علت غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

علت غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) چیست؟

علت غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یکی از حکمت ها و راز های الهی بوده و ممکن است ما نتوانیم به عمق آن پی ببریم. روایاتی درباره علت غیبت امام زمان هست و اندیشه بشری نیز تا حدی می تواند برخی دلایل آن را دریابد.

غیبت موقّت رهبران الهی از میان مردم، در امّت های پیشین نیز سابقه داشته است؛ چنان که موسی (علیه السلام) چهل روز از امّت خود غایب شد و در میقات به سر برد؛[اعراف/۱۴۲] حضرت مسیح (علیه السلام) به مشیّت الهی از دیدگاه امّت خویش پنهان گردید و دشمنان قادر به کشتن او نگشتند؛[نساء/۱۵۸] حضرت یونس (علیه السلام) نیز مدتی از قوم خود غایب گشت؛[صافات/۱۴۰] به طور کلّی هرگاه مطلبی از طریق نقل متواتر ثابت شود ولی انسان نتواند به راز آن کاملاً پی ببرد، نباید آن را مورد تردید یا انکار قرار دهد؛ زیرا در این صورت بخش عظیمی از احکام الهی، که از مسلّمات و ضروریات دین اسلام به شمار می رود، مورد تردید قرار می گیرد؛ غیبت امام زمان ـ عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ نیز از این قاعده مستثنی نیست و عدم اطلاع از سرّ یا اسرار حقیقی آن، مجوّز تردید یا انکار آن نمی تواند باشد؛ علت اساسی غیبت، برای مردم بیان نشده و غیر از ائمه ی اطهار کسی از آن اطلاع ندارد.

بیشتر بدانید: آغاز امامت امام مهدی علیه السلام - ویژه نامه خاتم الاوصیاء/9 ربیع الاول

علت غیبت امام زمان ؛ سرّی که بعد از ظهور مشخص خواهد شد

در مضمون روایت عبداللّه بن فضل هاشمی از امام صادق (علیه السلام) به موضوع علت غیبت امام زمان اشاره شده است؛

«ایشان فرمودند: حضرت صاحب الأمر، ناچار غیبتی خواهد داشت، به طوری که گمراهان، در شک واقع می شوند. عرض کردم: چرا؟ فرمودند: اجازه نداریم علتش را بیان کنیم؛ پرسیدم: حکمتش چیست؟ فرمودند: همان حکمتی که در غیبت حجّت های گذشته وجود داشت، در غیبت آن جناب نیز وجود دارد؛ اما حکمتش ظاهر نمی شود، مگر بعد از ظهور او، چنان که حکمت سوراخ کردن کشتی و کشتن جوان و اصلاح دیوار به دست خضر (علیه السلام)، برای موسی (علیه السلام) آشکار نشد، مگر آن گاه که می خواستند از هم جدا شوند؛ ای پسر فضل! موضوع غیبت، سری است از اسرار خدا و غیبی است از غیوب الهی؛ چون خدا را حکیم می دانیم، باید اعتراف کنیم که کارهایش، از روی حکمت، صادر می شود؛ گرچه تفصیلش برای ما مجهول باشد؛[کمال الدین و تمام النعمة، ج. ۲، ص. ۴۸۱، بحارالأنوار، ج. ۵۲، ص. ۹۱، ح. ۴، رک دادگستر جهان ص. ۱۴۸]

بیشتر بخوانید: ميلاد امام زمان عليه السلام - ویژه نامه منجی موجود

دریافتن علت غیبت امام زمان در حد اندیشه های بشری

با این همه، می توان راز غیبت را در حدّ اندیشه ی بشر دریافت. حضرت مهدی ـ عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ آخرین حجّت معصوم الهی است که برای تحقق آرمانی بزرگ (گسترش عدل فراگیر و به اهتزاز درآوردن پرچم توحید در جهان) در نظر گرفته شده است و این آرمان نیاز به گذشت زمان و شکوفایی عقل و دانش بشر و آمادگی روحی بشریّت دارد، تا جهان به استقبال موکب آن امام عدل و آزادی رود؛ ظهور زودهنگام آن حضرت، قیام کلی و گسترده ای را به دنبال نخواهد داشت؛ زیرا اگر ایشان پیش از فراهم شدن مقدمات در میان مردم ظاهر شود، سرنوشتی چونان دیگر حجّت های الهی (شهادت) یافته و قبل از تحقق آن آرمان بزرگ، دیده از جهان برخواهد بست.

