چطور فلسفه کمک می کند بهتر تصمیم بگیریم؟

چطور فلسفه کمک می کند بهتر تصمیم بگیریم؟

روز ۲۱ نوامبر سال ۲۰۰۲، برای اولین بار سازمان یونسکو به فکرِ نام گذاری روزی به نام روز فلسفه افتاد. این سازمان، سومین پنجشنبه نوامبرِ هر سال را به عنوان روز جهانی فلسفه نامگذاری کرد. امروز سالروز روز جهانی فلسفه در سال ۲۰۰۲ است. هدف این روز، ترویج فلسفه و فلسفه ورزی تعداد بیشتری از انسان هاست. سازمان یونسکو، هر سال همایش های بزرگی برگزار می کند و صاحب نظران را دور هم جمع می کند.

به بهانه ی امروز، تصمیم گرفتیم که دو کتاب از کتاب های مجموعه «راهنمای اندیشه ورزان»، انتشارات نشر نو را معرفی کنیم؛ کتاب هایی که بیشتر از آنکه به مفهومِ فلسفه و تاریخچه آن بپردازند، به تکنیک های فلسفی برای گفت وگو پرداخته اند و برای طیف وسیع تری از مخاطبان نوشته شده اند.

 مفهوم ها و ابزارهای تفکر نقادانه

کتاب های مجموعه راهنمای اندیشه ورزانِ نشر نو، کتاب هایی هستند که طبق آنچه در ابتدای کتاب ها نوشته اند، برای همه اندیشه ورزان تهیه شده اند؛ هم برای کسانی که به کارهای فکری حرفه ای (مثل پژوهش و تحصیل و تدریس) مشغول اند، هم برای کسانی که می خواهند بهتر بیندیشند تا در زندگی روزمره شان بهتر تصمیم بگیرند و کمتر خطا کنند.

کتابِ اول، کتاب «مفهوم ها و ابزارهای تفکر نقادانه» است که به نوعی مهم ترین کتابِ این مجموعه و پایه و اساسِ باقی کتاب ها به شمار می آید. در ابتدای این کتاب آمده است: «همه ما می اندیشیم. اندیشیدن طبیعت ماست. اما بسیاری از «اندیشیدن»های ما، اگر آن ها را به حال خود رها کنیم و بر آن ها نظارت نکنیم، متعصبانه، تحریف شده، بخشی نگرانه، ناآگاهانه یا آلوده به پیش داوری می شوند؛ ولی نکته اینجاست که اندیشیدن ما بر کیفیت زندگی و نتیجه کارهایمان مستقیماً تأثیر می گذارد. بی کیفیتی اندیشیدن، زیان های فراوانی به ما می رساند و بر کل زندگیمان تأثیر منفی می گذارد. بنابراین، ضرورت دارد که برای ارتقای کیفیت اندیشیدنمان و رسیدن به تعالی فکری کاری بکنیم.»

اگر فکر کنیم که توانایی نگاهِ نقادانه، از توانایی هایی است که هر فردی با هر رشته و تخصصی باید آن را داشته باشد، درواقع آنطور که کتاب تعریف می کند، اگر این موضوع را برای همه لازم بدانیم که نگاهی بدون تعصب، بدون پیش داوری و آگاهانه به موضوعاتِ مختلف داشته باشند، این کتاب، مناسبِ همه می تواند باشد.

این کتاب، از مفاهیمی صحبت می کند که هر فردی به هنگام گفت وگو باید به آن ها مسلط باشد. در این کتاب، تفکر نقادانه تعریف و موشکافی می شود و درنهایت ابزارها و تکنیک هایی به خواننده ارائه می شود که بتوانند از آن ها در زندگیِ شخصی و در گفت وگوهای روزمره استفاده کند.

مغالطه های پرکاربرد

کتابِ دوم، کتاب «مغالطه های پرکاربرد» است؛ کتابی که حتماً مثال هایش را در گفت وگوهای روزمره تان زیاد دیده و شنیده اید. در بخش «سخنی با خواننده»ی این کتاب آمده است:

«مغالطه، یکی از مفاهیم مهم در زندگی انسان است؛ زیرا بخش بزرگی از اندیشیدن انسان خودفریبی یا دیگرفریبی است. انسان در حالت طبیعی اش به سمت حقیقت حرکت نمی کند و حتی دوست دارِ حقیقت هم نیست؛ خودش را دوست می دارد و چیزهایی را که به او خدمت می کنند و او را بهتر از آنچه هست نشان می دهند و خواسته هایش را برآورده می کنند؛ چیزهایی را دوست می دارد که عامل های «تهدیدکننده»ی او را شناسایی و نابود می کنند.»

این کتاب، برای روشن کردنِ مفهوم مغالطه تنها به گفتنِ نامِ مغالطات نمی پردازد و حتی این کار را تا حدودی بیهوده می داند؛ چون معتقد است که خواننده های کتاب، صرفاً اسم و تعریف مغالطه ها را به خاطر می سپرند و چیز زیادی یا نمی گیرند و همان اسم ها و تعریف ها را هم بسیار زود از یاد می برند. کتاب، از روشِ دیگری برای آموزش مفهومِ مغالطات استفاده می کند؛ در فرآیندِ هر مغالطه، مغزِ انسان فرآیندی را طی می کند تا منافع و امیالش محقق شوند و کتاب برای روشن کردنِ مفهوم هر مغالطه، فرآیندِ طی شده توسط مغز انسان را توضیح می دهد. در این روش، خواننده ها بینشی به شیوه کارِ ذهن در این زمینه پیدا می کنند؛ اینکه ذهن انسان چگونه برای پیش بردن هدف هایش از استدلال های ناصحیح و «ترفند»های فکری استفاده می کند.

مرگ سقراط؛ اثر ژاک لویی داوید

فلسفه و ادبیات

در طول تاریخ، «فلسفه» و «ادبیات» هیچ گاه از هم جدا نبوده اند و همواره در حال دادوستد و تعامل بوده اند؛ هر شعر و داستان و رمانی، بالاخره رگه هایی از فلسفه را در خود دارد. اما اینکه دقیقاً این دو شاخه از علم چه نوع ارتباطی با هم دارند و کجا از هم منفصل می شوند، همواره محل بحث صاحب نظران بسیاری بوده است. فلسفه و ادبیات، هر کدام آنقدر گسترده و پیچیده هستند و آنقدر حوزه های آن ها با هم تنیده شده که نمی شود مرز دقیقی بینِ آن ها قائل شد. پس در هر کتاب شعر و داستانی نیز می توانید قدری فلسفه پیدا کنید اگر با عینک فلسفی آنها را بخوانید.

شما چه کتاب های فلسفی خوبی می شناسید که کمک می کند بهتر بیندیشیم و تصمیم بگیریم؟

منبع : طاقچه