زندگی نامه آیت الله بهجت قدس سره - از تولد تا وفات، در ده روایت

زندگی نامه آیت الله بهجت قدس سره - از تولد تا وفات، در ده روایت

این پست نیز یکی از پستهایی است که گذری کوتاه در اتفاقات زندگی و همچنین زندگی نامه آیت الله بهجت قدس سره از تولد تا وفات در ده روایت دارد.

تولد آیت الله بهجت قدس سره

إِنَّ عَظِيمَ الْأَجْرِ لَمَعَ‏ عَظِيمِ الْبَلَاءِ وَ مَا أَحَبَّ اللَّهُ قَوْماً إِلَّا ابْتَلَاهُمْ‏؛ همانا اجر و پاداش بزرگ همراه با بلا و سختی بزرگ است. و خدا هیچ گروهی را دوست ندارد، مگر آن که ایشان را گرفتار بلا می کند.

حدود صد سال پیش، در دوم شهریور 1295، خدا پسر دیگری به کربلایی محمود عنایت کرد. کربلایی محمود از آمدن فرزند چهارم خود، بسیار خوشحال بود. برای دومین بار بود که نام پسرش را محمدتقی می گذاشت. پیش از این هم خدا به او یک محمدتقی داده بود، ولی زود گرفت. این بار امید داشت که فرزندش بماند و مایه افتخارش شود. هنوز شانزده ماه از آن شب شیرین تابستانی نگذشته بود که رحلت مادر محمدتقی کامش را سخت تلخ کرد؛ تلخی از دست دادن همسر و غم یتیم شدن طفل نورسیده. این گونه بود که محمدتقی بهجت، خیلی زود یتیم شد و چیزی از مادر در خاطرش نماند. سال ها بعد که دیگر عالم و مجتهد شده بود، تعریف کرد که خواب مادر را دیده، ولی مادر چهره از او پوشانده است. پرسیدند: «آخر برای چه صورتش را پوشانده، مگر شما نامحرم بودید؟». جواب داد: «شاید نمی خواسته دوباره محبت مادر و فرزندی در دل من زنده شود».

خواهر بزرگ ترش خیلی تلاش کرد که جای خالی مادر را برای او پر کند، ولی جای مادر واقعاً خالی بود.

آیت الله بهجت قدس سره و ورود به حوزه و سفر به کربلا

إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَيْراً فَقَّهَهُ فِي الدِّينِ؛ آنگاه که خدا خیر بنده ای را بخواهد، او را دین شناس می گرداند.

هنوز هفت ساله نشده بود که کربلایی محمود او را به مکتب خانه فرستاد. استاد مکتب خانه می دید که محمدتقی با بقیه بچه ها فرق دارد، خیلی خوش استعداد است و سبک سری های بچه گانه هم از او سر نمی زند. به کربلایی محمود گفت که اجازه دهد محمدتقی درس را ادامه دهد. کربلایی محمود هم که نمی خواست آنچه را خدا به او ارزانی کرده تباه کند، فرزند دوازده ساله را به حوزه فومن فرستاد.

استعدادش همواره توجه ها را جلب می کرد. آیت الله سعیدی ـ که بعدها آیت الله بهجت از نماز فوق العاده اش سخن می گفت ـ وقتی آن استعداد را در او دید، به پدر گفت: «او را به عراق بفرست. بگذار آنجا درس بخواند». برای کربلایی خیلی سخت بود که دردانه اش را به فرسنگ ها دورتر از خانه و کاشانه اش بفرستد، ولی باز هم برای اینکه آنچه خدا به او ارزانی داشته، تباه نشود، این سختی را به جان خرید. یک عکس یادگاری هم از نوجوان چهارده ساله خود انداخت و روی طاقچه گذاشت. حکایت دلتنگی خودش را هم زیر عکس نوشت:

رفتی و داغ تو اندر دل ماند                              ای دل و جان به فدای تو تقی
عکس تو ناظر و خود نامنظور                         ای نظرمان به فدای تو تقی

طلبه جوان، در نزد اساتید خوش درخشید، نبوغ او در چشم اساتید نمودار بود. تلاش او هم عجیب بود. تا آنجا که حتی در سخت ترین مریضی ها هم حاضر به ترک کلاس درس نبود. روزی از شدت مریضی توان شرکت در کلاس نداشت، ولی با خود فکر کرد که داخل کلاس می نشینم و حرف های استاد را در ذهن ضبط می کنم، ولی درباره آن فکر نمی کنم؛ وقتی خوب شدم، آنها را مرور می کنم و روی آن فکر می کنم.

حافظه قوی، فهم نیکو، همت و پشتکار والا و تقوای مثال زدنی دست به دست هم داد تا محمدتقی بهجت، پس از سال ها بهره مندی از عالمان بسیار بزرگی چون آیت الله نایینی، آیت الله غروی اصفهانی و آیت الله شیرازی، عالم دین شود و فقیه در علوم اهل بیت علیهم السلام.

