درگذشت شیخ محمد غزالی روحانی و مصلح بزرگ مصری (1996م)

شیخ محمد غزالی، روحانی مسلمان و مصلح بزرگ مصری، در سال 1917م در مصر به دنیا آمد. وی در ده سالگی موفق به حفظ كل قرآن مجید شد و وارد الازهر گردید. شیخ محمد غزالی در 24 سالگی از دانشكده وعظ و تبلیغ فارغ التحصیل شد و با اخذ اجاره دعوت و ارشاد و تدریس، به اصلاح گری و خرافه زدایى پرداخت. وی پس از چندی، با عزیمت به كشور الجزایر، سالیانی چند، ریاست شورای معارف اسلامی یكی از دانشگاه های آن كشور را برعهده گرفت و درس های پر رونقی را در این مكان در مقاطع عالی ارائه داد. هم چنین درس های تفسیر موضوعی قرآنِ شیخ غزالی كه از تلویزیون الجزایر پخش می گردید، مورد توجه خاص و عام قرار می گرفت. غزالی بیش از هر چیز به تحولی فرهنگی در جهان اسلام معتقد بود و به رغم سابقه ای روشن و فعال در مبارزات سیاسی، چشم امید خویش را بر رفع نقیصه های درونی در معرفت حقایق دوخته بود. وی بر آن بود كه بدون تدارك اندیشه و فرهنگی پویا و اسلامی، نمی توان در برابر تهاجم سیاسی جهان استكباری ایستاد. غزالی می گفت: "من بر این عقیده هستم كه حتی اگر تمدن شرق كمونیست و غرب صلیبی از هم بپاشد، باز گرهی از مشكلات كنونی جهان اسلام گشوده نخواهد شد، چرا كه گرفتاری های ما از درونْ نشأت می گیرد و همه ناشی از عوامل خارجی نیست. البته فشار خارجی هست، اما عامل اصلی گرفتاری های امت اسلام را باید در بافت و ساختار داخلی آن جستجو كرد." با نگاهی گذرا، اساس اندیشه های شیخ محمد غزالی را می توان بر سه پایه اصلاح معرفت دینی، تقریب مذاهب و ردّ اندیشه های قومی، استوار دانست. او در این راه كوشید تا در آثار گوناگون خویش، چهره زلال قرآن و سنت را از غبار تعصب های بیهوده و افراطی پاك كند. وی راه خود را از سلفی گری و ارتجاع رایج و وهابیت جدا كرد و در محافل و جوامع اهل سنت از حریم اسلام ناب و اهل بیت به دفاع برخاست. غزالی همیشه با نگاهی مثبت به انقلاب اسلامی ایران می نگریست و پیروزی انقلاب را پیروزی بزرگ تمام مسلمانان می دانست. وی سخت مجذوب شخصیت امام خمینی(ره) رهبر كبیر انقلاب اسلامی ایران بود و چهره های شاخص و مبرّز دینی ایران اسلامی را به دفعاتْ می ستود. غزالی به منظور شركت در كنفرانس اندیشه اسلامی در سال 1985م، سفری به ایران داشت و در خلال آن توانست طرح كلی اندیشه های اصلاح گرایانه خویش را ارائه دهد. وی در همین راستا و با هدف بیان دیدگاه های اسلام در زندگی، كتاب های متعددی به نگارش درآورد كه اسلام و اوضاع اقتصادی، اسلام و استبداد سیاسی، نبرد دین، كارزارِ قرآن و ریشه های عقلی و قلبی ایمان از آن جمله اند. شیخ محمد غزالی سرانجام در حالی كه برای حضور در كنفرانس فرهنگی در ریاض به سر می برد، در یازدهم مارس 1996م دچار سكته قلبی گردید و در 79 سالگی درگذشت و در قبرستان بقیع به خاك سپرده شد.