هم نشینی و رفاقت / آیت الله حق شناس تهرانی

یک دوستی طلب کن که اهل تقوا باشد که رفیق خوب بسیار ارزشمند است. اگر من بخواهم راه کمال را سیر بکنم، اول باید یک رفیق خوب داشته باشم که گفته اند: «الرفیق ثم الطریق»[2]. این رفیق، مانند غذا برای انسان لازم است و بعد هم یک استاد بیدار. بعد از رفیق، انسان یک استاد هم می خواهد. در بحارالانوار منقول است که «هلک من لیس له حکیم یرشده؛[3] آن کسی که دانشمندی ندارد که او را راهنمایی بکند، هلاک شده است.»

ملاک هم نشین و رفیق

حواریون به حضرت عیسی علیه السلام عرض کردند که یا روح الله! با چه کسی هم نشینی کنیم؟ حضرت عیسی علیه السلام فرمودند: «مَنْ يُذَكِّرُكُمُ اَللَّهَ رُؤْيَتُهُ وَ يَزِيدُ فِي عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ؛ با کسی باید هم نشین بود که وقتی او را می بینید، به یاد خدا می افتید و وقتی سخن می گوید، بر علم شما افزوده می گردد.»[4] از خصوصیت دیگر هم نشین خوب این است که وقتی می خواهد صحبت بکند، اول فکر می کند و بعد صحبت می کند که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه می فرمایند: «لِسَانُ الْعَاقِلِ وَرَاءَ قَلْبِهِ»[5]؛ کسی که خیلی متین و با ادب حرف می زند و با افراد جامعه خیلی خوش برخورد است.

حضرت عیسی علیه السلام هم چنین فرمودند: «يُرَغِّبُكُمْ فِي اَلْآخِرَةِ عَمَلُهُ»؛[6] کسی که عملش شما را به آخرت تشویق کند. نمازهایش را اول وقت می خواند و شما را نصیحت می کند.

به هر حال دو دسته رفیق را رها نکن؛ یکی «جَلِيسٌ تَسْتَفِيدُ مِنْهُ فَالْزَمْهُ»[7]؛ رفیقی که از او استفاده می برید را رها نکنید. امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند: هر کس به من یک کلمه یاد بدهد، من بنده او می شوم. دسته دیگر «وَ جَلِيسٌ تُفِيدُهُ فَأَكْرِمْهُ»[8]؛ یعنی رفیقی هست که از شما استفاده می کند، او را هم اکرام کنید.

مطالب مرتبط: تأثیر مؤانست و همنشينی با اشخاص بد

از چنین هم نشینی فرار کن

اما از آن هم نشینی که نه شما از او استفاده می برید و نه او از شما استفاده می کند، فرار کنید! چرا؟ برای این که هیچ خاصیتی بر وجود چنین کسی مترتب نیست؛ نه فایده می دهد و نه فایده می گیرد. «وَ جَلِيسٌ لاَ تُفِيدُهُ وَ لاَ تَسْتَفِيدُ مِنْهُ فَاهْرَبْ عَنْهُ»[9]؛ این شعر از رهبر کبیر انقلاب آیت الله خمینی رحمه الله است که:

در حلقه درویش ندیدم صفایی *****  در صومعه از او نشنیدم ندایی[10]

منقول است که نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم وقتی از مجلس بلند می شدند، استغفار می کردند و می فرمودند: «إِنَّهُ لَيُغانُ عَليٰ قَلْبي»[11]؛ یعنی در اثر برخورد ایشان با افراد نااهل، قلبشان در حجاب می رفت.

پروردگار هم نشین اهل ذکر است

در اقبال الاعمال بن طاووس رحمه الله آمده که «طُوبَى لِلذَّاكِرِينَ طُوبَى لِلطَّائِعِينَ وَ يَقُولُ اَللَّهُ تَعَالَى أَنَا جَلِيسُ مَنْ جَالَسَنِي وَ مُطِيعُ مَنْ أَطَاعَنِي»[12]؛ یعنی هر کس متذکر پروردگار باشد، پروردگار هم نشین اوست. ارزش انسان را ببینید که به جایی می رسد که یک موجودی که  لایتناهی است، می گوید من مطیع کسی هستم که مرا یاد کند و از من اطاعت نماید.

از ثمرات رفت و آمد به مسجد، رفیق عاقل و بینا

پروردگار به کسانی که به مساجد رفت و آمد می کنند، هشت چیز مرحمت می کند و یکی از این هشت چیز، رفیق عاقل و متدینی است که همیشه جویای احوال معنوی شماست. چنین رفیقی عیوب انسان را تذکر می دهد. بعد از شناخت پروردگار و انبیا، مطلبی بالاتر از طلب کردن چنین رفیقی نیست. حتماً باید از خدا بخواهید که یک چنین رفیق عاقل متدینی به شما عنایت کند.

یک طوری نشود که هم نشین کسانی شویم که از خدا جدا شده اند. رفقا! این هم دعا لازم دارد که پروردگارا! مرا موفق کن که با اهل خیر و با مؤمنین باشم.

پی نوشت:
[1]. بحارالانوار/71/282.
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 13، ص 427، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ق.
[3].  بحارالانوار/75/159.
[4]. الکافي ، جلد 1 ، صفحه 39.
[5]. حکمت 40 نهج البلاغه.
[6]. الکافي، ج 1، ص 39.
[7]. عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية ، جلد 4 ، صفحه 79.
[8]. همان.
[9]. همان.
[10]. دیوان اشعار امام خمینی رحمه الله، رباعیات، دیماه 1365.
[11]. بحارالأنوار، ج‌۲۵،ص ۲۰۴ - مستدرک/ج5.
[12]. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام ، جلد 95 ، صفحه 377.

تهیه و تنظیم: علی اکبر بخشی