشیدند، خانه داشتند، مرکب داشتند، زن و بچه داشتند، بافندگی داشتند، دامداری داشتند، سدسازی داشتند؛ اینهایی که در قرآن مطرح است، این شغل هایی که عرض کردم، همه در قرآن مطرح است.

اسم حضرت ادریس در قرآن آمده است، پروردگار می فرماید: «وَ عَلَّمْنٰاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ»[الأنبیاء، 80]، ساخت لباس را به او یاد دادم. خب یک کسی که می خواهد لباس بدوزد، باید بافندگی هم داشته باشد، نقشه هم بلد باشد، سوزن هم داشته باشد، نخ ریسی هم داشته باشد تا بتواند لباس بسازد.

خب ادریس، هم در دنیا بود و کسبش هم دوخت ودوز لباس بود؛ داود در دنیا بود، ولی در آهنگری و صنعت تبدیل آهن در زمان خودش نمونه نداشت. لقمان حکیم می گوید: یک روز به دیدنش رفتم، دیدم با دست و بدون کوره، بدون آتش، آهن را به مفتول نازک تبدیل می کند، مفتول را حلقه می کند، حلقه ها را در همدیگر می اندازد و پروردگار متعال به یک علتی آهن را در دست داود نرم کرد؛ علتش هم امیرالمؤمنین امـام علی علیه السلام بیان کرده و یک داستانی است که در قرآن مجید می فرماید: آهن را به دست داود نرم کردم و احتیاج به کوره نداشت، می نشست و مفتول آهن را می گرفت و عین خمیر می کشید.

«تو با خدای خود انداز کار و دلْ خوش دار»، خدا همه کاری برایت می کند. اشتباه مردم دنیا این است که کار را دست خودشان دادند، کار را دست غیرخدا دادند، کار را دست دنیا دادند و تمامشان هم گرفتارند، تمامشان هم دچار مشکلات هستند؛ اما آن که کل کارش را به خدا وامی گذارد، خداوند متعال فیوضاتش را دریاوار به طرف او سرازیر می کند.

ما از قدیم از منبری ها می شنیدیم که پروردگار عالم در یک حدیث قدسی فرمودند: «عبدی اطعنی حتی اجعلک مثلی»، تو مطیع من باش، من تو را نمونهٔ خودم می کنم. یکی اش همین است! خب خدا به آهن فرمان می دهد که نرم شو و آهن در دست داود به امر پروردگار نرم می شود؛ نه در هر دستی! روزی یک جوانی با یک عصا پیش حضرت مسیح علیه السلام آمد، یک چوب صافی را درست کرده بود؛ خیلی خوب و خیلی درست، بعد به مسیح گفت: یک کاری کن که این چوب در دست من اژدها بشود؛ مثل چوبدست موسی که می انداخت و اژدها می شد. این کار را برای من بکن! من این چوب خشک و این عصا را بیندازم و اژدها شود، عیسی گفت: مانعی ندارد، ولی تو برو یک دستی مثل دست موسی را برای خودت بیاور؛ نیاز ندارد که من با آن دست اژدها بکنم؛ اگر عصا را بیندازی، اژدها می شود.

تا خدا چقدر راه داریم؟ گفت: دو قدم؛ یکی عبور از دنیا، یعنی عبور از محرّمات دنیا، یعنی عبور از گناهان در این خانه، یعنی عبور از همهٔ معصیت ها؛ قدم دومش هم عبور از نفس است، عبور از خواسته های نامشروع و بی منطقِ نفس است که پروردگار اسمش را در قرآن هوا گذاشته است؛ هوا یعنی خواستن، هوا یعنی مجموعهٔ خواسته های نامشروعی که در وجود خیلی از مردان و زنان میدان داری می کند و می گوید می خواهم؛ اما برای کیست، برای چیست، از کجاست، حلال است، حرام است، حق دیگران است، حق بیت المال است، اینها را کار ندارد و می گوید می خواهم؛ من لذت می خواهم و کاری ندارد به اینکه این لذت از چه راهی به دست می آید. صندلی می خواهد، کاری ندارد که از چه راهی به دست می آید و حاضر است دینش را بدهد، صندلی را بگیرد.

