شرح و تفسیر دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان از حجت الاسلام سید محمدتقی قادری

شرح و تفسیر دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان از حجت الاسلام سید محمدتقی قادری

دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان ، متضمن معارفی همچون طلب رزق فضیلت شب قدر و گرداندن کار سخت به آسانی و قبولی عذر و بخشش گناهان می‌باشد. در ادامه، شرح و تفسیر دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان از حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری را تقدیم روزه داران و میهمانان سفره الهی می نماییم.

متن و ترجمه دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان

«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیْهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِ، وَصَیِّرْ اُمُورِی فِیْهِ مِنَ العُسْرِ إِلى الیُسْرِ، وَاقْبَلْ مَعاذِیرِی، وَحُطَّ عَنِّی الذَّنْبَ وَالوِزْرَ، یا رَؤُوفاً بِعِبادِهِ الصَّالِحِینَ: خدایا روزی کن مرا در آن فضیلت شب قدر را، و بگردان در آن کارهای مرا از سختی به آسانی، و بپذیر عذرهایم، و بریز از من گناه و بار گران را‌، ای مهربان به بندگان شایسته خویش.»

شرح و تفسیر دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان

در این دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان ، 4 خواسته و حاجت آمده است، شرح تفصیلی هریک ازخواسته ها مبتنی بر توضیح چند نکته است که می توان به جان وروح این خواسته ها رسید.

شرح فراز اول دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان

«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیْهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِ:الصَّالِحِینَ. خدایا روزی کن مرا در آن فضیلت شب قدر را» ... شرح این فراز (فراز اول دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان) که خواسته در آن برخوردارشدن از فضیلت شب «لیلة القدر» است مبتنی بر چند نکته است:

نکته اول؛ این است این از مسلمات قرانی است از بین احتمالات مربوط به شب «قدر» ماه رمضان، ماهی است که «قدر» در این ماه قرار دارد، چرا که در آیه (1) سوره قدر قرآن می فرماید نزول دفعی و یک پارچه وحقیقت قرآن در شب قدر اتفاق افتاده است «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ». از طرف دیگر در آیه (185) سوره بقره می فرماید: (شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ: (روزه در) ماه رمضان، ماهى است که قرآن در آن نازل شده است. (و قرآن کتابى است که) هدایتگر مردم همراه با دلائل روشنِ هدایت و وسیله تشخیص حقّ از باطل است» باکنارهم گذاشتن این دو آیه به این نتیجه می رسیم که ماه رمضان شب قدر است.

نکته دوم‌؛ این است شب قدر از نظر فضیلت واهمیت دربین 365 روز و شب سال تنها شبی است از فضایل مهمی برخوردار است که در هیچ شب و روزی به اندازه و مرتبه این شب وجود ندارد‌، که پنج خصوصیت در سوره قدر خصوصیت ششم درسوره دخان آمده است؛

نخستین خصوصیت شب قدر دراین است که شب نزول دفعی قرآن بر قلب رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم است :«إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ: ما [قرآن را] در شب قدر نازل کردیم»

دومین فضیلت شب قدر در این است این شب ازاسرار ملکوتی برخوردار است که تنها اولیاء می توانند صاحب این سر شوند، چرا که خداوند متعال در آیه (2) قدر خطاب به پیامبرش می فرماید: «وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ: و از شب قدر چه آگاهت کرد»

سومین خصوصیت و فضیلت شب قدر این است فضلیت این شب معادل هزار ماه معادل حدود ۸۳ سال است یعنی مدت تقریبی عمر یک انسان سالم. پس شبی است که برای استفاده کردن مساوی طول یک عمر است :«لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ: شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است»

چهارمین خصوصیت فضیلت شب نزول ملائکه الله به روی زمین که همان قلب «اهل قدر» می باشد:«تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ: در آن [شب] فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان براى هر کارى [که مقرر شده است] فرود آیند»

پنجمین خصوصیت وفضیلت شب قدر شب سلام و صبح است « سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ: [آن شب] تا دم صبح صلح و سلام است»

ششمین خصوصیت و فضیلت شب قدر تعیین سرنوشت یکساله انسان است چراکه در آیه (4) سوره دخان آمده است:(فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ : در آن (شب مبارک) هر امر مهمى بر طبق حکمت الهى تفصیل و تبیین مى‌شود.»

