رأی 12 فروردین به قانون اساسی ، آگاهانه یا احساسی؟

پرسش : آیا این اشکال وارد نیست که در 12 فروردین ماه 1358 رأی به قانون اساسی آگاهانه و عالمانه نبود بلکه در اثر احساسات مذهبی و یا تقلید بوده است لذا دارای اعتبار کافی هم نیستند؟

پاسخ : 
اشکال فوق در مورد تمام نظام هایی که بر اساس اکثریت آرا و دموکراتیک اداره می شوند، ممکن است مطرح شود و اختصاصی به نظام جمهوری اسلامی ایران ندارد. در این رابطه یا باید نظام دموکراسی و مراجعه به آرای عمومی را نپذیریم (که این صحیح نیست) و یا اگر پذیرفتیم، لوازم آن را نیز باید قبول کنیم. در هر صورت جواب سؤال مذکور به شرح ذیل بیان می شود: 
1ـ اشکال گیرنده، باید ناآگاهی مردم و احساساتی بودن آن ها را اثبات کند; در حالی که انصاف حکم می کند که مردم ایران در دوران انقلاب و اوایل پیروزی به عالی ترین روحیات و فرهنگ و تفکر اسلامی دست یافته بودند که نمونه اش در هیچ جای دنیا و تاریخ یافت نمی شود. 
2ـ معمولا روش وضع و تصویب قانون اساسی در کشورها یا تحت نظر یک مقام رسمی و صلاحیت دار، مثل سلطان و پادشاه است، یا از طریق مردم و انتخابات مردمی است. در روش دوّم، مردم یا مستقیماً در وضع و تصویب قانون اساسی دخالت دارند; مثل دولت شهرهای یونان باستان یا غیرمستقیم از راه انتخاب نمایندگان و خبرگان قانون اساسی. طریق اول به دلیل مخالفت با دموکراسی و طریق دوّم در نوع انتخاب مستقیم آن به دلیل مشکلات زیادی که دارد، در دنیای کنونی رایج و معمول نیست; امّا در روش تصویب غیرمستقیم، مردم وکلای امین و مورد اعتماد خویش را بر می گزینند و به آن ها این حق را می دهند تا یک قانون اساسی مناسب برای نظام تدوین و تصویب نمایند. در این فرض، بعضی از کشورها پس از تصویب مجلس خبرگان، قانون اساسی را مجدداً به آرای ملت می گذارند و در بعضی از کشورها این کار انجام نمی شود. 
در جمهوری اسلامی ایران به امر مبارک امام خمینی(قدس سره) قانون اساسی مصوب خبرگان مجدداً به رأی ملّت گذاشته شد و مردم با 2/98% به آن رأی مثبت دادند. حال حتی اگر فرض کنیم رأی ملّت به خاطر احساسات مذهبی و یا ناآگاهی از مسائل حقوقی بوده باشد چطور می توان این موضوع را نادیده گرفت که قانون اساسی، توسط خبرگان متخصص و نمایندگان مردم مورد وضع و تصویب قرار گرفت; یعنی همان مرحله ای که در بسیاری از کشورهای جهان صرفاً به آن اکتفا می شود. 
3ـ به هیچ وجه پذیرفته نیست که مردم نسبت به محتوای قانون اساسی منتخب، ناآگاه بودند; زیرا در زمان وضع و تصویب این قانون، مذاکرات مجلس خبرگان روزانه برای مردم از طریق رسانه های عمومی خصوصاً سیمای جمهوری اسلامی پخش می شد و کسانی هم در مخالفت با برخی از اصول آن در روزنامه ها یا سخن رانی ها ایراد سخن می کردند و ملّت را در جریان امر قرار می داند; به نحوی که دولت موقت به خاطر مخالفت با بعضی از اصول مصوب آن، خواهان انحلال مجلس خبرگان شد. با این حال چگونه می توان ادعا کرد که مردم در زمان رفراندم قانون اساسی، ناآگاه و احساساتی بودند و رأی آن ها اعتباری ندارد؟ 
4ـ مردم مسلمان ایران از زمان شروع نهضت اسلامی ایران از 15 خرداد 1342 گوش به فرمان امام خمینی(قدس سره) بوده و ایشان را به عنوان رهبر خویش برگزیدند. در دوران مبارزه با شاه و در سال های 57 ـ 67 در راهپیمایی ها، تظاهرات و تجمعات خویش خواهان برپایی حکومت اسلامی معرّفی شده از جانب امام(قدس سره) بودند و در این راه، نه تنها از هیچ کوششی دریغ نورزیدند بلکه مجاهدت ها، شکنجه ها و شهادت ها را با جان و دل پذیرا شده و تحمل کردند. با این اوصاف چگونه می توان این ملت مجاهد و روشن ضمیر را ناآگاه و احساساتی معرّفی کرد و حضرت امام(ره) فردی روشن و مدیر و مدبر بودند که دوست و دشمن به سیاست و تدبیر والای ایشان اذعان دارد پس چگونه ممکن است چنین رهبری که غمخوار و دلسوز ملت خود بوده و برای اسلام و رهایی مردم سالها تبعید و خطرهای جانی را خریده است خلاف صلاح و مصلحت مردم حرکت کرده باشد و در مقابل تقویت قانون اساسی که معتبر نبوده و سکوت نموده باشد. 
5ـ رجوع به متخصص در حلّ مشکلات، نه تنها عیب نیست بلکه در هر امری یک عمل پسندیده، لازم و حیاتی است. حال اگر فرض بگیریم که در این ملت کسانی بودند که به قانون و مسائل حقوقی آشنا نبودند، ولی از باب رجوع به متخصص (با توجه به این که متخصصینی قانونی اساسی را تصویب کرده و سایر متخصصین و مراجع تقلید وقت هم توصیه به شرکت در انتخابات و رأی مثبت به قانون اساسی داشته اند) به این قانون اساسی رأی مثبت دادند. این نه تنها هیچ عیبی نیست بلکه شرط لازم و ضروری یک زندگی اجتماعی فعّال و پویا است. 
6ـ میزن پذیرش اعمال حقوقی و انتخاباتی در همه جای دنیا، شرکت اکثریت ملت و رأی مثبت آن ها به موضوع انتخابات است; نه داعی و انگیزه ی آن ها. 
7ـ چه تضمینی وجود دارد که رفراندم جدید، خالی از این اشکال باشد و یا با فرض خالی بودن از این اشکال، چه ضمانتی است که در آینده با همین اشکال و سؤال مواجه نشود؟ پس چنین اشکالاتی و ادعاهایی نه تنها وارد نیست بلکه در بردارنده سوء غرفی طرح کنندگان آن و وجود برخی نیت های پلید است که می خواهد به نحوی انتقام فرهنگی از انقلاب و مردم مجاهد ایران بگیرد.

منبع: راسخون