پول می خواهد! عبور از این خواسته های نامشروع، یک عارفی آنجا بود و گفتگوی این دوتا را شنید، برگشت و به آن پاسخ دهنده گفت: چرا راه بین انسان و خدا را این قدر طولانی می کنی؟ چرا می گویی دو قدم؟ فاصلهٔ بین انسان و خدا یک قدم است و آن هم عبورکردن از خود است! خب این عالی ترین مرحلهٔ هجرت است؛ این کلاس دوم است که البته این کلاس دوم بدون ایمان برپا نمی شود.

اما کلاس سوم، جهاد فی سبیل الله است، جهاد، جهد در لغت عرب به معنی فعالیت است، به معنی کوشش است؛ ولی کوشش و فعالیتی که الله انجام بگیرد، یعنی کوشنده با وجود مقدس پروردگار معامله بکند. کسی می گفت: پنجاه سال منبر خوب رفتم، پنجاه سال منبر اثرگذار رفتم، پنجاه سال حال مستمع ام را تغییر دادم؛ اما خودم برای این پنجاه سال منبر دغدغه دارم، اضطراب دارم، ناراحتم! چرا؟ تو که خیلی کار مهمی در این پنجاه سال کرده ای! جواب داد: برای اینکه می ترسم اگر قیامت بشود و در فکر گرفتن مزد پنجاه سال تبلیغ باشم، پروردگار بگوید: ته دلت برای تبلیغ کردن، گرفتن پول خوبی بوده و مزد پنجاه سالت را گرفته ای، چه طلبی از من داری؟ اینها خیلی آدم های نورانی هستند. جهاد، اما فی سبیل الله؛ نه فی سبیل المقام، نه فی سبیل المال، نه فی سبیل الثروت، نه فی سبیل الشهره، «جاهدوا فی سبیل الله» و آیه هم دراین زمینه کم نداریم.

ایام ولادت امیرالمؤمنین امـام علی علیه السلام است، به مناسبت نام مبارک حضرت و به مناسبت زمانی که تناسب با امیرالمؤمنین دارد، من یک جهادی را از یک عرب بیابانی برای خدا و به خاطر امیرالمؤمنین برایتان نقل بکنم که مرحوم مجلسی در این کتاب بحارالأنوار -احتمالاً در جلد 26- نقل می کنند. یک جهاد در برابر ظالم و ستمگر، گفتنِ حق است؛ یک نوع جهاد است، یک نوع کوشش است، اما فی الله. این کلاس سوم است که تا کلاس اول ایمان طی نشود، تا کلاس هجرت در بخش از خود عبور کردن طی نشود؛ چون من اگر از خودم عبور نکنم، خدا را در زندگی ام راه نمی دهم و می گویم خودم و زیرِ بار فرمان های خدا هم نمی روم و می گویم خمس برای چه، زکات برای چه، نماز برای چه، عبادت برای چه. صدقه برای چه؟ زیارت برای چه؟ گریه برای چه؟ اگر از خودم عبور نکنم، هیچ چیزی را برای خدا نمی خواهم و همه چیز را برای خودم می خواهم، همه چیز خدا را هم رد می کنم و این بیماری بسیار سنگینی است که خدا نه، خودم! انبیا نه، خودم! ائمه نه، خودم! قرآن نه، خودم! عبادت نه، خودم! خودم می دانم! خودم بلد هستم! خودم می فهمم! من به خدا و انبیا و قرآن و مسائل حلال و حرام نیازی ندارم و خودم هستم و خودم که این بدترین تاریکی است.

ایمان که باشد این از خود عبورکردن کار آسانی می شود، چون مؤمن دائماً در حرکت است؛ حرکت فکری، عقلی، روحی، قلبی، عملی و دائم در حرکت است. مرحوم آیت الله العظمی حاج آقاحسین قمی مرجع پیش از آیت الله العظمی بروجردی فرموده بودند: من خواب هم که هستم، در خوابم حرکت ایمانی دارم، حرکت دینی دارم و یک مطلبی را هم فرموده بودند، یعنی یکی از حرکت های ایمانی شان را در عالم خواب فرموده بودند، یعنی مؤمن در خواب هم حرکت ایمانی دارد.