نکته سوم؛ دراینکه کدام شب ازشب ها شب «قدر» است آیات قرآن دلالت بر تعیین شب خاص ندارد وبه ابهام گذاشته شده است ولی در روایت ماثوره اهل بیت علیهم السلام «شب نوزدهم، بیست ویکم ،بیست وسوم» ماه رمضان به عنوان شب قدر تعیین شده است. ازهمین رو امام صادق ‏علیه السلام فرمود:«التَّقدیرُ فی لَیلَةِ تِسعَ عَشرَةَ و الإبرامُ فی لَیلَةِ إحدی و عِشرینَ و الإمضاءُ فی لَیلَةِ ثلاثَ و عِشرینَ؛ (کافی، ج4، ص149) مقدّرات در شب نوزدهم تعیین، در شب بیست و یکم تأیید و در شب بیست و سوم ماه [رمضان] امضا می شود» علی علیه السلام می فرماید:«أنَّ رَسُولَ اللّهِ کانَ یَطْوى فِراشَهُ وَ یَشُدُّ مِئْزَرَهُ فِى الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ کانَ یُوقِظُ أَهْلَهُ لَیْلَةَ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ وَ کانَ یَرُشُّ وُجُوهَ النِّیامِ بِالْماءِ فى تِلْکَ اللَّیْلَةِ: خویش را جمع می‌کرد و کمر [همّت براى عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می‌بست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می ‏داشت و بر روى خواب رفتگان در آن شب آب می‌پاشید تا از درک شب قدر، و درک شب زنده‏‌دارى محروم نشوند» البته اهل سنت برپایه روایاتشان شب بیست وهفتم را شب قدر می دانند.

نکته سوم‌‌؛ این فراز از دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان که درخواست می شود «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیْهِ فَضْلَ لَیْلَةِ القَدْرِالصَّالِحِینَ» ظاهرش با مبنای هیچیک از فریقین شیعه و سنی نسبت به شب قدر سازگار نیست چرا که از نگاه شیعه قدر شب (نوزدهم، بیست ویکم، بیست سوم» است ازنگاه اهل سنت «بیست وهفتم» است نه روز بیست وهفتم، تنها راهکار و توجیه دعا که چنین منافات تعارض ظاهری نباشد به این است که گفته شود، اعمال دو نوع ثواب دارند:

ثواب عدلی که مترتب بر انجام عمل است؛ ثواب فضلی که بدون انجام عمل است و ثواب آن بر اساس فضل خداوند عنایت می‌شود. در دعای امروز، فضل لیله القدر از خدا درخواست شده است. یعنی خداوند در این روز رحمتش را مانند لیالی قدر شامل ما گرداند و به هر عمل ما ثواب عمل در ۱۰۰۰ ماه را مرحمت کند. اما در این روز مقدرات ما مانند شب قدر تقدیر نمی‌ شود ازهمین روست که روزه دار این چنین دعا می کند«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیْهِ لَیْلَةِالقَدْرِ فَضْلَ الصَّالِحِینَ. خدایا روزی کن مرا در آن فضیلت شب قدر را»

شرح فراز دوم دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان

«وَصَیِّرْ اُمُورِی فِیْهِ مِنَ العُسْرِ إِلى الیُسْرِ: و بگردان در آن کارهای مرا از سختی به آسانی»... شرح و تفسیر این فراز دوم از دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان مبتنی بر توضیح دو نکته است؛

نکته اول؛ «قضا و قدر و سرنوشت» به معنای صحیح آن است که بدانیم قضا در اصل به معنای حکم، و قدر به معنای اندازه گیری است که به قضا و قدر تکوینی و تشریعی تقسیم می شود؛

