آشنایی با اثرات رسانه در تربیت اجتماعی کودکان - بخش اول
به دلیل پیچیدگی جریان اجتماعی شدن و عوامل گوناگون موثر بر آن، آموختن مهارت های اجتماعی به کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و رسانه نقش تاثیرگذاری در اجتماعی شدن کودک دارد. با ضیاءالصالحین همراه باشید تا در مورد اثرات رسانه در تربیت اجتماعی کودکان بیشتر بدانید.
مقدمه
اجتماعی شدن یک سیستم دو جانبه ی ارتباطی بین فرد و خانواده و جامعه می باشد و مهارت های اجتماعی بخشی از جریان اجتماعی شدن فرد است. اولیای امروز در این رابطه احساس کاستی های زیادی می نمایند پدرها و مادرها در زمینه ی آموزش های آکادمیک (academic) بیشترین ارتباط را با کودک و مدرسه داشته و تا پایان تحصیلات از هیچ کوششی فروگذار نیستند؛ ولی در رابطه با مهارت های اجتماعی و اجتماعی شدن کودک بیشتر منبع یا سازمان خاصی را نمی شناسد و کوشش های مقطعی و پراکنده و گاه نادرست آنها زمینه ساز کفری این جریان و یا بروز عواقبی ناخوشایند در رشد عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و در مجموع شخصیتی کودک می گردد.
روند اجتماعی شدن کودکان
روند اجتماعی شدن جریانی است که از لحظه ی تولد کودک آغاز می شود. کودک در این جریان، هنجارها، مهارت ها، انگیزه ها، طرز تلقی و رفتارهای فردی خود را بتدریج یاد گرفته و سازمان می دهد. از واکنشی که والدین در کودک مقابل گریه ی او نشان می دهد تا نقش های که برخی افراد و گروه ها و سازمان های اجتماعی در رابطه با کودک به عهده دارند همگی سامان دهنده ی شخصیت فردی و اجتماعی این کودک خواهد شد و بیان گر رشد اجتماعی، عاطفی و اخلاقی اوست.
پدر و مادر، خواهر و برادر، بزرگ ها و حتی تا حدودی عموها و عمه ها و دایی و خاله در این روش رشد تأثیر دارند. مربیان نیز بخش زیادی از وقت خود را برای ارائه ی ارزش ها و شناختن و شناساندن و جهت دادن یا تغییر دادن رفتار کودک صرف می کنند. با توجه به مطالب بالا آموزش اجتماعی که همان رفتار کلامی و غیر کلامی برخوردهای یا پاسخ های متناسب با محیط یا افراد مخاطب است. روابط بین فردی و درون فرد کودک را بالندگی و بهبود می بخشد تا به خود باوری، خودشکوفایی، گشاده رویی و نیک اندیشی رسیده و اعتماد به نفس و عزت نفس او افزایش یابد و بتواند با درون خود سازگار یافته و در روابط اجتماعی نیز احساس کفایت نماید.
کودک موجودی است زنده و انسان است خردسال، در مسیر رشد خود باید از دورانی عبور کند آن را «دوران کودکی» یا طفولیت نامیده می شود. از هر موجود زنده ی دیگر، کودک به هدایت و مراقبت بزرگسال، برای گذر از این دوران، نیازمندتر است. دوران شیرخوارگی مرحله ای است بیولوژیک ولی دوران کودکی مقوله ای است اجتماعی و تابع شرایط و ضوابط فرهنگی. [ نیل پست من، نقش رسانه های تصویری در زوال دوران کودکی، مترجم صادق طباطبایی، اطلاعات ، تهران ، 1378، ص 16 ]
این بافت اجتماعی و این مقوله ی فرهنگی و روانی، مانند تمامی نهادهای اجتماعی دیگر، دست خوش تغییر و دگرگونی است و بقاء و دوام آن نیز در گرو شرایط و عوامل مشابه دیگر ساختارها و نهادهای همان اجتماع می باشد. برای جستجوی پاسخ باید به سراغ تأثیر رسانه های ارتباط جمعی به روح و روان و خلق و خوی فرد و جامعه رفت و دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی ناشی از رسانه ها را مورد نظر قرار داد.
