چرایی ولایت فقیه در عصر غیبت و ضرورت آن

چرایی ولایت فقیه در عصر غیبت و ضرورت آن

در این بخش از ضیاءالصالحین، به چرایی و ضرورت ولایت فقیه در زمان غیبت کبری می پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

آیا ولایت فقیه یک نظریه فقهی جدید و از ابتکارات امام خمینی (ره) است؟ اصولاً دلیل بر ولایت فقیه در عصر غیبت و ضرورت آن چیست؟

مسأله «ولایت فقیه» چه از جهت نظری و چه در عمل قدمتی به درازای تشیع دارد. نصب مالک اشتر به ولایت مصر از سوی امیرالمؤمنین‏ علیه السلام، از مصادیق بارز این مسأله است. در فقه شیعه نیز فقیهان برجسته‏ای در دوره‏ های مختلف تاریخی، به گونه‏ های مختلف به طرح آن پرداخته‏ اند. از جمله این چهره ‏های تابناک فقه شیعه، شیخ مفید، محقق کرکی، علامه نراقی، صاحب جواهر(عبدالله نصری، انتظار بشر از دین) و ... و در میان معاصران نیز بزرگ‏ترین احیاگر آن در نظر و عمل حضرت امام خمینی‏(ره) می‏باشند.

امام خمینی‏(ره) بر آن بودند که مسأله «ولایت فقیه»، امری کاملاً بدیهی و بی‏نیاز از دلیل و از اموری است که تصور دقیق و درست موضوع، بلافاصله به تصدیق آن می ‏انجامد؛ لیکن سوگمندانه باید گفت: شکافی چندین قرنه بین «روحانیت و سیاست» به سبب حاکمیت سلطه‏ های غاصبانه و تبلیغات سوء دشمنان دین، به استدلال بر این مطلب حاجت افتاده است. در عین حال عالمان دینی از گذشته‏ های دور نیز، همواره بر آن استدلال کرده و مبانی آن را استوار نموده ‏اند؛ چنان‏که مرحوم نراقی در کتاب «عوائد الایام» نوزده دلیل نقلی بر آن ذکر کرده است.

دلایل ولایت فقیه

در مجموع دلایلی که بر ولایت فقیه اقامه می‏شود به 3 دسته کلی تقسیم پذیرند:

1: دلایل عقلی صرف؛ یعنی، ادله‏ای که صغری و کبرای قیاس در آن، همه عقلی است.
2: ادله نقلی محض؛ یعنی، دلایلی که تماماً برآمده از نصوص دینی چون کتاب و سنت است.
3: ادله ترکیبی؛ که ترکیب یافته از دلایل عقلی و نقلی است.

هر یک از سه گروه یاد شده نیز تقریرات و یا مستندات متعددی دارند. در اینجا به بیان بعضی از دلایل ترکیبی می‏پردازیم:

1: ماهیت اسلام؛ اسلام دینی جامع و در بردارنده همه ابعاد حیات انسانی اعم از امور فردی، اجتماعی، دنیوی و اخروی است.(علی ربانی گلپایگانی، جامعیت و کمال دین، کانون اندیشه جوان.)
2: جاودانگی اسلام؛ اسلام دینی است جاودان و احکامش تا قیامت باقی است:«حلال محمد حلال الی یوم القیامة و ...»(اصول کافی، ج 1، ص 58.)
3: ضرورت حکومت دینی؛ اجرای قوانین سیاسی، اجتماعی و قضایی اسلام، بدون تشکیل حکومت دینی، ممکن نیست.
4: لزوم استمرار حکومت دینی؛ جاودانگی احکام دینی و نیازمندی اجرای آنها به نظام سیاسی اسلامی، ضرورت وجود آن را بر همیشه نتیجه می‏دهد.
5: سرشت حکومت دینی؛ حکومت اسلامی، ماهیتاً حکومتی است که در آن قانون و هنجارهای دینی ملاک عمل باشد.
6: شرایط حاکم؛ با توجه به سرشت قانونی حکومت دینی، حاکم در آن لزوماً باید از سه عنصر علم (فقاهت)، عدالت، و توانایی (کفایت) برخوردار باشد. این مسأله علاوه بر آنکه از ماهیت حکومت دینی به دست می‏آید، در نصوص فراوانی مورد تأکید واقع شده است.
7: اصل عدم اهمال شارع (قاعده لطف): محال است که شارع نسبت به مسأله ضروری و مهمی چون حکومت و رهبری شایسته جامعه اسلامی، بی ‏تفاوت باشد و امت را در این باره بلا تکلیف رها بسازد.
8. لا جرم خداوند «فقیه عادل» دارای توانایی و کفایت رهبری را برای امت اسلامی برگزیده و مسئولیت داده است.