1- معنای قضا و قدر تکوینی: منظور از قضا و قدر تکوینی این است که هر چیزی و هر حادثه و پدیده و هر موجودی در عالم، علتی دارد و اندازه ای، نه چیزی بدون علت به وجود می آید و نه بدون اندازه گیری معین؛ مثلاً سنگی پرتاب می کنیم و شیشه ای می شکند، شکستن شیشه یک حادثه است که حتماً علتی دارد. این که می گوییم دارای علت است، قضای تکوینی است. نیز مسلّما میزان شکستگی و اندازه و حدود آن، به کوچکی و بزرگی سنگ و قوت و فشار دست و نزدیکی و دوری فاصله و وزش و عدم وزش باد و مانند این ها بستگی دارد. این ارتباط حادثه فوق با چگونگی علت آن، همان قدر تکوینی می باشد ؛ پس یک معنای قضا و قدر، به رسمیت شناختن قانون علت و نظام خاص علت و معلول است.

2- معنای قضا و قدر تشریعی: قضا و قدر تشریعی به معنای فرمان الهی در تعیین وظایف فردی و اجتماعی انسان ها و مقدار و حدود این وظایف است؛ مثلاً می گوییم نماز واجب است (این قضای تشریعی است) سپس می گوییم. مقدار نماز در هر شبانه روز هفده رکعت است. (این یک قدر الهی است)

طبق قضا و قدر تکوینی، سلسله نظام علت ومعلول به خداوند منتهی می شود، ولی این موضوع هیچ گونه مخالفتی با آزادی اراده و اختیار انسان ندارد. اعمال انسان، هم مستند به خود او است و هم مستند به خدا، اما استناد آن به خود او به دلیل این است که با آزادی اراده، آن را انجام می دهد. اما استناد آن به خدا به دلیل این است که هستی انسان و تمام نیروهای او و حتی آزادی اراده او از ناحیة خالق جهان آفرینش است و علل و اسبابی که شرط تحقق یک عمل می باشد از اوست.

در قرآن، آیات زیادی وجود دارد که به صراحت اختیار انسان و نقش اراده او را بیان داشته است؛ مانند آیه (39) سوره نجم که می فر ماید: «وَأَن لَّیسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى‌: برای انسان چیزی جز حاصل سعی او نیست» و مانند آیه(11) سوره رعد که می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا یغَیرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى‌ یغَیرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ: خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی دهد«قضا و قدر تکوینی» و اینکه مگر خودشان آن را تغییر دهند»

نکته دوم؛ بر پایه همین نظام معرفتی و اینکه همه چیز در دایره مشیت الهی است. اگر او بخواهد برگ از درخت می‌افتد. پس همه چیز به دست اوست و یکی از آن‌ها اسباب تحقق نیازهای زندگی بشر است. به خاطر همین، یکی از اسماً الحسنی الهی، مسبب الاسباب یعنی سبب ساز است، روزه دار بازبان روزه ازحق تعالی که مسبب الاسباب است می خواهد اسباب عبور از «سختی ها وتنگناهای زندگی» ورسیدن به آسانی را برای بنده فراهم کند ازهمین رو دست به دعا بر داشته اینچنین دعا می کند: «وَصَیِّرْ اُمُورِی فِیْهِ مِنَ العُسْرِ إِلى الیُسْرِ: و بگردان در آن کارهای مرا از سختی به آسانی»

شرح فراز سوم‌‌ دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان

«وَاقْبَلْ مَعاذِیرِی، وَحُطَّ عَنِّی الذَّنْبَ وَالوِزْرَ، یا رَؤُوفاً بِعِبادِهِ الصَّالِحِینَ: و بپذیر عذرهایم، و بریز از من گناه و بار گران را‌، ای مهربان به بندگان شایسته خویش»... شرح این فراز سوم از دعای روز بیست ‌و هفتم ماه رمضان و فهم صحیح و برداشت همه جانبه از آن مبتنی بر 2 نکته است؛