ارتباط جمعی
هم زمان با اوج مرحله ی صنعتی شدن جوامع غربی، در اوائل قرن نوزدهم نوع جدیدی از ارتباط به وجود آمد با اشکال برقراری ارتباط در دوران پیشین تاریخ بشری متفاوت بود. از این ارتباط جمعی یاد می کنند.
معدل انگلیسی کلمه ی ارتباط communicaton از ریشه ی communis به معنای مشترک و communicare به معنای تأسیس اجتماع و به وجود آمدن جوَ تفاهم و اشتراک ساخته شده است وسایل ارتباط جمعی به آن دسته از وسایلی اطلاق می گردد که پیام را برای مخاطبان بسیار « عموم » ارائه می دهند و دارای آثار اجتماعی اند. [ خیری حسن، دین رسانه ارتباطات اجتماعی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،چاپ 1389،ص 32 ] در طول یک شبانه روز، کودکان بطور متوسط 16 ساعت بیدارند. [ خیری حسن، دین رسانه ارتباطات اجتماعی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،چاپ 1389،ص 40 ] نقش مدرسه، وسایل ارتباط جمعی و به مخصوص نیروی قدرتمند تلویزیون و در چند سال اخیر کامپیوتر و اینترنت در شکل دادن و طرز تلقی ها و خواسته ی کودک و نوجوان و شیوه های بر خورد او بر کسی پوشید نیست. [ پدرام احمد، اعتماد به نفس و مهارت های اجتماعی،کیاراد، 1389، چاپ سوم، ص 106 و 107 ]
امروز تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان ها متأثر از رسانه ها است و رسانه ها در خصوصی ترین رفتار انسان ها بزرگترین تا بزرگترین تغییرات نهادهای اجتماعی و ساختارهای فرهنگی و سیاسی رسوخ کرده است. رسانه های جمعی هم موجب بروز آسیب و چالش ها و تغییرات اساسی بر افراد و جوامع شده اند و هم شناخت آسیب های مختلف اجتماعی و فردی و گزارش آن به کنش گران اجتماعی نسبت به گسترش نابهنجاری های اجتماعی هشدار می دهند و بدین ترتیب کنش گران را از کجروی باز داشته و هنجارها و ارزش های جامعه را به آنان می نمایانند.
وسایل ارتباط جمعی می توانند با استفاده از شگردهای تبلیغاتی و آفرینش های هنری نفرت و زشتی تزلزل باورها و ارزش های ملَی، دینی و انسانی را به مخاطبان خود القاء کنند، همان طور که می توانند موجب تزلزل باورها و ارزش های ملی، دینی و انسانی گردند. تأثیر وسائل ارتباط جمعی تا بدان حد است برخی بر این باورند که امر جهان، امروزه در دست صاحبان این ابزار هاست. [ خیری حسن ، اعتماد به نفس و مهارت های اجتماعی،کیاراد، 1389، چاپ سوم، ص 37 ] در جوامع جدید که آرمان ها و مسلک ها به نحو شگرفی رشد یافته است و با سیطره ی ماشین و تکنولوژی انسان ها احساس تعلق اجتماعی افراد بشر می شود.
وسایل ارتباط جمعی در حقیقت نوعی آموزش زیستن در کنار یکدیگر به شکل مسالمت آمیز را به افراد داده و موجب درک بیشتر افراد در نهایت تفاهم و توافق آنها با یکدیگر خواهند شد. این وسایل ایجاد حس مشترک و نیازهای مشترک نوعی همبستگی را در جامعه ایجاد می کند و در مواقع بحرانی نظیر جنگ و بلایای طبیعی همین رسانه ها هستند که موجب بسیج گروهی و طبقات انسانی جهت کمک به هم نوعان خویش می گردند.
منبع: مقاله ی «سبک تربیت اجتماعی کودک در آموزه های اسلامی»، مریم احمدی و فروغ بلوچی، لیلا کرمیان، آمنه کریمی، هاجر کوچکی فرد، مدرسه علمیه فاطمه الزهرا، ویلاشهر، تابستان 1392
مطالب مرتبط:
آداب تربیت فرزند از منظر اسلام
تربیت کودکان بدون خشونت و تنبیه بدنی
مطالب مرتبط
