شرح و تفسیر دعای روز نهم ماه رمضان از حجت الاسلام سید محمدتقی قادری
شرح و تفسیر دعای روز نهم ماه رمضان از حجت الاسلام سید محمدتقی قادری
خدایا از رحمت واسعه خودت نصیب من کن؛ اگر می خواهیم رحمت واسعه الهی شامل حال ما شود باید بر زیر دستانمان رحم کنیم، از قدیم معروف بود و می گفتند «اِرْحَم تُرْحَم» یعنی رحم کن تا مورد رحم قرار بگیری. در ادامه، شرح و تفسیر دعای روز نهم ماه رمضان از حجت الاسلام و المسلمین سید محمدتقی قادری را تقدیم روزه داران و میهمانان سفره الهی می نماییم.
متن و ترجمه دعای روز نهم ماه رمضان
«اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي فِيْهِ نَصِيبا مِنْ رَحْمَتِكَ الواسِعَةِ، وَاهْدِنِي فِيْهِ لِبَراهِينِكَ السَّاطِعَةِ، وَخُذْ بِناصِيَتِي إِلى مَرْضاتِكَ الجامِعَةِ، بِمَحَبَّتِكَ يا أَمَلَ المُشْتاقِين : خدایا قرار ده برایم در این روز بهره‌ای از رحمت وسیعت، و راهنمایی‌ام کن در این ماه به سوی دلیل‌های درخشانت، و مرا به سوی موجبات خوشنودی همه جانبه‌ات سوق ده، به حق محبتت ای آرزوی مشتاقان»
شرح و تفسیر دعای روز نهم ماه رمضان
در دعای روز نهم صائم و روزه دار سه خواسته را از ذات اقدس الهی طلب می کند. با بیان نکاتی به شرح و تفسیر هریک از این درخواست ها می پردازیم؛
شرح فراز اول دعای روز نهم ماه رمضان
«اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي فِيْهِ نَصِيبا مِنْ رَحْمَتِكَ الواسِعَةِ: خدایا قرار ده برایم در این روز بهره‌ای از رحمت وسیعت» شرح و تفسیر این فراز مبتنی بر بیان و توضیح دو نکته است:
نکته اول؛ یکی از صفات جمال که حق تعالی در ایات قرآن به آن توصیف شده است داشتن صفت «رحمت واسعه» است، از همین رو خداوند متعال در آیه (174) سوره انعام خطاب به پیامبرش می فرماید: «فَاِن کَذَّبُوکَ فَقُل رَّبُّکُمْ ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ وَلاَ یُرَدُّ بَاْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ المُجْرِمِينَ: پس اگر تو را (ای پیغمبر) تکذیب کنند بگو خدای شما با آنکه دارای رحمت بی منت‌هاست (اما) عذابش را از فرقه بدکاران باز نخواهد داشت.»
نکته دوم؛ خدا یک رحمت عامه دارد و یک رحمت خاصه. رحمت عامه حق تعالى فراگیر و شامل رحمت خاصه نیزهست. رحمت عامه رحمتى است که خداوند به همه موجودات دارد، دائماً دارد به همه موجودات افاضه فیض مى‌کند. وجودشان رحمت خداست، هرچه از وجود به آنها افاضه مى‌کند رحمت خداست؛ در این رحمت‌همه شریکند، مؤمن و کافر و مشرک همه شریکند، ولى از آنجایى که انسان را خدا به مصلحت خودش فاعل مختار قرار داده است اگر تکلیف الهى را انجام بدهد به سعادت آخرت مى‌رسد و اگر انجام ندهد سعادت آخرت نصیبش نمى‌شود. لذا رحمت در آخرت از کافر، منقطع است. چرا؟ براى اینکه خودش، خود را از گستره‌استحقاق رحمت بیرون بوده است. خداوند خود فرموده است که ثواب آخرت فقط براى کسى است که ایمان به خدا داشته باشد؛ او که به اختیار خودش ایمان نیاورده‌است، پس سعادت آخرت نصیبش نمى‌شود بلکه شقاوت شامل حالش خواهد شد ولی مؤمن هرچند ممکن است از سر تقصیر یا قصور مرتکب معصیت شده باشد ولی ظرفیت قابلیت رحمت واسعه حق تعالی را دارد ومی تواند باتوسل به اسماء وصفات حسنای خدا مشمول رحمت واسعه شود. ازهمین روست دردعای روز نهم این چنین دعا می کند: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي فِيْهِ نَصِيبا مِنْ رَحْمَتِكَ الواسِعَةِ:،خدایا قرار ده برایم در این روز بهره‌ای از رحمت وسیعت»