کلاس ایمان باید طی بشود که بشود کلاس هجرت را طی کرد و کلاس هجرت به این معنایی که شنیدید، باید طی شود تا وارد کلاس جهاد شد؛ اینکه خدا در آیه سه تایش را با یک نظم خاصی بیان کرده است: «إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا»، اوّل ایمان، «وَ اَلَّذِینَ هٰاجَرُوا»، دوم هجرت؛ چون اگر ایمان نباشد، هجرت تحقق پیدا نمی کند و سوم «وَ جٰاهَدُوا فِی سَبِیلِ اَللّهِ»، کوشش برای خدا، «أُولٰئِک یرْجُونَ رَحْمَتَ اَللّٰهِ وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ»[البقرة، 218]؛ اینهایی که این سه کلاس را طی کردند، تا وقتی زنده هستند، در فضای امید به پروردگار و در فضای انتظارِ قیامتِ آباد به سر می برند، «و الله غفور رحیم»، و به آمرزش و رحمت خدا هم وصل هستند؛ چرا در این آیه می گوید: «و الله غفور رحیم»؟ چرا در آیه ای که کلاس ایمان و هجرت و جهاد مطرح است، می گوید: «و الله غفور رحیم»؟ یعنی اینها ماهی دریای آمرزش و دریای رحمت هستند.

یکی از کوشش ها حق گفتن است، گر چه به ضرر آدم تمام شود. ایشان نقل می کند: عرب فقیر، یه لا قبای ندار، زندگی اقتصادی به مشکل خورده، گفت: بلند شوم و به شام در بارگاه ولیدبن زیاد ابن یزیدبن عبدالملک بروم، هفت-هشت خط شعر در مدحش بخوانم؛ راست که نمی خواهم بگویم، برای اینکه یک پولی به من بدهند! من که می دانم این شعرهایی که در مدح ولیدبن یزید می خواهم بخوانم، دروغ است.

در شعر مکوش و در فن او

 چون اکذب اوست احسن او

 ولی حالا سنگ مفت و گنجشک هم مفت، می رویم تا ببینیم چه می شود!

آمد، گفتند: یک آدم فقیری، یک آدمی با کهنه لباسی آمده و می خواهد در دربار بیاید! گفت: بگویید بیاید. این چند خط شعری که در مدح ولیدبن یزید سروده بود، خواند. ولید به او گفت: جایزه خوبی پیش من داری، یک پول کلانی پیش من داری، پول هم که برای پدرش نبود و برای بیت المال بود! آدم های بی دین، بیت المال را به هر شکلی که دلشان می خواهد و هر کجا که دلشان می خواهد، خرج می کنند. می گفت: پول خوبی به تو می دهم؛ اگر هم به او می داد، حقش بود و حرام نبود؛ چون امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام می فرمایند: ثروت جمع شده برای گرسنگان است، برای برهنگان است، برای تهی دستان است؛ اگر جمع نمی کردند، گرسنه و برهنه و تهی دست نمی ماند، این حق مردم است که برده اند! به او گفت: ای عرب، پول خوبی می خواهم به تو بدهم؛ اما چند خط دیگر شعر بخوان. گفت: چه شعری بخوانم؟ گفت: در بدگویی علی بن ابی طالب و علی را هجو کن، به علی با شعر ناسزا بگو، به علی با شعر بد بگو! اینجا باید چه کارکرد؟ جهاد! چه کسی جهاد می کند؟ مؤمن! چه کسی جهاد می کند، آن که از خودش گذشته و از خودش هجرت کرده، از خودش عبور کرده است. گفت: ولید، این شعرهایی که برای تو خواندم، اینها اصلاً لایق تو نبود! آن که از همه لایق تر است تا من او را مدح کنم، امیرالمؤمنین است. یک نفر از این دین فروشان متملق برگشت و با صدای بلند گفت: ساکت شو، زبانت را ببند! گفت: چرا ساکت شوم؟ من دارم از مردی صحبت می کنم که لباسش در این دنیا لباس وقار، لباس هیبت، لباس کرامت، لباس شرف بود؛ من دارم از کسی حرف می زنم که زندگی اش عدالت بود و انصاف کل زندگی اش بود؛ من دارم از کسی حرف می زنم که شب و روزش را خرج دفاع از حق کرد؛ من دارم از کسی حرف می زنم که به جنگ عمروبن عبدود رفت و شرّش را از سر اسلام کوتاه کرد؛ من دارم از کسی حرف می زنم که عمروبن معدی کرب، وقتی وارد میدان مبارزه شد و عربده می کشید و یک نفر جرئت نداشت که مقابلش برود، علی بن ابی طالب مثل یک باز شکاری رفت که چنگ به کبوتر بیندازد، چنگ به عمروبن معدی کرب انداخت و له و لورده اش کرد و کشان و کشان پیش پیغمبر آورد؛ من از این آدم دارم حرف می زنم، چرا خاموش باشم؟ چرا حرف نزنم؟ این جهاد است و این زیباترین جهاد است؛ دفاع از امام علی علیه السلام زیباترین جهاد است؛ حرف علی را زدن زیباترین جهاد است؛ اقتدای به امیرالمؤمنین زیباترین جهاد است؛ شکل گیری از امیرالمؤمنین بهترین جهاد است؛ شکل گیری از حکومت امیرالمؤمنین بهترین جهاد یک دولت است.

