بیوگرافی کامل استاد علی صفایی حائری (ره)

بیوگرافی کامل استاد علی صفایی حائری (ره)

استاد علی صفایی حائری (۱۳۳۰-۱۳۷۸ش) معروف به عین صاد، روحانی، نویسنده و اندیشمند شیعه. وی بر نگرش نظام مند به آموزه های دینی تأکید داشت؛ یعنی بر این باور بود که دین تنها شامل احکام اقتصادی، سیاسی، تربیتی و... نیست؛ بلکه نظام های اقتصادی و تربیتی و سیاسی و… هم ارائه می کند. در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد استاد علی صفایی حائری بیشتر بخوانید.

جهت دسترسی به مجموعه آثار استاد علی صفـایی حائری (ره) کلیک کنید.

استاد علی صفایی حائری نظام تربیتی را بر دیگر نظام های دینی مقدم می دانست و معتقد بود پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم با اِعمال روش تربیت اسلامی، فلسفه، عرفان، اخلاق و فقه اسلامی را در فکر و احساس و رفتار مؤمنان پرورش داده است.

صفایی به هنر علاقمند بود و برخی از هنرمندان سینما و شاعران با او ارتباط داشتند. از میانه دهه ۱۳۸۰ش از اندیشه های صفایی بیشتر اقبال شد. در دهه گذشته، همایش هایی برای بزرگداشت او برگزار و ویژه ه نامه هایی درباره وی در مطبوعات منتشر شده است.

زندگینامه استاد علی صفایی حائری

علی صفایی در سال ۱۳۳۰ش در قم متولد شد. پدرش عباس صفایی حائری از علمای قم و پدربزرگش محمدعلی صفایی حائری از علمای نجف بود که به دعوت عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم، به قم هجرت کرد.[نقدی و مظفری، «آیت الله حاج شیخ علی صفایی حائری (عارف صبور)»، ص۲۳۱]

محمد یکی از فرزندان صفایی در جنگ ایران و عراق در حلبچه به شهادت رسید.[نقدی و مظفری، «آیت الله حاج شیخ علی صفایی حائری (عارف صبور)»، ص۲۴۰ و ۲۴۱] مستند «عین، صاد» به تهیه کنندگی و کارگردانی محمد دریایی درباره زندگی و اندیشه های علی صفایی ساخته شده است.[«مستند عین صاد از شبکه دو پخش خواهد شد»، تلوبیون]

وفات استاد صفایی حائری

صفایی در ۲۲ تیر ۱۳۷۸ش [«یادنامه علی صفایی حائری»، ۱۳۸۳ش، ص۱۹] در راه سفر به مشهد و زمانی که قصد بازدید از پشت صحنه فیلم کودک و سرباز، ساخته رضا میرکریمی را داشت، در سانحه تصادف درگذشت.[«عین صاد، مردی که نمی شناختیم»، انتشارات لیلة القدر] سید مهدی روحانی در قم بر او نماز میت اقامه کرد و پس از آن، در گلزار شهدای علی بن جعفر، نزدیک قبر فرزند شهیدش دفن شد.[نقدی و مظفری، «آیت الله حاج شیخ علی صفایی حائری (عارف صبور)»، ص۲۵۱ و ۲۵۲]

تحصیلات صفایی حائری

صفایی حائری پس از تحصیلات ابتدایی، در سیزده سالگی تحصیل علوم دینی را آغاز کرد.[«عین صاد، حروف مقطعه علم و صفا»، وبگاه خبرگزاری رجانیوز] دروس سطح حوزه را از نصرت میانجی، اسدالله مدنی، ابوالفضل موسوی تبریزی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، سید مهدی روحانی، محمدتقی ستوده، حسین نوری همدانی، محمد فاضل لنکرانی

[«زندگی نامه علی صفایی»، وبگاه انتشارات لیلةالقدر] و جعفر سبحانی آموخت و شرح منظومه را نزد مرتضی بنی فضل گذراند.[«عین صاد، حروف مقطعه علم و صفا»، وبگاه خبرگزاری رجانیوز]

صفایی در درس خارج فقه و اصول از سید محمد محقق داماد، مرتضی حائری یزدی و بیشتر، از پدرش عباس صفایی حائری بهره برد.[نقدی و مظفری، «آیت الله حاج شیخ علی صفایی حائری (عارف صبور)»، ص۲۵۱ و ۲۵۲] او در نوجوانی به مطالعه تاریخ ادبیات جهان و رمان های مشهور ایران و جهان پرداخت.[«یادنامه علی صفایی حائری»، ۱۳۸۳ش، ص۱۰]

اندیشه علی صفایی

جایگاه دین

علی صفایی آدمی را در مجموعه ای از روابط می دید که با خود و دیگران و هستی دارد و وحی برای او یک ضرورت است. وحی و دین، راهی در کنار سایر راه های عُقَلایی، چون فلسفه و عرفان نیست؛ بلکه تنها راه ممکن است. دین است که به ما می آموزد چگونه زندگی کنیم و چگونه بمیریم.[غنوی، «بهشتی بر فراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر]