شاگردی آیت الله قاضی قدس سره

وَ كَذَلِكَ لَا تَقْدِرُ عَلَى صِفَةِ الْمُؤْمِنِ؛ و همین طور [که نمی توانی خدا و اهل بیت را بشناسی] نمی توانی بر صفت و ویژگی مؤمن نیز آگاه شوی.

هرچند همه آن بزرگان و اساتید اهل عمل و کرامت بودند و هر یک از استوانه های تقوا به شمار می آمدند، ولی آقا سید محمدحسن الهی کسی را به او نشان داد که وصف شدنی نبود. شیخ محمدتقی هم که در فرصت شناسی ممتاز بود، سفت و سخت دست به دامان او شد و برای سیروسلوک و کسب معارف توحیدی، زانوی ادب و تواضع در محضر آن ولی الهی، حضرت آیت الله سید علی قاضی قدس سره زد؛ بزرگ مردی که تنها اولیای الهی او را شناختند و قیمت مجالسش را امثال آیت الله بهجت دانستند. می فرمود: «یک بار درس ایشان را تقویم (قیمت گذاری) کردم که ببینم چقدر می ارزد. آن موقع یک کوچه در نجف بود به نام کوچه صدتومانی. آن کوچه صد تومان پولش بود. صد تومان خیلی بود. سی کیلو برنج هشت قران بود. دیدم برای یک جلسه ایشان صد هزار تومان هم کم است»!

آیت الله بهجت قدس سره و بازگشت به ایران و ازدواج

وَ سَيَأْتِي زَمَانٌ تَكُونُ بَلْدَةُ قُمَ‏ وَ أَهْلُهَا حُجَّةً عَلَى الْخَلَائِقِ وَ ذَلِكَ فِي زَمَانِ غَيْبَةِ قَائِمِنَا إِلَى ظُهُورِه‏؛ و زمانی خواهد آمد که شهر قم و ساکنان آن، حجت بر مخلوقات می شوند [و با نشر معارف دین، حجت را بر همگان تمام می کنند] و این امر در زمان غیبت قائم ماست تا روز ظهورش.

سال 1324 بود. شانزده سال می شد که طلبه جوان و فاضل، از دیار خود کوچ کرده بود. نزدیکان سخت دلتنگش شده بودند. شیخ محمدتقی هم تصمیم گرفت که سری به زادگاه خود بزند و باز برگردد. قصد ماندن نداشت؛ چراکه دوری از آن بهشت و هم نشینان بهشتی اش کار آسانی نبود. وقتی به ایران آمد، خواهرش، همان که برایش مادری کرده بود، به او گفت: «دیگر وقت ازدواج شماست». حرف حساب می زد. او هم پذیرفت.

حالا وقت برگشتن شده، ولی تقدیر چیز دیگری است. در طول این مدت که در ایران بود، خبر وفات اساتید یک به یک به او می رسید تا آنکه از رفتن دلسرد شد و در قم  مقیم شد، در جوار حرم نورانی بنت موسی بن جعفر علیهاالسلام.

شهر قم، برای آنان که از جوار امیرمؤمنان دور مانده بودند، ملجأ و مأوایی بود و با برپایی مجالس پررونق درسی، به ویژه درس حضرت آیت الله بروجردی قدس سره، رفته رفته از حوزه نجف پیشی می گرفت.

شوق زیارت

مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ؛ هر کس او [فاطمه معصومه علیهاالسلام] را زیارت کند، درحالی که حق او را می شناسد، بهشت برای اوست.

از همان سال اول تا آخرین سال های زندگی مبارکش، اگر کسی اوایل طلوع آفتاب به حرم می رفت، آقا را در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام می دید. حدود یک ساعت روی پا می ایستاد و زیارت می کرد، وقتی اطرافیان حسابی خسته می شدند و این پا و آن پا می کردند، تازه می آمد و گوشه ای پیدا می کرد و می نشست و باز هم مشغول بقیه اعمال و زیارات می شد. آنجا فقط حضرت معصومه علیهاالسلام را زیارت نمی کرد، بلکهآنجا را حرم تمام اهل بیت علیهم السلام می دانست و همه را زیارت می کرد. امین الله می خواند، جامعه کبیره می خواند... .

بوسه بر عَتبه

أَلْفَ حِجَّةٍ وَ أَلْفَ حِجَّةٍ لِمَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ؛ هزار حج و هزار عمره برای کسی نوشته می شود که او [امام رضا علیه السلام] را زیارت کند، درحالی که حق او را می شناسد.

