استرس در دانش آموزان و راهکارهای کاهش آن

تاریخ انتشار: د., 08/14/2017 - 19:59

انواع اضطراب تحصيلی :

اضطراب تسهيل كننده يا تسريع كننده : ميزان متوسط اضطراب و فشار موجب تسهيل كاركردفرد مي شود.
اضطراب ناتوان كننده :‌اگر اضطراب از حد معينی فراتر رود باعث پريشانی ، عدم تمركز ، احساس درماندگي ،‌ اختلال ذهنی ،‌شناختي و رفتاری /جسمی می گردد.

عملكرد ضعيف افراد مضطرب تنها به نقايص شناختي مربوط نمي شود. دراين افراد اضطراب مي تواند مربوط به شايستگي و صلاحيت انجام امتحان ، نقص درروش های مطالعه و كمبود مهارت های امتحان باشد.
در اضطراب امتحان متغيرهاي زيادي مؤثر مي باشد كه در اين ميان اضطراب عمومي و كلي مهم تر مي باشد.

زمان شكل گيري اضطراب امتحان :

اضطراب امتحان در سنين 12ـ10 سالگي شكل مي گيرد .
در 25% از دانش آموزان اضطراب امتحان آسيب زا بوده و با افزايش سن ميزان آن افزايش مي يابد.

نقش جنسيت در اضطراب امتحان :
به دليل مسايل فرهنگی و نقش های جنسيتی دختران مضطرب تر از پسران هستند ،‌زيرا اضطراب توسط دختران و زنان پذيرفته شده است . (‌كريگ و دابسون 1995).

گسترش و ثبات اضطراب امتحان :
ساراسون (1973) اعتقاد دارد،‌اضطراب حالتي است كه در تعامل والدين با كودك گسترش يافته و ثبات مي يابد. او ادعا مي كند والدين كودكان داراي اضطراب امتحان ، علاوه بر اين كه نياز به محبت و امنيت آنها راناديده مي گيرند ،‌دركمك كردن به آنها نيز كارا نيستند. اين اوليا فرزندان خود را بون توجه به علايق و استعدادهاي آنهابراي كسب موفقيت مورد نظر خود تحت فشار قرار مي دهند. در برخي موارد والدين آرزوهاي تحقق نيافته ي خود را به فرزندانشان القا مي كنند.

عوامل مؤثردرميزان اضطراب امتحان :‌

تنبيه كودك به واسطه ي نمره ي كم
انتظارات معلم
مهارت هاي تحصيلي و روش هاي مطالعه
دشواري امتحان
شرايط برگزاري امتحان
هوش
طبقه اقتصادي ،‌اجتماعي
انگيزه پيشرفت
نوع شخصيت

عوامل بوجود آورنده ی اضطراب امتحان :

1. فردي: انتظاربيش از حد از خود/ضعف اعتماد به نفس/عدم باور مثبت نسبت به موفقيت / رقابت بيش از حد/عدم آمادگي و برنامه ريزي لازم / عدم تمركزبر امتحان و درس خواندن /شخصيت مضطرب و كمال گرا/كم بودن انگيزه / هوش متوسط/ و...
2. خانوادگي :‌سخت گيري بيش از اندازه /عدم حمايت و تشويق /والدين مضطرب/اختلافات خانوادگي /رقابت غير منطقي/تهديدهاي بي مورد/توجه بيش از حد به مسايل تحصيلي فرزند/ الگوهاي خشك فرزندپروري/سرزنش و تنبيه / وضعيت اقتصادي پايين / عدم تشويق / و...
3. عوامل مدرسه اي : انتظارات غير واقعي آموزگاران /محيط نامناسب امتحان / مقررات خشك/ نوع پرسش هاي امتحان / ايجاد رقابت هاي ناسالم / عدم توجيه دانش آموزان براي امتحان /عوامل مزاحم مثل سر و صداو نور/ تهويه ي نامناسب

نشانه ها و علايم اضطراب امتحان :

· ناراحتي هاي گوارشي ،‌آشفتگي معده ،‌سرگيجه، بي اشتهايي، حالت تهوع
· تپش قلب ، بي خوابي، تنگي و كوتاهي نفس
· لرزش در صدا ، ضعف ، عرق كردن
· لكنت زبان ،‌خشكي دهان
· عدم تمركز ، ضعف خود پنداره ، آشفتگي ذهن ، ارزيابي غلط از توانايي هاي خود، افت تحصيلي ، بيزاري از مدرسه ، خطاهاي ادراكي، حواس پرتي، هيجانات افراطي، كاهش سيستم ايمني بدن

علايم اضطراب پس از امتحان :

