آشنایی با اثرات رسانه در تربیت اجتماعی کودکان - بخش دوم
در این نوشتار با بیان توضیحاتی در مورد اثرات رسانه در تربیت اجتماعی کودکان خواهیم پرداخت با ما همراه باشید...
امروزه رسانه ها بعنوان یکی از ابزارهای اصلی انتقال و گسترش ارزش های فرهنگی و اجتماعی، در رفتار کودکان و نوجوانان و تغییر رفتار اجتماعی آنان، دارای نقش مهمی است. در این نوشتار با ضیاءالصالحین همراه باشید تا در مورد اثرات رسانه در تربیت اجتماعی کودکان بیشتر بدانید.
رادیو
امروزه رادیو از وسایل عمومی بشمار می آید و بیشتر در همه ی خانواده ها راه یافته است و شاید خانه ای خالی از آن نباشد و وسیله ای است همگانی که شبانه روز کار می کند و هر لحظه که بخواهند به راحتی می توانند از آن استفاده کنند. رادیو بصورت یکی از لوازم اولیه ی زندگی، وسیله ی تفریح و آرامش بخش، راهنما، مبلَغ، دوست صمیمی و پاسخگوی مشکلات درآمده است.
بنابراین یکی از وسایل تعلیم و تربیت محسوب شده می تواند در آموزش فرهنگ اسلامی و هم چنین در تربیت اجتماعی کودکان بزرگترین نقش را ایفا کند. [ امینی، ابراهیم، اسلام و تعلیم و تربیت، موسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول،1384، ص 156 ] به همین دلیل دیگر جایی برای استفاده از حافظه ی دیداری یا تقویت قوه ی شنیداری باقی نمی ماند و وقتی کودک پا به عرصه ی مدرسه می گذارد این ضعف در او نمودار می شود.
بنابراین اگر برنامه های جذابی که بتواند در این امر به مادران کمک کند تا با گوش دادن به این برنامه ها توسط کودکان شان بتوانند این قوا را در فرزند تقویت کنند دیگر وقتی کودک پا به عرصه ی آموزش می گذارد کمتر دچار آفت تحصیلی و اختلالات یادگیری می شود. در نتیجه اعتماد به نفس کودک تهلیل نمی رود، و به ارتباطات اجتماعی او لطمه ای وارد نمی شود.
موقعیت رسانه ای تلویزیون
امروزه زمانه ی تلویزیون به جزئی از اثاثیه منزل تبدیل شده است؛ اگر گفته نشود جزئی از خانواده است دوستی است که بیشتر برای دیدار می آید. تماشای تلویزیون جزئی از رفتار عادی اکثر مردم کره ی زمین قرار گرفته است. رسانه ای است که به سهولت در دسترس همه قرار می گیرد و تأثیر بر باورهای و ازرش ها و هنجارهای افراد بر کسی پوشیده نیست.
هیچ خردسالی را نمی توان دید که به دلیل خردسالی از دیدن تلویزیون منع شود. کودکان به راحتی و با علاقه از این رسانه استفاده می کنند. نتایج تحقیقات مختلف از جذب شده ی کودکان دو ساله خبر می دهند کودکان در مقابل تلویزیون منفعل اند از الگوهای آن تبعیت می کنند.
قابلیت نفوذ تلویزیون نسبت به سایر وسایل ارتباط جمعی بسیار شدید است، به همین دلیل تلویزیون امروز در بنیان های خانوادگی ریشه دوانده و به شدت در چگونگی گذران روزمره ی مردم اثر گذاشته است. تأثیر عمیق تری بجای می گذارد، زیرا برنامه های تلویزیون اغلب فیلم، هنر و تصویر ارائه می شود و لذا از جاذبیت ویژه ای برخوردار است، از این جهت بر رادیو برتری دارد. بنابراین تلویزیون نیز می تواند در نشر و توسعه ی فرهنگ غنی اسلام و تعلیم و تربیت عموم اقشار ملت و مهم تر از همه در تربیت کودکان و رشد اجتماعی آن، بزرگترین نقش را ایفا کند.
صدا و سیما چنان که می تواند در خدمت مردم و اسلام باشد و با تهیه، تنظیم و اجرای برنامه های جالب و سومند و هماهنگ اسلامی، در تهذیب و تکمیل نفوس انسان ها، پرورش و ترویج اخلاق نیک و جلوگیری از انحراف و مفاسد اخلاقی داشته و در ترقی و عظمت کشور نقش مهمی را بر عهده بگیرد؛ هم چنین می تواند بصورت یک وسیله ی تفریح و سرگرمی و کم فایده درآید که نه نتها در پرورش نیک وظیفه مطلوب را درست انجام ندهد، بلکه شاید در اثر سهل انگاری، بی مبالاتی و اجرای برنامه های غلط و حساب نشده، مروج انحراف و بداخلاقی نیز باشد.
