«ربّ» اسمی است که با اسامی دیگر حق تعالی فرق می کند. هر اسمی زاویه ای دارد؛ مثلاً «رحیم» به رحیمیت حق تعالی و «رحمن» به رحمانیت حق تعالی اشاره دارد. تمام اسامی حق تعالی زاویه ای است که می شود ارتباط را از آن ناحیه تقویت کرد. «ربّ» زاویه ربوبیت در تمام مراتب است. مخصوصاً در شدائد، احتیاج به زاویه ربوبیت بیشتر هست.
خدای متعال در اول سوره مریم به همین اسم رب اشاره می کند و می فرماید:
کهیعص ذِکْرُ رَحْمَتِ رَبِّکَ عَبْدَهُ زَکَرِیَّا؛[۱]
این یادکرد بخشایش پروردگار توست بر بنده خود، زکریا.
سخن از ذکرِ رحمتِ ربّ است. رحمت، مخصوص ربّ است و اسم ربّ در تمام مراتب بندگی باید دستاویز عبد قرار بگیرد.
اگر انسان، در سیر قرآنی به کلمه ربّ توجه داشته باشد و اصلاً یک ختم قرآن را با دقت به همین اسم قرائت کند – چون در بعضی موارد، مراجعه به معجم، جواب نمی دهد – می بیند که خدای متعال، فراوان و در موارد متفاوت، این اسم را آورده است و این، بی حکمت و بدون دلیل نیست. در هر یک از مشکلات مربوط به رشد، معرفت و انواع نیازها، در نهایت، سر و کار انسان با ربّ خواهد بود. این اسم رب در تمام مراتب بندگی، در تمام مراتب مشکلات، همراه انسان هست.
خود قرآن هم تعبیراتی که در اسماء الهی دارد، این ملاحظه و دقت را به کار برده است؛ لذا جایی که اسم «الله» را می برد، دلیلی دارد و جایی که اسم «رب» را می آورد دلیلی دارد. «الله» اسمی است جامع صفات حق تعالی؛ از این رو در همین سوره مریم سلام الله علیها در جریان حضرت زکریا علیه السلام کلمه «الله» را ذکر نکرده [و فرموده است: ذِکْرُ رَحْمَتِ رَبِّکَ عَبْدَهُ زَکَرِیَّا]؛ اما به حضرت عیسی علیه السلام که می رسد، می گوید: «قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتانِیَ الْکِتابَ».[۲]
وقتی خزانه های حکمت حق تعالی به گونه ای که اهل بیت بازکرده اند، باز شود، متوجه می شویم که اسامی حق تعالی دواست: یَا مَنِ اسْمُهُ دَوَاءٌ.[۳] در داروخانه الهی برای هر دارویی یک خاصیت گفته اند؛ ولی عجیب این است که در تمام این صندوقچه های دارویی، کلمه «ربّ» هم وجود دارد.
قرآن راجع به عسل می فرماید: «فیهِ شِفاءٌ لِلنَّاس»[۴]. عسل شفا است؛ اما عسل هم انواع گوناگونی دارد و اگر کسی فلان بیماری را دارد، هر نوع عسلی برایش مفید نیست؛ بلکه باید عسلی را مصرف کند که فلان خصوصیات را داشته باشد. کلمه «ربّ» هم همین طور است؛ در هر محدوده ایمانی، «رب» موجود است [اما باید به گونه ای خاص و با دستوری خاص از آن بهره برد]. اهل بیت علیهم السلام فرموده اند: در ذکر رکوع و سجده، قبل از «ربّ» کلمه «سبحان» آورده شود ـ «سبحان ربی الأعلی»، «سبحان ربی العظیم» ـ برای توجه دادن ما به این که کلید «ربّ» چیست؟ «سبحان» اسمی است که باعث طهارت و پاکی خود انسان می شود. انسان وقتی حق تعالی را تسبیح می کند، خودش پاک می شود. «سبحان» کلید استجابت دعای «رب» است. اگر خدا توفیق بدهد در ماه مبارک رمضان هر کسی هر مشکلی داشته باشد و به این اسم توجه کند، مشکلش برطرف می شود.
یکی از قول های راجع به اسم اعظم، کلمه «رب» است و این هم بی حساب و کتاب نیست. اسم بسیار جلیل القدری است. این اسم، بسیار مجرّب و متقن و قابل ارتباط است و تفاوتش با اسامی دیگر حق تعالی، این است که «لکل مرتبه رب»، در هر مرتبه از مراتب معنوی، ربّی است. بالأخره هر کسی با هر گونه گرفتاری، در دلش با خدای خودش ارتباطی دارد. این ربوبیت حق تعالی در عالم وجود، ایادی دارد و این ایادی نسبت به افراد، مختلفند. هر کسی بین خود و خدای خودش، دست رسی به این ایادی دارد؛ بنابر این کلمه «رب» برای همه جواب می دهد.
در بعضی از اسماء، ممکن است مقدماتی بخواهد از باب این که اسامی حق تعالی دارو هستند و برای توسل به آن اسم باید شرایطی را احراز کرد؛ اما در مورد «رب» این طور نیست؛ در هر مرتبه ای که انسان باشد، هر نوع مشکلی که داشته باشد، «رب» جواب می دهد.
————————
پی نوشت:
.[۱] سوره مریم، آیه ۱و۲
.[۲] سوره مریم، آیه ۳۰
[۳]. مصباح المتهجد، ج۱، ۳۶۱.
.[۴] سوره نحل، آیه ۶۹.
------------------------
منبع : بنیاد هاد
مطالب مرتبط