نکته اول؛ « وزر» ، «اثم» و «ذنب» به معنای گناه است، امّا استعمال هر یک بر حسب مورد مختلف است. «وزر» معنای «دوش کشیدن بار گناه سنگین» را به همراه دارد ؛ چنانکه در سوره انعام (آیه 164) چنین می خوانیم «وَ لاتَزِرُ وازِرَةٌ وَزْرَ اُخْری ؛ هیچ کس بار گناه دیگری را بر دوش نگیرد». مناسب این مورد کلمه «وزر» است . نه «ذنب» و «اثم». «اثم» گناهی است که با تبهکاری و بزهکاری همراه باشد؛ مانند ، شراب خواری ، قماربازی و ... به همین دلیل قرآن در سوره بقره (آیه 219) بر این دو گناه عنوان «اثم» داده است ومی فرماید: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ :درباره شراب و قمار از تو مى ‏پرسند بگو در آن دوگناهى بزرک و سودهایى براى مردم است و[لى] گناهشان از سودشان بزرگتر است و از تو مى ‏پرسند چه چیزى انفاق کنند بگو مازاد [بر نیازمندى خود] را این گونه خداوند آیات [خود را] براى شما روشن مى‏ گرداند باشد که بیندیشید» زیرا از روی جهل ، خطا و بزهکاری انجام می شود و نوعی جنایت است.

ذَنْب (بر وزن فلس) به معنای گناه است. ناگفته نماند: ذَنَب (بر وزن فرس) به معنى دُم حیوان و غیره است و ذنب (بر وزن عقل) در اصل به معنى گرفتن دم حیوان و غیره است. هر فعلی که عاقبتش وخیم است آنرا ذنب گویند زیرا که جزاى آن مانند دم حیوان در آخر است و لذاست که به گناه تبعه گویند که جزایش در آخر و تابع آن است. وبه عبارت دیگر« ذنب » برای اشاره به مطلق گناه به کار می رود . هر گناهی را « ذنب » می گویند . در سوره تکویر ( آیه 10 ) می خوانیم: « بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ ؛ به کدام گناه کشته شده ؟» ؛ بنابراین «ذنبْ» شامل «اثمْ» و وزر نیز می شود.

نکته دوم؛ از آنجایی که بر اساس آیات قرآن کریم هم انبیاء الهی که ممکن است «ترک اولی» در زندگی نورانی آنها راه پیدا کرده باشد و هم مؤمنین که ممکن است گرفتار «ذنب» به معنای مرتکب گناه دنباله دار شده باشند مکلف به عذر خواهی از پیشگاه حضرت حق اند و خداوند متعال هم عذر پذیراست.

از همین رو ازیک طرف در آیه (19) سوره محمد خطاب به رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ مُتَقَلَّبَکُمْ وَ مَثْواکُمْ: پس بدان که هیچ معبودى جز اللّه نیست و براى گناه خود و براى مردان و زنان با ایمان استغفار کن و خداوند، رفت و آمد و آرمیدن شما را مى‌داند (و به تمام حالات شما آگاه است». و از طرف دیگر در آیه (53) سوره زمر می فرماید: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ. بگو: «اى بندگان من که بر نفس خویش اسراف (و ستم) کرده‌اید! از رحمت خداوند مأیوس نشوید، همانا خداوند همه‌ى گناهان را مى‌بخشد، زیرا که او بسیار آمرزنده و مهربان است.»

صائم و روزه دار به پشتوانه چنین تعلیمی که از رسول الله صلی الله علیه وآله آموخته است که وی اگر عذر خواه باشد خداوند متعال عذر پذیر است در دعای روز بیست و هفتم ماه رمضان دست به دعا برداشته و عذر خواه نسبت به قصور تقصیر به پیشگاه حق تعالی شده ومی گوید: «وَاقْبَلْ مَعاذِیرِی، وَحُطَّ عَنِّی الذَّنْبَ وَالوِزْرَ، یا رَؤُوفاً بِعِبادِهِ الصَّالِحِینَ: و بپذیر عذرهایم، و بریز از من گناه و بار گران را‌، ای مهربان به بندگان شایسته خویش»

مطالب مرتبط و پیشنهادی : 

ویژه نامه ضیافت الله (ماه مبارک رمضان)

ویژه نامه احکام روزه و روزه داری

مجموعه استیکر ماه رمضان (ایام و مناسبتها)

دعاهای تصویری روزانه ماه مبارک رمضان

ویژه نامه پیام ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان

ویژه نامه نشانی از آسمان - ویژه ماه مبارک رمضان

ویژه نامه چندرسانه ای ماه ترین ماه (ویژه ماه مبارک رمضان)