بیشتر بدانید: انتظار و ظهور از دیدگاه شيعه

بعضی از حکمت ها در علت غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در روایات

• امام باقر (علیه السلام) فرمود: برای حضرت قائم ـ عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ غیبتی است قبل از ظهور؛ راوی از علت آن پرسید؟ امام فرمود: «برای جلوگیری از کشته شدن»؛[کمال الدین، شیخ صدوق، باب ۱۴، حدیث ۸، ۹، ۱۰]
• گذشته از این، در برخی روایات مسأله امتحان و آزمودن خلق مطرح شده است؛ بدین معنی که مردم در عصر غیبت در بوته ی آزمایش الهی قرار می گیرند و مراتب استواری آنان در ایمان و اعتقاد سنجیده می شود؛[بحارالأنوار، ج. ۵۲، ص. ۱۱۳، باب التمحیص و النهی عن التوقیت، ح۲۶]
• از امام رضا (علیه السلام) نیز نقل شده است که غیبت امام زمان به این دلیل است که بیعت هیچ کس در گردن ایشان نباشد[بحارالأنوار، ج. ۵۱، ص. ۱۵۲،   باب ما جاء عن الرضا علیه السلم ...، ح۱] و به وسیله غیبت، ایشان از بیعت با ستمکاران، محفوظ می ماند.[رک به دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص۱۴۷]

ناسپاسی مردم

مردم تاریخ نشان دادند که قدر و ارزش یازده امام معصوم را ندانستند و هر یازده امام شهید شدند؛ زندگی و خانواده، از آن ها گرفته شد، خانواده ی آن ها به اسارت درآمد و با بدترین صورت با آن ها برخورد شد، زندانی شدند و حتی برخی شیعیان نیز در حق آن ها ظلم کردند و درجایی که باید درکنار آن ها می بودند، آن ها را تنها گذاشتند؛ بی شک این ناسپاسی یک علت غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. در تاریخ نیز آمده است که دشمنان اهل بیت علیهم السلام، برای کشتن امام دوازدهم نیز برنامه ریزی کرده بودند.

واقعاً جواب این ناسپاسی بندگان خدا چیست؟ آیا ما هم منتظر واقعی امام دوازدهم هستیم یا عدالت واقعی را برنمی تابیم و با خواسته های الهی به مخالفت برمی خیزیم، ایشان را تنها می گذاریم و منافع و هوس های خود را مقدم می داریم؟

بیشتر بخوانید: فلسفه غیبت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از منظر قرآن

نکته ی  پایانی

اجمال سخن این که حضرت مهدی آخرین وصی از اوصیای الهی است که برای تکامل همه جانبه بشر و ایجاد حکومت واحد الهی آفریده شده است؛ این ایده و آرزو هنگامی تحقق می پذیرد که در جامعه ی بشری، آمادگی برای پذیرش چنین حجتی وجود داشته باشد و در غیر این صورت، ظهور جز کشته شدن و نابودی نتیجه ای نخواهد داشت و آن هدف عالی تحقق نخواهد یافت؛ از این جهت وجود حضرت، در پس پرده غیبت به سر می برد و در حالی که در میان مردم زندگی می کند و مردم او را می بینند، اما نمی شناسند و از این طریق از گزند دشمنان حق و عدالت مصون می ماند.
از این گذشته، از آنجا که حکومت وی حکومت جهانی خواهد بود و تحقّق این امر در گرو ایجاد شرایطی است که در هنگام تولد وجود نداشته است؛ این شرایط به مرور زمان تحقّق پیدا کرده و یا در حال پیدایش است.[گزیده ی راهنمای حقیقت، آیت الله سبحانی، ص۱۸۷(با تصرف و اضافات)]