بسمه تعالى
كتاب آداب الصلاة كه تاريخ ختم نگارش آن در تاريخ شنبه دوم ربيع الثانى 1361 ه. ق. (30 فروردين 1321 ه. ش) است، بيان تفصيلى آداب قلبى و اسرار معنوى نماز است. سه سال پيش از تأليف اين كتاب، در يكى از تصانيف گرانقدر حضرت امام (س) به نام سرّ الصّلاة همين معانى به طور موجز و به زبان خواص اهل عرفان به نگارش در آمده بود(1)، لكن آن حضرت به اين منظور كه عده بيشترى از مطالب آن كتاب فايده برند به تأليف كتاب حاضر به زبانى ساده تر پرداختند:
پيش از اين رساله اى فراهم آوردم كه به قدر ميسور از اسرار صلاة در آن گنجانيدم. و چون آن را با حال عامه تناسبى نيست، در نظر گرفتم كه سطرى از آداب قلبيه اين معراج روحانى را در سلك تحرير در آورم، شايد برادران ايمانى را از آن تذكرى و قلب قاسى خود را تأثرى حاصل آيد.
قبلًا مطاوى كتاب آداب الصلاة با توضيحات و تصرفات، با عنوان پرواز در ملكوت به چاپ رسيد، و پس از آن خود كتاب منتشر گرديد، اما چاپهاى قبلى به عللى، كه شايد يكى از آنها نداشتن نسخه خطى بوده است، به نحو مطلوب صورت نگرفت؛ از اين رو مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى با رعايت كمال دقت و امانتدارى، پس از بررسى نسخه بدلها و تطبيق با نسخه اصل كه در اختيار مؤسسه است، به چاپ و نشر اين اثر همت گماشت.
كتاب داراى دو مقدمه است كه حضرت امام در سال 1363 ه. ش نگاشته اند و در آنها اين اثر را به فرزند گراميشان، حضرت حجة الاسلام و المسلمين حاج سيد احمد خمينى و خانم فاطمه طباطبايى (همسر جناب حاج سيد احمد خمينى) اهدا فرموده اند. متن دستخط اين دو مقدمه نيز در اين كتاب چاپ شده است.
اين چاپ همراه با پاورقيها و توضيحاتى است كه در آنها منابع و م آخذ احاديث و اقوال ذكر گرديده و جملات عربى داخل متن ترجمه شده است؛ همه اين حواشى- بجز معدودى از آنها كه حضرت امام خود مرقوم فرموده اند و با علامت ستاره (*) مشخص شده- و همچنين فهارس مختلف اين كتاب توسط اين مؤسسه تهيه و تنظيم گرديده است.(2)
يكهزار جلد از تيراژ نخستين چاپ همراه با تصوير كامل متن نسخه خطى به منظور استفاده كتابخانه ها و علاقمندان آثار خطى امام منتشر گرديده، و در بقيه نمونه اى از دستخط چاپ شده است.
از مسئولان و كاركنان شركت انتشارات علمى و فرهنگى كه در كار چاپ اين اثر ياور ما بوده اند صميمانه تشكر مى كنيم.
بر آن حضرت درود مى فرستيم و از خداوند بزرگ مى خواهيم ما را توفيق بيشتر در راه خدمت به اسلام عطا فرمايد.
- مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)
بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم
كتاب آداب الصلاة را، كه خود از آن بهره اى نبردم جز تأسّف بر قصور و تقصير بر ايّام گذشته كه توانايى بر خودسازى داشتم و حسرت و ندامت در روزگار پيرى كه دستم تهى و بارم سنگين و راهى بس دراز و پايم لنگ و آواى رحيل در گوش است، هديه كردم به فرزند عزيزم حمد كه از قدرت جوانى كامياب است؛ شايد او ان شاء اللَّه تعالى از محتويات آن، كه از كتاب كريم و سنّت شريف و افادات بزرگان فراهم شده است، بهره مند شود و به معراج حقيقى از رهنمايى اهل معرفت راه يابد و دل از اين ظلمتكده بركند و به مقصد اصلى انسانيت، كه انبياء عظام و اولياء كرام- عليهم صلوات اللَّه و سلامه- و اهل اللَّه بر آن راه يافتند و ديگران را دعوت فرمودند، توفيق يابد.