شرح فراز دوم دعای روز نهم ماه رمضان
«وَاهْدِنِي فِيْهِ لِبَراهِينِكَ السَّاطِعَ: و راهنمایی‌ام کن در این ماه به سوی دلیل‌های درخشانت» شرح و تفسیر این فراز دوم از دعای روز نهم و اینکه مقصود از «برهان ساطع» چیست مبتنی بر بیان دو نکته مهم است:
نکته اول؛ این است اساس و پایه دین بر برهان، استدلال و حجت است، از همین رو قرآن کریم در مقابله با مشرکین از راه «برهان» وارد شده از آنان می خواهد برای ادعای خودشان «برهان» ارائه کنند؛ «أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً قُلْ هاتُوا بُرْهانَکمْ هذا ذِکرُ مَنْ مَعِی وَ ذِکرُ مَنْ قَبْلی بَلْ أَکثَرُهُمْ لا یعْلَمُونَ الْحَقَّ فَهُمْ مُعْرِضُون » آیا به جای او خدایانی برای خود گرفته اند؟ بگو: «برهانتان را بیاورید.» این است یادکرد هر که با من است و یاد کرد هر که پیش از من بوده. [نه!] بلکه بیشترشان حق را نمی شناسند و در نتیجه از آن رویگردانند.» ودر مقابل برای اثبات حقانیت خود نیز ارائه حجت برهان تکیه کرده وخطاب به آنان می گوید:«یا أَیهَا النَّاسُ قَدْ جاءَکمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّکمْ وَ أَنْزَلْنا إِلَیکمْ نُوراً مُبیناً» ؛ «ای مردم، در حقیقت برای شما از جانب پروردگارتان برهانی آمده است، و ما به سوی شما نوری تابناک فرو فرستاده ایم.»
نکته دوم؛ قابل تامل و دقت این است «برهان» خود دو صورت دارد؛
صورت اول ازبرهان «برهان قاطع» است، و«برهان قاطع» آن دلیل و حجتی است که برای منکر حق آورده می شود آنچنان این برهان قوی است که باورغلط شخص را می برد و قیچی می کند و او را در برابر حق اگر اهل لجاجت نباشد تسلیم می کند برای نمونه: روزی زندیقی (کسی که عقیده به خداوند ندارد) خدمت امام صادق (علیه السلام) رسید و سئوال کرد چه می شود که اگر این دنیا نتیجه آفرینش چند نفر باشد؟ یعنی چه اشکالی دارد که آفریدگار مثلاً دو نفر باشند؟امام صادق (علیه السلام) سئوال زندیق را با دلیل عقلی پاسخ می دهد چرا که وی زندیق است و به قرآن و سنت اعتقادی ندارد. از این رو امام (علیه السلام) در پاسخ فرمود: «این که ادعا می کنی خداوند دو تا باشد از این سه حال خارج نیست؛
1) یا هر دو قدیم هستند و قوی؛
2) یا هر دو ضعیف هستند؛
3) یکی ضعیف است و دیگری قوی،
اگر هر دو قویند، پس چرا یکی از آنها دیگری را دفع نکند تا در اداره جهان هستی تنها باشد، و اگر یکی را قوی و دیگری را ضعیف پنداری، گفتار ما ثابت شود که خدا یکی است به علت ناتوانی و ضعفی که در دیگری آشکار است، و اگر هر دو ضعیف باشند پیداست که هیچ یک خدا نخواهد بود.
صورت دوم «برهان ساطع» است. «برهان ساطع» برهانی نیست که بخواهد دشمن را سرکوب کند بلکه برهانی است که می‌خواهد از دوست دستگیری کند. برهان ساطع یعنی نورافکنی که راه هدایت را برای دوست نشان می دهد که به سمت رحمت واسعه خدا رهنمون شود.