تابستان ها که درس های حوزه تعطیل می شد، فرصت خوبی بود. آقا هم فرصت را غنیمت می دانست. در چهل سال آخر عمر هر سال راهی دیار امام رئوف علیه السلام می شد. آنجا هم زیارتش مفصل تر بود و هم نشاطش بیشتر.

در حرم اهل بیت علیهم السلام حال عجیبی داشت. خاکسار بود. اطرافیان می دیدند که حتی در اواخر عمر، وقتی جلوی در رواق می رسد، با زحمت قامت رنجورش را خم می کند و زانو می زند و عتبه را می بوسد؛ با آنکه مرجع شیعیان بود و آوازه اش در همه جا پیچیده بود. اظهار تضرع در مقابل اهل بیت را دوست داشت و اگر این صفت را در دیگران هم می دید، تعریف می کرد. می فرمود: «مرحوم دربندى به ایشان [شیخ انصاری] گفت: آقا، كار شما براى مردم حجّت است، وقتى به حرم مى روى، ضريح حرم حضرت ابوالفضل عليه السلام را ببوس. شيخ در جواب فرمود: عَتبه درب را مى بوسم كه گرد و خاک پاى زوّار است».

شروع تدریس

... مَنْ يُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ رُؤْيَتُهُ وَ يَزِيدُ فِي عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ؛ [با کسی مجالست کنید که] دیدار او خدا را به یادتان می آورد و گفتار او علمتان را می افزاید.

علمای قم وقتی شنیدند شاگرد آیت الله غروی اصفهانی (کمپانی) به قم آمده و محفل درسی برپا کرده، راهی آن محفل شدند که گاهی در همان خانه قدیمی و فرسوده و گاهی در حجره های مدرسه علمیه برگزار می شد. حالا که دست علما و فضلای نسبتاً جوان، از دامان آیت الله غروی اصفهانی کوتاه شده بود، می خواستند از شاگرد، مطالب استاد را بشنوند، آخِر همه شان می دانستند که آیت الله غروی، در علم اصول صاحب سبک است، اما دیدند که شاگرد، خودش هم استاد است و صاحب سبک.

کم کم شهرت آیت الله بهجت بیشتر می شد، ولی محفل درسش خیلی شلوغ نمی شد. آقا بسیار مجمل و مختصر تدریس می کرد و با رمز و اشاره سخن می گفت و مباحثش هم بسیار سنگین بود. شاگردها می گویند: «درس ایشان به درد هر کسی نمی خورد. آنهایی استفاده می کردند که کاملاً به مباحث فقهی و اصولی احاطه داشتند و حداقل یک دوره درسی نزد دیگران دیده بودند».

اما این جلسات فقط به بیان «فقه» و «اصول» نمی گذشت. توجه به نیازهای مخاطبان، بحث را به سخنان متفرقه می کشانید. مانند طبیبی حاذق، مطالبی را می گفت که علاج درد مستمعین باشد. آن جمله های کوتاه و ساده، راه های طولانی و سخت را برای خیلی ها هموار کرده بود. سخنانش، وسعت علمی اش را نشان می داد. از تاریخ می گفت، از حکمت، از عبرت هایی که باید از اتفاق های معاصر بگیرند و گاهی هم پند می داد. پندهای آقا خیلی کوتاه بود، اما عجیب انسان را تکان می داد. گاهی بعضی از غیرطلبه ها هم می آمدند و برای همین گونه سخنان، پای درس ایشان می نشستند؛ مدت ها می نشستند تا آن نکته های نغز را از لابه لای کلمات بشنوند. هم از دیدن آقا بهره می بردند و هم از شنیدن کلماتش.

خستگی ناپذیری در نماز و عبادت

وَ إِنَّ الْمَغْبُوطَ مَنْ أَنْفَذَ عُمُرَهُ فِي طَاعَةِ رَبِّهِ؛ و آنکه همه غبطه اش را می خورند، کسی است که عمرش را در طاعت پروردگارش گذرانده باشد.

آقا اهل عمل بود؛ به همین دلیل هم بود که سخنان اندکش بسیار به دل می نشست. نمازهای باصفایش برای همه دل نشین بود و همه را جذب می کرد. مسجدی ها می دیدند که آقا چقدر به نماز اهمیت می دهد و بعد از نماز هم می نشیند و تعقیبات مفصلی به جا می آورد، تعقیباتی که به هیچ وجه حاضر نبود از آنها بگذرد، اما شاید همه نمی دانستند که این بخش اندکی از عبادت های اوست. عبادت های آیت الله بهجت از حدود دو ساعت به اذان صبح آغاز می شد و تقریباً تا پنج ساعت بعد که از حرم برمی گشت، ادامه می یافت. بقیه روز هم اکثراً به عبادت می گذشت تا آن لحظه آخر که در رختخواب می رفت هم اگر نگاهش می کردی، می دیدی که لب هایش تکان می خورد. کار اصلی ایشان همین بود و بقیه کارها بین عبادات انجام می شد. اما عجیب بود که با این همه وقتی که برای دعا و نماز و قرآن و روزه و ذکر و زیارت می گذاشت، از تدریس و رسیدگی به امور مردم و خانواده و ... باز نمی ماند. وقتی به او می گفتند: «آقا، بس است. آخر چقدر عبادت! کمی هم به درس و بحث برسید!»، می گفت: «نگران نباش! برای من به تجربه معلوم شده که اگر از عبادات کم نشود، درسی که نیاز به یک ساعت مطالعه دارد، برای من با ده دقیقه تمام می شود».