پسرم، خود را كه به فطرت اللَّه تخمير شده اى درياب و از گرداب ضلالت امواج سهمگين خودبينى و خودخواهى نجات ده و به سفينه نوح كه پرتو ولايت اللَّه است ركوب كن كه مَنْ رَكِبَها نَجا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْها هَلَك (3). فرزندم، كوشش كن كه در صراط مستقيم، كه صراط اللَّه است، و لو لنگان لنگان حركت كنى و حركات و سكنات قلبى و قالبى را رنگ معنويت و الوهيت دهى و خدمت به خلق را براى آنكه خلق خدا هستند بنمايى. انبياء عظام و اولياء خاص خدا در عين حال كه مشابه ديگران اشتغال به كارها داشته اند، هيچگاه در دنيا وارد نبوده اند؛ چون اشتغالشان بالحق و للحق بوده؛ در عين حال از رسول ختمى صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم روايت شده كه فرموده است: لَيُغانُ عَلى قَلبى وَ انّى لَاسْتَغفِرُ اللَّه فى كُلِّ يَومٍ سَبْعينَ مَرَّة(4) - شايد رؤيت حق در كثرت را كدورتْ حساب مى فرمود.
پسرم، خود را مهيا كن كه پس از من بر تو جفاها رود و نگرانيها كه از من دارند به حساب تو گذارند. اگر حساب خود را با خداى خود صاف كنى و پناه به ذكر اللَّه برى، هراسى از خلق به خود راه مده كه حساب خلق زودگذر است و آنچه ازلى است حساب در پيشگاه حق است.
فرزندم، پس از من ممكن است پيشنهاد خدمتى بر تو شود، در صورتى كه قصدت خدمت به جمهورى اسلامى و اسلام عزيز است رد مكن؛ و اگر خداى نخواسته براى هواهاى نفسانى و ارضاى شهوات است، از آن اجتناب كن كه مقامات دنيوى ارزش آن ندارد كه خود را در راه آنها تباه كنى.
بارالها، احمد و تبارش و متعلّقانش، كه از بندگان تو و تبار رسول اكرمند، اينان را در دنيا و آخرت سعادتمند فرما و دست شيطان رجيم را از آسيب به آنها كوتاه فرما.
خداوندا، ما ضعيف و ناتوانيم و عقب افتاده از قافله سالكان، تو خود از ما دستگيرى فرما. رَبَّنا عامِلْنا بِفَضْلِكَ وَ لا تُعامِلْنا بِعَدْلِك. و السلام على عباد اللَّه الصَّالحين.
- 23 ربيع الاول 1405- 25 آذر 1363- روح اللَّه الموسوي الخمينى بسمه تعالى
افسوس كه عمر در بطالت بگذشت با بار گنه بدون طاعت بگذشت
فردا كه به صحنه مجازات روم گويند كه هنگام ندامت بگذشت
كتاب آداب الصلاة را، كه به دختر عزيزم فاطى (5)، كه خدايش از مصلّين قرار دهد، اعطا مى نمايم، از تاريخ اتمام آن بيش از چهل سال مى گذرد. و قبل از آن- به چند سال- كتاب سرّ الصلاة را اتمام نمودم. و از آن سالها تا كنون بيش از چهل سال مى گذرد و من نه اسرار صلاة را دريافتم، و نه به آداب آن پرداختم، كه يافتن غير از بافتن است و ساختن جدا از پرداختن. و اين كتابها حجتى است از مولى بر اين عبد بى مايه. و به خداى تعالى پناه مى برم از آنكه مشمول آيه شريفه كمرشكن لِمَ تَقُولُوَن ما لا تَفْعَلُونَ. كَبُرَ مَقْتاً عِندَ اللَّه انْ تَقْولُوا ما لا تَفْعَلُون (6) باشم، و پناهى جز رحمت واسعه اش ندارم. و تو اى دخترم، اميد است كه توفيق به كار بستن آداب اين معراج بزرگ الهى را داشته باشى و به راهنمائى اين براق الهى از بيت مظلم نفسْ هجرت كنى الى اللَّه. و به خداى بزرگ پناه مى دهم تو را از آنكه مطالعه اين اوراق بر تعلّقات نفسانيه ات نيفزايد و تو را چون نويسنده ملعبه شيطان نكند.