بر همین اساس دراین دعا «برهان قاطع» نیامده بلکه «برهان ساطع» آمده که برای مومنان کارآمد است آنگونه که در داستان یوسف وزلیخا آمده است و قرآن علت پاکدامنی یوسف را « برهان ساطع» می داند که یکباره در مقابل یوسف سبز شد، ازهمین روست که درآیه (24) یوسف آمده است: «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ كَذلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِینَ: و همانا (همسر عزیز مصر) قصد او (یوسف) را کرد و او نیز اگر برهان پروردگارش را نمى دید (بر اساس غریزه) قصد او را مى کرد. اینگونه (ما او را با برهان کمک کردیم) تا بدى و فحشاء را از او دور کنیم، چرا که او از بندگان برگزیده ما است»
عفت حضرت یوسف سبب شد تا خداوند از او سوء را نیز برگرداند یعنی خداوند مانع از این شد که زلیخا بتواند به او ضربه بزند هر چند حضرت به زندان رفت ولی زندان باعث شد تا حضرت یارانی در آن بیابد و بعد به کمک همین یارانش بتواند در مسئولیت اقتصادی که بعدا به عهده گرفت موفق عمل نماید.
«برهان رب» هدیه ی خداوند به حضرت یوسف بود زیرا او بنده ای خالص بود. خداوند به بندگان خالصش کمک می کند تا از شدائد زندگی و فتنه های مختلف به سلامت عبور کنند.،ازهمین رو در این دعا از خداوند خواسته می شود که خدایا من را از «برهان رب» محروم نساز و به وقت نیاز آن را به کمکم بفرست پیامبر گرامی به روزه دار می آموزد از فرصت طلایی استجابت دعا درماه مبارک رمضان استفاده کند و«برهان رب» که همان «برهان ساطع» از خدا تقاضا کند و بگوید: «وَاهْدِنِي فِيْهِ لِبَراهِينِكَ السَّاطِعَ: و راهنمایی‌ام کن در این ماه به سوی دلیل‌های درخشانت»
شرح فراز سوم دعای روز نهم ماه رمضان
«وَخُذْ بِناصِيَتِي إِلى مَرْضاتِكَ الجامِعَةِ، بِمَحَبَّتِكَ يا أَمَلَ المُشْتاقِين: و مرا به سوی موجبات خوشنودی همه جانبه‌ات سوق ده، به حق محبتت ای آرزوی مشتاقان» شرح این فراز سوم از دعای روز نهم نیز مبتنی بر بیان و توضیح چند نکته است؛
1- مقصود ناصیه که در این فراز سوم ازدعا «وخُذْ بناصیتی الى مَرْضاتِكَ الجامِعَةِ» آمده است عبارت از موهای پیشانی است «خذ ناصیتی» کنایه از این است که خدایا من اگر خودم علاقه مند نیستم من را با اجبار و به زور به سمت هدایت خود رهنمون کن چون ممکن است من غافل باشم و گناهان من را به سمت خود کشانده باشند، لذا اگر من تمایل نداشتم مرا به سمت جایی ببر که تو خود راضی هستی و توفیق جلب رضایت خود را بده.
2- مقصود از«أمَلَ المُشْتاقین؛ ای آرزوی مشتاقان» این است همان گونه که اتومبیل برای حرکت از یک نقطه ای به نقطه دیگر شهر احتیاج به سوخت دارد، پیمودن راه سالکانه معنویت و عرفان نیز محتاج به هزینه و سوخت دارد، هزینه آن «برهان ساطع» و درخشان است و چاشنی این کار «محبت و دوستی» با خداست، از این رو در آخر دعا می خوانیم: «بِمَحَبّتِک یا أمَلَ المُشْتاقِين: به محبت تو، ای کسی که آرزوی مشتاقان هستی»
مطالب مرتبط و پیشنهادی :
ویژه نامه ضیافت الله (ماه مبارک رمضان)
ویژه نامه احکام روزه و روزه داری
مجموعه استیکر ماه رمضان (ایام و مناسبتها)
دعاهای تصویری روزانه ماه مبارک رمضان
ویژه نامه پیام ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان
افزودن دیدگاه جدید