بدون شک برای رسیدن به هر مطلوبی، باید نکاتی را رعایت کرد. برای رسیدن به سرنوشت مطلوب در آخرت نیز باید به رعایت نکاتی ملتزم بود. امام سجاد(علیه السلام) در حدیثی شریف، نکاتی را برای رسیدن مومن به مطلوب آخرت بیان می کند. حضرت می فرماید: «ثَلاثٌ مُنْجِیاتٌ لِلْمُؤْمِن: كَفُّ لِسانِهِ عَنِ النّاسِ وَاغتِیابهِمْ وَ...؛ سه چیز موجب نجات انسان مومن خواهد بود: نگهداری زبانش از حرف زدن درباره مردم و غیبت آنان و...»[1] این حدیث، سبک زندگی اسلامی را به ما نشان می دهد، که در آن از مردم آزاری و تجاوز زبانی به حقوق دیگران،(غیبت و تهمت و...) خبری نیست.
تجاوز زبانی به حقوق دیگران مصادیقی دارد که باید از آنها اجتناب کرد. ما در این مقاله به سه مورد از آنها اشاره می کنیم:
مصداق اول: خانواده آزاری؛ خیلی از طلاقها و اختلافات خانمان سوز خانوادگی، نتیجه تهمت و بدزبانی یکی از زوجین، یا اعضای خانواده، علیه دیگری است. شکی نیست که این آسیب های خانوادگی، سبک زندگی اسلامی را با چالش های متعددی روبرو می کند. در حالی که در سبک زندگی اسلامی، خانواده مامنی برای کسب آرامش و محبت و مودت است.[2]
مصداق دوم: همسایه آزاری؛ یکی از مصادیق مهم مردم آزاری در زمان ما با توجه به تراکم خانه ها(واحدهای آپارتمانی) همسایه آزاری است، که در روایات اسلامی بر اجتناب از آن تاکید شده است. امام کاظم(علیه السلام) می فرماید: «لَيْسَ حُسْنُ الْجِوَارِ كَفَّ الْأَذَى وَ لَكِنَّ حُسْنَ الْجِوَارِ الصَّبْرُ عَلَى الْأَذَى؛ خوش همسايگى تنها اين نيست كه آزار نرسانى، بلكه خوش همسايگى اين است كه در برابر آزار و اذيت همسايه صبر داشته باشى.»[3] در این حدیث، در ضمن اینکه همسایه آزاری نهی شده است؛ حد بالاتر همسایه داری را نیز بیان فرموده است، که این نکته در سبک زندگی اسلامی، جایگاه ویژه ای دارد.
اگر در جامعه اسلامی، همگان از آزار و اذیت همسایه خود دوری کنند، جامعه در پیمودن راه و مسیر سبک زندگی اسلامی موفق می شود. امام سجاد(عليه السلام) می فرماید: «أَمّا حَقُّ جارِكَ فَحِفظُهُ غائِبا وَ إِكرامُهُ شاهِدا وَ نُصرَتُهُ إِذا كانَ مَظلوما و َلا تَتَّبِع لَهُ عَورَةً فَإِن عَلِمتَ عَلَيهِ سوءً سَتَرتَهُ عَلَيهِ وَ إِن عَلِمتَ أَنَّهُ يَقبَلُ نَصيحَتَكَ نَصَحتَهُ فيما بَينَكَ و َبَينَهُ وَ لا تُسَلِّمهُ عِندَ شَديدَةٍ وَ تُقيلُ عَثرَتَهُ وَ تَغفِرُ ذَنبَهُ وَ تُعاشِرُهُ مُعاشَرَةً كَريمَةً؛ اما حق همسايه ات اين است كه درغياب او آبرويش را حفظ كنى و در حضورش او را احترام نهى. اگر به او ظلمى شد، اگر مظلوم است، ياريش رسانى، دنبال عيبهايش نباشى، اگر بدى از او ديدى بپوشانى، اگر بدانى نصيحت تو را مى پذيرد او را در خفا نصيحت كنى.»[4] اگر با دقت بیشتری به این حدیث توجه کنیم، متوجه می شویم که خیلی از حقوق گفته شده در حدیث، با زبان ادا می شوند، و اگر انسان این حقوق را بجا نیاورد، وظیفه مسلمانی خود را بجا نیاورده است و بنحوی زبان خود را علیه همسایه بکار برده است(با یاری نکردن و دفاع نکردن از او).
مصداق سوم: خویشاوند آزاری، خیلی از افراد هستند که هیچ کاری برای خویشاوند خود انجام نمی دهند و در مقابل آنها هیچ مسولیتی احساس نمی کنند، ولی انتظار بالایی از آنها دارند، و دائم اعتراض می کنند که چرا خویشاوندان به آنها توجهی ندارند، و ممکن است سخنانی نسنجیده و بد، نثار آنها کنند(البته ما بحث خود را بر روی عملکرد خویشاوند معترض قرار می دهیم). تا حدی این موضوع بد است که امام صادق(عليه السلام) می فرماید: «أفضَلُ ما يوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ كَفُّ الأذى عَنها؛ بهترين صله رحم، خوددارى از آزار و اذيت خويشاوندان است.»[5] این حدیث به ما می گوید که اگر انسان از آزار و اذیت خویشاوندان دوری کند، بهترین کار را انجام می دهد، و صد البته این نکته منافاتی با مراتب بالاتر دیگر صله رحم(کمک به خویشاوندان) ندارد.
سخن آخر
در این مقاله، به حدیثی از امام چهارم اشاره کردیم که نجات مومن را در بازداشتن زبان خود از مردم آزاری می دانست. بدون شک انسان با بازداشتن زبان خود از مردم آزاری، سبک زندگی اسلامی را در زندگی خود پیاده می کند، که ما در این مقاله به سه مورد از آنها اشاره کردیم.
1ــ دوری از خانواده آزاری
2ــ دوری از همسایه آزاری.
3ــ دوری از خویشاوند آزاری
پی نوشت:
1ــ بحارالا نوار: ج 75، ص 140
2ــ آیه 21روم: «و از نشانه هاى [قدرت و ربوبيت] او اين است كه براى شما از جنس خودتان همسرانى آفريد تا در كنارشان آرامش يابيد و در ميان شما دوستى و مهربانى قرار داد.»
3ــ تحف العقول، ص409
4ــ لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه ،ج8، ص 786.
5ـــ قرب الاسناد(ط-حدیثه) ص355.
