کتاب خواندن برای آموختن

کتاب خواندن برای آموختن

در یادداشت های قبلی، درباره ی یکی از روش های کتاب خواندن، یعنی «کتاب خواندن برای لذت بردن»، صحبت کردیم. اما همانطور که پیش تر هم گفتیم، خواندن می تواند هدف های متفاوتی داشته باشد. این متن، قرار است به یکی دیگر از اهدافِ کتاب خواندن، یعنی «آموختن» بپردازد.

شاید فکر کنید که لذت بردن و آموختن می توانند تداخلی با هم نداشته باشند. باید بگوییم که حق با شماست. منظور از این متن، این نیست که وقتی از خواندن کتابی لذت می بریم، از آن چیزی نمی آموزیم. همچنین این معنی را هم ندارد که وقتی کتابی را برای آموختن می خوانیم، نمی توانیم از آن لذت ببریم.

هدف این یادداشت خواندنِ کتاب هایی است که هدفِ اصلی نویسنده برای نوشتن آن، لذت بردن مخاطب نبوده است. اما ممکن است در سطوح بعدیِ اهداف او فرض شده باشد. این نوع از خواندن، برای کتاب هایی کاربرد دارد که نویسنده نکاتی آموزنده را گردِ هم آورده و هدفش انتقال تجربیات و آموزش مفاهیم بوده که معمولاً کتاب های ناداستان (nonfiction)، کتاب های دانشگاهی یا کتاب های تخصصی را شامل می شوند. برای خواندنِ این کتاب ها، معمولاً لازم است روزهای بیشتری را به خواندنِ آن ها اختصاص دهید. حتی ممکن است کتاب دیگری را به صورتِ موازی به قصد لذت بردن با این کتاب پیش ببرید.

مورتیمر ادلر فیلسوفِ آمریکایی در کتابِ «چگونه کتاب بخوانیم» می گوید: «همه ی ما در دوران دبستان آموخته ایم که چطور بخوانیم، اما آیا آموخته ایم که چطور خوب کتاب بخوانیم؟»

او معتقد است که هدفِ مردم، از خواندنِ مطالب روزمره ای که در روزنامه ها و رسانه هایی از این قبیل می خوانند، دریافت اطلاعات است؛ نه آموختن. همچنین معتقد است که: «کتاب خواندن به قصد آموختن، فعالیتی آموختنی است.»

ادلر برای اینکه خواننده های کتاب، تفاوتِ انواع خواندن را متوجه شوند، می گوید: «خواندنِ هر آن چیزی که به راحتی هضم شود، خواندن برای دریافت اطلاعات است و نه برای آموختن.» به این ترتیب، ادلر کتاب خواندن را در چهار سطح دسته بندی می کند:

سطح اول، خواندن مقدماتی (Elementary Reading)

این سطح، نوعی از خواندن است که از سال های ابتدای تحصیلمان آموخته ایم. تأکید آن بر مفهومِ ظاهری کلمات و جملات است که معمولاً همه ی ما در خواندن هایمان از آن استفاده می کنیم.

سطح دوم، خواندن اجمالی (Inspectional Reading)

در این سطح، لازم است که نگاهی به فهرست مطالب و تصاویر بیندازیم و چند خط از کتاب را تصادفی بخوانیم. و یا شروع به خواندنِ متنِ کتاب کنیم بدون آنکه در حاشیه ی متن ها چیزی بنویسیم و یا مکث کنیم. اهمیتی ندارد که تمام مطالبِ کتاب را متوجه شویم. این نوع خواندن، به ما کمک می کند بفهمیم که آیا می خواهیم برای خواندن این کتاب زمان صرف کنیم یا نه. در برخی از موارد، این نوع از خواندن، تمامِ آنچه از متن می خواستیم را برای ما فراهم می کند. اما اگر بخواهیم نکاتِ بیشتری را بدانیم، باید به سطوح بعدی برویم.

سطح سوم، خواندن تحلیلی (Analytical Reading)

فرانسیس بیکن، فیلسوف و نویسندۀ اهل انگلیس می گوید: «بعضی از کتاب ها را باید چشید. بعضی دیگر را باید بلعید، و بعضی دیگر را باید خواند و جوید و هضم کرد.»

خواندنِ تحلیلی را می توان معادلِ جویدن و هضم کردنِ کتاب دانست. خواندنِ تحلیلی، خواندنِ دقیق و تمام و کمال کتاب است. در این سطح، مانند این است که مغزِ شما مطالبِ کتاب را حفر می کند تا عمقِ مطالب را بفهمد. در این سطح از کتاب خواندن، لازم است که مطالب کتاب را طبقه بندی کنید و سؤالِ اصلی نویسنده را دربیاورید. در یادداشت های بعدی به راهکارهای خواندن تحلیلی مفصل خواهیم پرداخت.

سطح چهارم، خواندن تلفیقی (Syntopical Reading)

در این سطح، لازم است که اصطلاحات و لغاتِ کلیدیِ نویسنده را شناسایی کنید و برداشتِ خودتان را از آن ها یادداشت کنید. سؤالات خودتان را به سؤالات نویسنده اضافه کنید و تلاش کنید که پاسخ های محتمل را پیدا کنید.

البته لزومی ندارد که تمامِ سؤالاتِ شما پاسخ داده شود. ممکن است سؤال هایتان پاسخ های متعدد یا حتی متضادی داشته باشند. می توانید متون یا مقالاتِ مرتبط با کتاب را هم پیدا کنید و نکاتی را که از آن ها هم دریافت کرده اید، با هم تلفیق کنید. بعد از آنکه در این سطح قرار گرفتید، می توانید نظراتِ محکمی درباره ی موضوع کتاب ارائه کنید.

در نهایت می توان گفت ادلر معتقد است هدفِ شما از کتاب خواندن، نوعِ خواندنِ شما را معلوم می کند. به گفته ی او، زمانی که روزنامه می خوانید، ممکن است از مطالبی رد شوید یا مطالبی را دو بار بخوانید. اما بسیاری از کتاب ها هستند که باید مطالبِ آن را دقیق بخوانید تا بتوانید فصل های بعدی را شروع کنید.

اگر شما هم مخاطبِ چنین کتاب هایی هستید، یادداشت های بعدی ما را دنبال کنید. در ادامه ی این یادداشت، به یکی از راهکارهای خواندن برای آموختن (روشِ SQ4R) خواهیم پرداخت. 

در یادداشت ارائه راهکاری کاربردی کتاب خواندن برای آموختن در مورد شیوه های عملی این سبک از خواندن بیشتر توضیح می دهیم.

 

منبع : طاقچه