آواتار/کمال ادب

امام صادق(علیه السلام): كمال ادب و مروت در هفت چیز است: عقل، بردبارى، صبر، ملایمت، سكوت، خوش اخلاقى و مدارا.*
ادب در روایات رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و ائمۀ هدی(علیهم السلام):
واژۀ ادب در جوامع روائی شیعه و سنّی فراوان به كار رفته است و بسیاری از موارد به اصول رفتاری و بعضاً‌ به اصول اخلاقی اشاره دارد.

1ـ جایگاه ادب:
حضرت امام علی(علیه السلام) ادب را به مواردی از احکام خود چنین تعریف می نمایند:
 الف: ادب، كمال آدمی است.[۱]
ب: ادب بهترین خوی است.[۲]
ج: بهترین شرافت، ادب است.[۳]
د: ادب نیكوترین همنشین، بهترین میراث برای فرزندان، بهترین پشتیبان و همنشین برای انسان خواهد بود. در این گروه از روایات، امام علی(علیه السلام) ادب را تعریف به صفت نموده اند، بر این اساس تعبیر ادب به خوی بهتر، منظور همان عملی است که باعث ملکه «خُلق و خوی نیکو» می گردد.

 2ـ عقل و ادب:
جایگاه ادب در بیان نورانی مولا علی(علیه السلام) عقل شمرده شده و فرموده اند: «هر چیزی محتاج عقل است و عقل محتاج ادب است». از این روایت نورانی حضرت امیر(علیه السلام) استفاده می شود که امور عقلی در بروز و ظهور خود محتاج ظرفی است که به آن ادب گفته می شود. همچنین فرمودند: «ادب نیكو، زیور عقل و خرد است»[۴]، امام حسین(علیه السلام) در یك روایت نورانی می فرمایند: «كسی كه عقل ندارد، ادب نیز نخواهد داشت».[۵]

3ـ دست آوردهای ادب:
از روایات نورانی ائمه(علیهم السلام) معلوم می شود كه: «ادب نیكو سبب تزكیۀ اخلاق می شود و هر كه دلدادۀ ادب باشد، بدی-هایش كم شود».[۶] ادب باعث رسیدن انسان ها به کمال می شود[۷] و موجب سامان یافتن آدمی و قوام و استواریش در امور می گردد[۸]. در بعضی از روایات، از وجود مقدّس امام علی(علیه السلام) آمده است که: «ای مؤمن! این دانش و ادب جان بهای توست، پس در فراگرفتن آن دو، کوشا باش که هر چه بر دانش و ادب افزوده شود، قدر و ارزشت فزونی گیرد».[۹] بنابر این قدر و منزلت و ارزش وجودی هر انسانی به میزان رعایت ادب در رفتار و عمل اوست. هرچه در برخوردهای اجتماعی، خانوادگی خود، نسبت به همنوعان، چه فرادست و چه فرو دست خود باشند، مؤدبانه تر و با ظرافت بیشتر رفتار کند، قدر و منزلتش بالاتر خواهد رفت و متقابلاً هرچه از میزان رعایت ادب بکاهد، از قدر و منزلتش کاسته می شود. هرکس ادبش فزونی شود، بدی هایش کم شود[۱۰]، و مایۀ درستی و اصلاح خرد شود.

4ـ بهترین ادب:
امام علی(علیه السلام): «بهترین ادب آن است كه انسان در حد و مرز خود بماند و از اندازۀ خود تجاوز نكند». «خویشتن داری به هنگام خواهش و ترس، از بهترین ادب هاست». امام علی(علیه السلام) همچنین فرمودند: «بهترین ادب آن است که تو را از نارواها باز دارد»، برگزیدن راستی و دوری از دروغ، زیباترین و برترین ادب است و خویشتن داری به هنگام خواهش و ترس، از بهترین ادب ها است.[۱۱]
آنچه به اختصار گذشت، قطره ای از اقیانوس مواج روایات نورانی اهل بیت عصمت و طهارت ـ علیهم السلام ـ در بعضی از موضوعات است و به روشنی قابل درك است كه غور در این اقیانوس معرفت به منظور فهم ادب، با وحدت موضوع و پژوهش مستقل، دستآوردهای گرانسنگی را حاصل خواهد نمود. اما با عنایت به موضوع پژوهش حاضر، بیش از این، گنجایش بررسی روایات وجود ندارد.

پی نوشت :
*.معدن الجواهر ص 59
۱. غررالحكم، حدیث  995 و 335.
۲. همان.
۳. غررالحکم، حدیث 995 و 335.
۴. همان، حدیث شمارۀ 7412.
۵. بحارالانوار،‌ ج77، ص131.
۶. غرر الحكم، حدیث  5520 و 8271.
۷. غررالحکم، حدیث شمارۀ 998.
۸. غررالحکم، حدیث شمارۀ 6335.
۹. بحارالانوار، ج75، ص66، باب 44  «الادب».
۱۰. غررالحکم، حدیث  8089 و 8142 و 4411 و 10596.
۱۱. غرر الحکم، حدیث شماره های 3241 و 3298 و 4488 و 5932.
-------------------------------
مطالعه بیشتر در:
ادب برترین سرمایه است