در اینجا که نقش مهم صدا و سیما و مسئولیت سنگین مدیران، کارگران، هنرمندان، گویندگان و مجریان رسانه های عمومی آشکار می شود، صدا و سیما می تواند فرهنگ عمومی را دگرگون و جامعه را بسوی عظمت و کمال تعالی بخشد یا بسوی ذَلت و بدبختی و سقوط بکشاند. [ امینی، ابراهیم، اسلام و تعلیم و تربیت، موسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول،1384، ص 158 ]
در جامعه و در فرهنگ مبتنی بر تلویزیون این سلسله مراتب آموزش اصول اطلاع رسانی از پایه و اساس ویران شده است. این جعبه ی جادو از قبل هر چیز یک ابزار بصری است. و باید توجه داشت که تصویر است و حواس بیننده را بطور کامل به خود معطوف می دارد. در تربیت تلویزیونی، دشواری های کلام و بیان و تسلسل منطق و پیوند عبارات وجود ندارد.
احساس کردن تصاویر، الفبای ویژه ی خود را ندارد؛ برای این کار آموزش مقدماتی دستور زبان، کتاب لغت ضروری نیست. آنچه که اقتضای کلاس و مدرسه است وظیفه ی یک تماشاچی تلویزیون نیست. فهم و دانش قبلی را نه از تماشاچی می طلبد و نه به او تعلیم می دهد. [ نیل پست من، ابراهیم، اسلام و تعلیم و تربیت، موسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1384، ص152 ]
در رسانه های ارتباط جمعی، بویژه تلویزیون هر روز کمتر کودکان حضور دارند. در رادیو مدت هاست که دیگر از کودک نشانه ای دیده می شود. در حالی که غیبت او در تلویزیون روشنگر واقعیت های چندی است. البته منظور این نیست که در تلویزیون انسان های در سنین خردسالی حضور ندارند، بلکه از کودک به معنای ویژه ی آن و با رعایت اقتضائات سنین کودک، اثری دیده نمی شود. اگر قرار باشد برنامه ای تأثیر گذار باشد بهتر است آن برنامه توسط کودکان اجرا شود. تجربه نشان داده فیلم هایی که نقش اول آن ها را بچَه ها بازی می کنند بیشتر مورد توجه کودکان واقع می شود.
در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران فقط در مناسبات مذهبی و هم چنین ماه های خاص مانند ماه مبارک رمضان است که برنامه های مخصوص کودکان اغلب رنگ و بوی دینی به خود می گیرد و برنامه هایی که تعاملات دینی و اجتماعی کودکان را تحت تأثیر قرار دهد بندرت در طول سال به نمایش گذاشته می شود. البته در یکی دو سال اخیر ارائه ی چنین برنامه هایی نقش پررنگ تری در اذان کودکان و نوجوانان پیدا کرده است ولی باز هم نیاز به تقویت و افزایش این برنامه ها توسط کارشناسان دینی احساس می شود.
سرگرمی کودکان
سرگرمی از جمله کارکردهای تلویزیون می باشد که می تواند در تربیت اجتماعی کودکان مؤثر باشد. گرچه در دین مبین اسلام، سرگرمی های جهت دار، مورد تأیید قرار گرفته و ایجاد سرور در قلب مومنین عبادت محسوب شده، ولی متدینان و مبلغان دینی نتوانسته اند حدود و مرزی برای سرگرمی های دینی و غیر دینی مشخص کنند و اغلب سرگرمی های مخرب دین و دیانت بوده است، هم چنین متدینین افرادی جدی تصور شده و شوخی و مزاح به اقشار کم منزلت جامعه تلقی می شود و از آن جا که تلقی درستی از سرگرمی دینی چندان ارائه نشده و نیز از نظر محتوایی و گاه ابتذال گرائیده است که جا دارد کارشناسان دینی تلاشی مضاعف در این زمینه بنمایند و با الگو برداری از روش های تبلیغاتی غربیان در اغنای دینی خانواده ها او فرزندان شان کوشش کنند.
منبع: مقاله «سبک تربیت اجتماعی کودک در آموزه های اسلامی»، مریم احمدی و فروغ بلوچی، لیلا کرمیان، آمنه کریمی، هاجر کوچکی فرد، مدرسه علمیه فاطمه الزهرا، ویلاشهر، تابستان 1392
مطالب مرتبط:
آداب تربیت فرزند از منظر اسلام
تربیت کودکان بدون خشونت و تنبیه بدنی
مطالب مرتبط