کسی بلند شد و به این عرب گفت: برو گم شو! عرب بیرون آمد، ولی یقین داشت که او را می کُشند؛ چون دستگاه بنی امیه و دستگاه ظلم و دستگاه فرعون مسلک و دستگاه نمرود مسلک، مگر حاکم شیطان صفت تحمل دارد که به او بگویند هیچ چیزی نداری و به او بگویند علی همه چیز دنیا و آخرت را دارد! می دانست که او را می کشند؛ وقتی وارد دالان خروجی شد، دید که یک نفر دارد داخل می آید و معلوم بود که این یک نفر از افراد همین حکومت است، از افراد همین بارگاه است، از افراد همین سلطنت ظالمانه است، خیلی شیرین به او سلام کرد و خلاصه دلش را به دست آورد و عاطفه اش را تحریک کرد، گفت: بیا لباسمان را با هم عوض بکنیم؛ این لباس من را ببین پاره پوره است و به درد نمی خورد! حالا تو هم بیا و در عمرت یک کار خیر بکن، لباس هایت را به من بده، من لباس هایم را به تو می دهم و تو به خانه تان می روی، قیمتی ترین لباس را می پوشی؛ ما هم بیابان نشین هستیم، چادرنشین هستیم، می رویم و با این لباس پُز می دهیم. گفت: باشد و گول خورد! لباس ها را عوض کردند، عرب رفت و این بندهٔ خدا وارد جایی شد که باید اجازه می دادند وارد بارگاه شود؛ چون حکم قتل عرب را صادر کرده بودند، گردنش را زدند و خیال کردند آن عرب است. سر بریده اش را پیش ولید آوردند، ولید یک نگاه کرد و گفت: اینکه از رفقای خودمان است، چرا او را کشتید؟ گفتند: مگر این همان عرب نبود که بی ادبی کرد؟ لباس هایش را بیا ببین! معلوم شد که این مؤمنِ زرنگِ هوشمند، حسابی کلاه سر دشمن گذاشته است. دستور داد که به هر شکلی هست، بروید او را بگیرید و بیاورید. یک گردان دنبالش کردند و او را چند فرسخ بیرون شام دیدند، به او ایست دادند و او هم ایستاد، درجا هرچه تیر داشت، به سرعت در کمان گذاشت و زد، چهل نفر از این دین فروشان خائن را کشت، بقیه این قدر ترسیدند که در رفتند و آمدند، به ولید گفتند: ما او را دیدیم، اما نشد که بگیریم، چهل تا از ما را هم کشت. بیهوش شد! وقتی به هوش آمد، گفت: غصهٔ سنگینی روی دلم نشست که ما با این شوکت و جلال و شکوه و ارتش و لشکر و ثروت و اسلحه، زورمان به یک کهنه پوش عاشق علی نرسید. این یک جهاد است.

خب یادتان می ماند اگر کسی در این دنیا سه تا کلاس را طی نکند، ایمان، هجرت و جهاد، حیوان می ماند، بی ارزش می ماند، تیره بخت می ماند، کال می ماند، درخت بی ثمر می ماند، چراغ بی نور می ماند تا فردا شب به خواست خدا.

می دانید امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در سن سی سالگی روی دست پیغمبر قرار گرفت، آن هم در برابر صد هزار نفر و منصوب به حکومت الهیه شد؛ روز شادی هم بود، همه هم آمدند و به امیرالمؤمنین تبریک گفتند. نوهٔ این امیرالمؤمنین که اسمش علی بود، در برابر سی هزار نفر و در سن شش ماهگی روی دست ابی عبدالله قرار گرفت، می دانید که با این علیِ روی دست حسین چه کردند!

مطالب مرتبط : ولادت امـام علــی علیه السلام - ویژه نامه مولود کعبه