دخترم، هر چند در تو بحمد اللَّه لطافت روحى يافتم كه اميد آن است كه هدايت اللَّه شامل حالت شود و با عنايت او جلّ و علا از چاه عميق طبيعت خلاص شوى و به صراط مستقيم انسانيت راه يابى، لكن از كيد شيطان و نفس خطرناكتر از آن غافل مباش و به خداى بزرگ پناهنده شو انَّه رَحيمٌ بِعِبادِه.
دخترم، اگر از مطالعه اين اوراق خداى نخواسته نتيجه حاصل نشود مگر خودنمائى و مجلس آرائى و سر توى سرها آوردن، بهتر است از مطالعه آن صرف نظر بلكه احتراز كنى كه مبادا چون من گرفتار تأسّف شوى. و اگر ان شاء اللَّه خود را مهيّا كنى كه از مطالبى كه از كتاب و سنّت و اخبار اهل بيت عصمت و افادات اهل معرفت اخذ شده است به جان استفاده كنى و استعداد و لطافت قريحه اى را كه خداوند عطا فرموده به كار اندازى، بسم اللَّه، اين گوى و اين ميدان. اميد است در اين معراج انسانى و معجون رحمانى دل از غير خالى كنى و با آب حيات قلب را شستشو دهى و چهار تكبير زده خود را از خودى برهانى تا به دوست برسى: وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِراً الىَ اللَّه وَ رَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوتُ فَقَدْ وَقَعَ اجْرُهُ عَلَى اللَّه (7).
بارالها، ما را مهاجر الى اللَّه و رسوله قرار ده و به فنا برسان؛ و فاطى و احمد را توفيق خدمت عنايت كن و به سعادت برسان.
- و السّلام- 2 صفر المظفّر 1405- روح اللَّه الموسوي الخمينى
--------------------------------------
1 - متن كامل و مفتح اين كتاب سر الصلوه نسخه خطى آن و توضيحات و فهارس مختلف سال گذشته از سوى اين موسسه منتشر گرديد.
2 - اعدادى كه در كنار صفحات متن چاپى (سمت چپ) قرار دارد شماره صفحات نسخه خطى است كه با شماره صفحات چاپس معادل است. به خوانندگان محترم توجه مى دهيم كه حضرت امام در شماره صفحات نسخه خطى دو شماره 172 و 278 را سهوا دوبار مرقوم فرموده اند، و همچنين پس شماره 263 شماره نهاده اند. ممكن بود در ترتيب شماره گذارى بر روى صفحات چاپى ترتيب صحيح اين اعداد رعايت شود، اما علاوه بر آنكه اين كار پيدا كردن صفحات دستخط را اندكى دشوار مى ساخت، ممكن بود خوانندگان هنگام قرائت كتاب اين توضيح را از ياد ببرد و در پيدا كردن صفحه اى از دستخط دچار سرگردانى شود؛ ناگزير در شماره گذارى بر روى صفحات چاپى به همان ترتيب كه حضرت امام شماره نهاده اند صفحات را شماره گذارى كرديم؛ يعنى دو شماره 172 و 278 دوبار آمده و پس از شماره 263 شماره 267 نهاده شده است.
3 - هر كس كه بر آن (كشتى ولايت) سوار شد نجات يافت، و هر كه از آن روى گردانيد هلاك شد.
4 - گاه بر دلم غبارى مى نشيند و من هر روز هفتاد بار از خدا آمرزش مى خواهم. مستدرك الوسائل، كتاب الصواه، ابواب الذكر، باب 22، حديث 1.
5 - فاطمه طباطبائى، همسر حضرت حجه السلام و المسلمين حاج سيد احمد خمينى.
6 - چرا چيزى به زبان مى گوييد و در عمل خلاف آن مى كيند؟ (بترسيد كه) خدا را سخت به غضب مى آورد اينكه سخنى بگوييد و خلاف آن عمل كنيد (صف / 1 و 2).
7 - و هرگاه كسى از منزلش براى هجرت به سوى خدا و رسول او بيرون آيد و در سفر مرگ وى در رسد، پس اجر و ثواب او بر خداست. (نساء / 100).
