علت و عوامل حزن و اندوه یا دلگیری چیست؟

علت و عوامل حزن و اندوه (دلگیری) چیست؟ - عوامل حزن و اندوه از دیدگاه روایات

در این نوشتار سعی شده است تا به بررسی برخی عوامل حزن و اندوه از دیدگاه روایات معصومین علیهم السلام بپردازیم تا با شناخت علل حزن و دلگیری به فکر درمان آن باشیم...

الف: گناه و معصیت: یکی از اصلی ترین عوامل بروز مشکلات، گرفتاریها و ناراحتیهای روحی و معنوی انسان، گناه و خروج از دایره عبودیت و بندگی حق تعالی است که انسان را به انواع مصائب دچار می سازد.

امام صادق (علیه السلام) در این باره می فرمایند: «رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: ساعاتُ الهُمُومِ ساعاتُ الکَفّاراتِ وَ لا یزالُ الهَمُّ بِالمؤمنِ حتّی یَدَعَهُ و ما لَهُ مِنْ ذَنْبٍ؛[بحار الانوار، چ 2، 1403، ج 64، ص. 244] لحظه های غم و اندوه، لحظه های پوشاندن گناهان است و فرد مؤمن پیوسته گرفتار غم و اندوه می شود تا آنکه از همه گناهانش پاک گردد.»

امام رضا (علیه السلام) نیز فرمودند: «هیچ یک از شیعیان علی (علیه السلام) نیست که در روز، بدی یا گناهی مرتکب شود مگر اینکه در شب اندوهی به او می رسد که آن بدی و گناه را فرو می ریزد.[بحار الانوار، ج 65، ص 146]

رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «إنَّ مِنَ الذُّنوبِ ذُنوبَاً لا یُکَفِّرُهَا صلاهٌ و لا صومٌ. قیل: یا رسول الله فَمَا یُکَفِّرُهَا؟ قال: اَلْهُمُومُ فِی طَلَبِ الْمَعِیشَه؛[الدعوات، قطب راوندی، ص 56 مستدرک الوسائل، ج 13، ص. 13] برخی گناهان هستند که هیچ نماز و روزه ای آنها را نمی پوشاند. عرض شد: ای رسول خدا پس چه چیز آنها را می پوشاند (و از بین می برد؟) حضرت فرمود: اندوه برای کسب درآمد و گذران زندگی.»

ب. دلبستگی به دنیا: امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «الرَّغْبَهُ فی الدُّنیا تُورِثُ الْغَمَّ وَالحُزْنَ؛[بحارالانوار، محمد تقی مجلسی، ج 75، ص 240] دنیا خواهی غم و اندوه می آورد.»

پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله) نیز فرمودند: «اَنَا زَعِیمٌ لِمَنْ اَکَبَّ عَلَی الْدُّنْیا بِفَقْرٍ لا غِنَاءَ لَهُ وَ بِشُغْلٍ لا فِراغَ لَهُ وَ حُزْنٍ لا اِنْقِطاعَ لَهُ؛[بحارالانوار، ج 70، ص 81] کسی که به دنیا بچسبد، من (سه چیز را) برای او قطعی می دانم: فقری که بی نیازی برایش نیست، گرفتاریی ای که از آن خلاصی نیست و غم و اندوهی که به پایان نمی رسد.»

ج. کوتاهی در عمل: امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «مَنْ قَصَّرَ فی العَمَلِ اُبْتُلِیَ بِالْهَمِّ.[نهج البلاغه، چ 1، 1384، کلمات قصار،. 127] هر که در عمل کوتاهی کند به اندوه گرفتار آید.»

ه. جزع و فزع: بی تابی کردن و صبر و قرار از کف دادن در هجوم مشکلات زندگی نیز یکی دیگر از عواملی است که باعث ایجاد حزن و اندوه در افراد می شود. امیر مومنان (علیه السلام)می فرماید: «ایَّاکَ والْجَزَعَ فَإنَّهُ یَقْطَعُ الامَلَ وَ یُضْعِفُ العَمَلَ وَ یُوِرثُ الْهَمَّ؛[مستدرک الوسائل، محقق نوری طبرسی، ج 2، ص 421 بحارالانوار، ج 73، ص 144] از بی تابی کردن بپرهیز که آن امید را قطع می کند و عمل را ضعیف می گرداند و اندوه به همراه می آورد.

د. توجه به امکانات دیگران: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «مَنْ نَظَرَ اِلَی ما فی أیْدِی النَّاسِ طالَ حُزْنُهُ وَ دامَ أسَفُهُ»؛[بحار الانوار، ج 74، ص 172] کسی که چشمش به آنچه در دست مردم است (امکانات و داراییها) باشد، اندوهش طولانی و افسوسش پایدار خواهد شد.»

و. غضب بی جا: امام علی (علیه السلام) فرمودند: «مَنْ غَضِبَ عَلَی مَنْ لا یَقْدِرُ أنْ یَضُرَّهُ طالَ حُزْنُهُ وَ عَذَّبَ نَفْسَهُ؛[تحف العقول، ص 99] هر که بر کسی خشم گیرد که توان آسیب رساندن به او را ندارد، اندوهش طولانی گردد و خود را عذاب دهد.»

ز. منفی نگری: امام کاظم (علیه السلام) می فرمایند: «مَنِ اغْتَمَّ کانَ لِلْغَمِّ اَهْلَاً؛[بحار الانوار، ج 68، ص 153] آنکه غم خورد، شایسته غم و اندوه است.»

رسول اعظم (صلی الله علیه وآله) نیز فرمودند: «اِنَّ اللهَ بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرُّوحَ وَ الْفَرَجَ فِی الْیَقین وَ الرِّضَا وَ جَعَلَ الهَمَّ وَ الْحُزْنَ فِی الشَّکِّ وَ السَّخَطِ؛[تحف العقول، ص 6] خداوند از روی حکمت و فضل خویش، آسایش و شادمانی را در یقین و راضی بودن به قضای الهی قرار داد و غم و اندوه را در شک و ناخشنودی.»

ادامه مطلب: عوامل رفع دلتنگی و حزن چیست؟

منبع: مجله مبلغان، مهر 1388 - شماره 121 - عوامل حزن و اندوه و رفع آن