· بي تفاوتي ساختگي و ظاهري
· احساس گناه ( چرا بيشتر مطالعه نكردم )
· خشم ( آموزگار نمي خواست من نمره ي قبولي بياورم )
· سرزنش ( اگر كتاب درسي آنقدر خسته كننده نبود! )
· افسردگي ( دليلي نمي بينم كه بعد از امتحان در مدرسه بمانم)

درمان های روان شناختی ،‌ دارودرمانی يا هر دو ؟
مطالعات نشان داده است كه انواع خاص مداخله هاي روان شناختي نه تنها از دارو نماهاي معتبرمؤثر- تر هستند بلكه بهتر از رويكردهاي دارويي موجود بوده و دست كم در موقعيت قابل قبولي قرار دارند . مداخله ي روان شناختي اثر دراز مدت و حتي بيماران تا دوسال بعد نيز وضعيت بهبود خود را حفظ مي - كنند ، درحالي كه داروها عوارض جانبي مانند گيجي ،‌خشكي دهان را ايجاد نموده و قطع آن نيز به دليل وابستگي جسمي و رواني فرد را دچار مشكل مي نمايد .

شيوه های درماني شناختی ـ‌ درمانی

1. تن آرامي
2. حساسيت زدايي منظم
3. ايمن سازي در مقابل استرس
4. آموزش مهارت هاي مطالعه
5. مقابله با باورهاي غير عقلاني و غير منطقي
6. ايمن سازي در مقابل استرس
7. روش پس خوراند زيستي ( افراد به گونه اي به دستگاه هاي هدايت كننده متصل مي شوند تا بتوانند پيوسته اطلاعات دقيقي درباره ي فعاليت هاي فيزيولوژيكي خود مانند ضربان قلب يا تنش عضلاني رادر اختيار داشته باشند . براساس دستور العمل هاي درمانگر و توجه به علامت هاي دستگاه هدايت كننده بيماران به تدريج مي آموزند كه فعاليت هاي ارادي و حتي فعاليت هاي فيزيولوژيكي غير ارادي خود را مهار كنند . )
8. آموزش توجه (عدم توجه به محرك هاي نامربوط به تكليف و توجه به محرك هاي مربوط به تكليف)

نقش اولياي مدرسه در كاهش اضطراب امتحان :

- عدم ايجاد ترس و واهمه از امتحان در دانش آموزان ( جلسه ي امتحان نه انتقام)
- اطمينان خاطر به دانش آموزان درراستاي طراحي سؤالات از متن كتاب
- گنجاندن سؤالات دشواردر شماره هاي آخر
- اجتناب از ايجاد رقابت ناسالم در ميان دانش آموزان
- هدف امتحان ارزيابي از دانسته هاي دانش آموزان مي باشد نه آنچه را كه نمي دانند
- توجه به اصول سنجش و اندازه گيري خصوصاً سطح دشواري سؤالات
- اجراي امتحانات مستمر و خودآزمايي به منظور آشنا كردن دانش آموزان با سؤالات و نحوه ي امتحان
- كاهش اعتبار نمره و ارزش گذاري به فعاليت هاي علمي و تحقيقات
- آموزش هاي جبراني
- اجراي مسابقات علمي متعدد

نقش مدير در كاهش اضطراب امتحان :

· اعلام برنامه ي امتحان به دانش آموزان يك هفته قبل از امتحان
· تنظيم زمان آزمون ها با توجه به سختي و آساني دروس
· اجتناب از برگزاري امتحانات با وقت بسيار كم
· هدايت دانش آموزان به محل برگزاري امتحان چند دقيقه قبل از شروع آزمون
· پيش بيني محل برگزاري و امكانات مناسب مانند تهويه ، نور كافي ، دماي مناسب ، صندلي ، حذف عوامل مزاحم صوتي و ... جهت اجراي آزمون
· توسل به دعا و نيايش و توكل به خدا هنگام شروع امتحان
· عدم جابجايي دانش آموزان هنگام شروع امتحان
· حضور معلم در جلسه و بيان جملات آرامش بخش به دانش آموزان
· عدم گفتگو با دانش آموز در زمان امتحان
· عدم توقف مراقبين بالاي سر دانش آموزان
· عدم گوشزد نمودن مراقبين به جواب اشتباه سؤال
· اجتناب از برخورد شديد با دانش آموزان خاطي
· پيش بيني سيستم تهيه سؤالات امتحاني با كيفيت بالا و خوانا و مناسب
· عدم گفتگو با دانش آموزان حين امتحان

نقش خانواده در كاهش اضطراب امتحان :