نمی خواست یک ثانیه را هم هدر دهد. این گونه بود که همه حسرتش را می خوردند.

مرجعیت جهان تشیع

فِي السَّهْلِ يَنْبُتُ الزَّرْعُ لَا فِي الْجَبَل؛ در زمین نرم و هموار گیاه می روید، نه در [زمین سختِ] کوه.

از سال هفتادوچهار که رسماً مرجعیت آیت الله بهجت را اعلام کردند، رفته رفته مقلدانش بیشتر می شد؛ در داخل و  خارج کشور، میلیون ها نفر از ایشان تقلید می کردند. پیری و بیماری بدنش را رنجور و خسته کرده بود، ولی با همه اینها روی گشاده و اخلاق نیکویش، از یادت می برد که او مرجع تقلید جهان تشیع است و بیش از نود سال سن دارد و چند جور مریضی. آن رنج ها را به جان می خرید و با صبر و حوصله با اطرافیان برخورد می نمود؛ حتی با آنهایی که خلاف ادب رفتار می کردند. حواسش به دوستان و اطرافیان بود، اگر شخص آشنایی التماس دعا می گفت، تا مدت ها بعد آقا از او سؤال می کرد که مشکلش حل شده یا نه. آن قدر پی گیر بود که اگر فرزندش بیمار می شد، می گفت: «به آقا نگویید که فکر ایشان مشغول نشود».

آن قدر صمیمی بود که فکر می کردی، نزدیک ترین شخص به آقا هستی، ولی گویا همه اطرافیان همین تصور را داشتند!

وفات عبد محبوب خدا

بَكَتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ وَ بِقَاعُ الْأَرْضِ الَّتِي كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلَيْهَا وَ أَبْوَابُ السَّمَاءِ الَّتِي كَانَ يُصْعَدُ فِيهَا بِأَعْمَالِه‏؛ [پس از آنکه بنده مؤمن از دنیا می رود] ملائکه و جایهایی که در زمین بر روی آن خدا را عبادت می کرد، و همچنین درهای آسمان که اعمالش از آن به بالا صعود می کرد، بر او می گریند.

جمعه بیست وپنجم اردیبهشت آخرین روضه آقا بود و آخرین باری بود که دیوارهای مسجد، آقا را می دیدند. گویا زمین مسجد می فهمید که قدم های آقا سبک شده است و میل رفتن دارد. مسجد بغض کرده بود. زمین تنگ شده بود و آسمان سنگین بود، ولی ما بی خبر.

شاید همان روز بود که به همسرش گفت: «فلانی را در فومن می شناختی؟ این شعر را می خواند: «یاران و برادران مرا یاد کنید// رفتم سفری که آمدن نیست مرا» و این آخرین حرفش با او بود.

روز بیست وششم هم می خواست به درس برود، آماده شده بود، ولی ناگهان تصمیمش عوض شد و برگشت تا مسجد و محراب همچنان بغض آلود باقی بماند. وقت رفتن نزدیک می شد، ولی ما بی خبر.

روز بیست وهفتم اردیبهشت ١٣٨٨ روز رفتن بود، ولی باز هم ما بی خبر؛ آخر در روز پایانی هم چیزی از آرامش همیشگی اش کم نشد، تا آنجا که حتی نزدیک ترین افراد هم گمان نمی کردند این لحظه های آخر است. نماز صبح را نشسته خواند. فرزند دید که حال پدر تعریفی ندارد. با دکتر تماس گرفت و او هم آمد، ولی حتی دکتر هم گمان نمی کرد که این لحظه ها، لحظه های آخر است. قرار شد که آقا را به بیمارستان ببرند. هوا ابری شده بود. رعد و برق می زد. بغض آسمان ترکیده بود.

هوا که صاف شد، فرزند بالای سر پدر آمد تا او را آماده رفتن کند، ولی پدر زودتر رفته بود.

رفتم سفری که آمدن نیست مرا ...

منبع : مرکز حفظ و نشر آثار آیت الله بهجت قدس سره - زندگی نامه آیت الله بهجت قدس سره - از تولد تا وفات، در ده روایت