· جو عاطفي دور از تنش و مشاجره
· محدود نمودن ميهماني و رفت و آمدهاي مكرر
· توجه به خواب ، استراحت و تفريح دانش آموزان
· كاهش يا حذف وظايف محوله ي خانگي به دانش آموزان
· حمايت عاطفي و اطمينان بخشي دردوران امتحانات به دانش آموزان
· كاهش زمان تماشاي تلويزيون تا حد امكان
· خودداري از ايجاد ترس ودلهره در دانش آموزان
· خودداري از فشار و توقع بيش از براي مطالعه از دانش آموزان
· خودداري از سرزنش دانش آموزان به واسطه ي امتحان ناموفق
· خودداري از حبس نمودن دانش آموزان جهت مطالعه
· پيش بيني تغذيه ي مناسب و قوي ويژه ي دانش آموزان در ايام امتحانات و عدم مصرف مواد كافئين دار مانند : نوشابه ، قهوه و غذاهاي ادويه داردربرنامه ي غذايي
· عدم بروز انتظار بالا و كمال گرايي از فرزندان از سوي خانواده نسبت به نمرات بالا
· عدم مقايسه فرزندان با يكديگر و با ديگران
· عدم تأكيد مكرربه درس خواندن
· ايجاد انگيزه ، تقويت روحيه با ارايه ي پاداش و تقويت هاي مطلوب
· مروربرگه هاي امتحاني فرزندان به منظور شناسايي ورفع نقاط ضعف درسي آنان
· مصرف عرق نعناع ، دوغ ، عرق بيدمشك و كاسني
نقش دانش آموزان در كاهش اضطراب امتحان :
· توسل به دعا و نيايش و توكل به خدا هنگام امتحان
· تقسيم مباحث كتاب ومطالعه ي به مرور دروس
· تنظيم وقت با برنامه ي امتحاني
· بستن كتاب وتكرار مطلب آموخته شده به منظور كاهش اضطراب
· تكرار جملاتي مانند : « شروع هركاري درابتدا آنطور كه بايد خوشايند نيست ، وقتي كه پيشرفت كردم انگيزه ي بيشتري پيدا خواهم نمود. »‌ به منظور كاهش اضطراب و افزايش اعتماد به نفس
· شب امتحان زمان مرور درس است .
· اضطراب نوعي احساس فريب انگيز است كه به شما القا مي كند از پس هركاري كه قراراست انجام دهيد بر نمي آييد. پس در شرايط اضطراب دست از تلاش و كوشش برنداريد و به مطالعه ي درس امتحاني مشغول شويد .
· بيان اضطراب و قلمداد نمودن اضطراب امتحان به عنوان يك اختلال جزيي
· استراحت و غذاي كافي جهت شب امتحان
· حفظ سلامتي و آرامش رواني در دوران امتحان
· نشستن روي صندلي امتحان و كشيدن چند نفس عميق
· رهانمودن عضلات بدن و تنفس عميق
· پوشيدن لباس مناسب و خوردن تغذيه ي كافي قبل از امتحان
· خودداري از القاي منفي مانند : من حتماً قبول نخواهم شد.
· ابتدا سؤالات آسان را پاسخ دهيد
· به اتفاقات و رخدادهاي خاص درجلسه توجه نكنيد.
· از نشستن در كنار دانش آموزان مزاحم خودداري كنيد.

توصيه هاي ويژه آغاز امتحانات دانش آموزان ( روش های صحيح مطالعه ):
بارها شنيده ايم كه دانش آموزان مي گويند : «ديگر حال و حوصله خواندن اين كتاب راندارم »‌و يا « 10 بار خوانده ام و تكرار كرده ام ولي باز ياد نگرفتم » در اين مورد مشكل چيست ؟ مطمئناً اگر چنين باشد، مطالعه كاري سخت و طاقت فرسا است . اما چنين نيست. واقعيت اين است كه اين گروه از فراگيران ، روش صحيح مطالعه رانمي دانند و متأسفانه درمدرسه نيز چسزي راجع به چگونه درس خواندن نمي آموزند. يادگيري و مطالعه ، رابطه ي تنگاتنگ و مستقيم بايكديگر دارند، تاجايي مي توان اين دو را لازم و ملزوم يكديگر دانست ، براي اينه ميزان يادگيري افزايش يابد بايد قبل از هرچيز مطالعه اي فعال و پويا داشت . براي داشتن مطالعه اي فعال و پويا نوشتن نكات مهم در حين خواندن ضروري است تا براي مرور مطالب ، دوباره فعال و پويا نوشتن نكات مهم حين خواندن ضروري است تا براي مرور مطالب ،

مزايای شيوه ی صحيح مطالعه :‌