در این تلقی، بحث «دین حداقلی» و «دین حداکثری» معنایی ندارد؛ چراکه همه چیز را باید از خدا آموخت.[غنوی، «بهشتی بر فراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر] از نظر صفایی، دین را نباید کنار فلسفه و علم قرار داد. دین آمده است تا کوتاهی اینها را جبران کند.[غنوی، «بهشتی بر فراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر]

نگاه نظام مند به دین

علی صفایی بر این باور بود که اسلام تنها واجد دستورات اقتصادی و تربیتی و سیاسی و… نست؛ بلکه نظام های اقتصادی و تربیتی و سیاسی و… ارائه می کند.[شرفی و دیگران، «مبانی انسان شناختی در اندیشه های علی صفایی حائری و اصول تربیتی ناظر بر آن] نظام های اسلامی، از نظر او، عبارت اند از: نظام فکری، عرفانی، اخلاقی، تربیتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، حقوقی، جزایی و قضایی.[غنوی، «بهشتی بر فراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر]

هدف سلوک

از نظر صفایی، در سلوک، هدف، تسلط و شهود نیست؛ بلکه رشد هماهنگ استعدادهای انسان و حرکت به سوی خداست. عامل اصلی سلوک، بلاست، نه عبادت و عمل سالک. عابد و عامل، منتظر نتیجه کار خودند و متوقع و مغرور به عمل خویش؛ ولی سالکِ مبتلا، جز توکل چیزی ندارد.[غنوی، «بهشتی بر فراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر]

تقدم تربیت

علی صفایی معتقد بود اگرچه از لحاظ منطقی، نظام تربیتی، اولین نظام دینی نیست، در تحقق خارجی، تربیت مقدم بر همه نظام های دیگر است. دین با رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم آغاز می شود و رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم با اِعمال روش های تربیت اسلامی، فلسفه و عرفان و اخلاق و فقه اسلامی را در فکر و احساس و رفتار مؤمنان پرورش می دهد. بدین ترتیب، در اعتقادات و اهدافِ انسان، تحول به وجود می آورد.[غنوی، «بهشتی بر فراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر]

حکومت دینی

به باور صفایی، تفکر دینی حتی در حد اعتقاد به توحید، می تواند جامعه ای با ویژگی ها و روابط خاص خود ایجاد کند و این جامعه، می تواند حکومتی با جلوه آن اعتقاد را نتیجه دهد.[غنوی، «بهشتی بر فراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر]

صفایی حائری: این سؤال است كه من و تو در برابر كمبودها و نارسايى ها چه بايد بكنيم: تضعيف كنيم، توجيه كنيم يا به تكميل برخيزيم؟ حقيقت اين است كه تضعيف، جنايت است و توجيه، حماقت و تكميل، رسالت ما است.[صفایی حائری، درس هایی از انقلاب، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۷]

انتقادات به علی صفایی حائری

در اوایل انقلاب اسلامی ایران، به علی صفایی اشکال کرده بودند که مبارز و انقلابی نیست: چرا از مسایل سیاسی سخن نمی گوید و نمی نویسد؟ یا اینکه چرا در سراسر کتاب هایش، یک بار هم واژه امپریالیسم (Impérialisme ) دیده نمی شود؟[شیرعلی نیا، «نگاهی به مشی سیاسی مرحوم علی صفایی حائری»، شماره ۵۰] به گفته برخی شاگردانش، این انتقادها به او پس از سخنرانی وی در تالار وحدت تهران در سال ۱۳۶۰ش صورت گرفت که باعث شهرت او شد.[برای نمونه نگاه کنید به «جایگاه ولایت فقیه در اندیشه مرحوم علی صفایی حائری بررسی شد»، وبگاه خبرگزاری مهر؛ دریایی،  مستند «عین، صاد»، دقیقه ۳۰:۱۵]

او در پاسخ نوشته بود: «اینکه من برای انقلاب چه کرده ام و یا پیش از انقلاب چه کرده ام، داستانش بماند، که مثل ویولون زدن آن رند است که صبح صدایش در می آید.» در جای دیگری هم جمله ای گفته بود که بعدها شهرت یافت: «در برابر ضعف ها و مشکلات، توجیه حماقت است، تضعیف جنایت است و تکمیل رسالت ما است.»[شیرعلی نیا، «نگاهی به مشی سیاسی مرحوم علی صفایی حائری»، شماره ۵۰]

همچنین در مطلبی که در روزنامه جمهوری اسلامی، در سال ۱۳۶۰ش چاپ شد، کتاب های او دارای مطالب انحرافی و بینش مادی و التقاطی، شمرده شد.[دریایی،  مستند «عین، صاد»، دقیقه ۳۱:۰۸] به گفته پورسیدآقایی از شاگردان صفایی، شماری از شاگردان وی در دیداری با آیت الله خامنه ای، نوشته روزنامه را نشان او دادند او تعجب کرده و به آنها توصیه کرده بود از صفایی استفاده کنند.[پور سیدآقایی، «یاد استاد»، وبگاه لیلةالقدر]

صفایی در پاسخ به برخی انتقادها گفته بود که در منابع فکری اش، وسواس داشته تا از التقاط در امان باشد؛ حتی تأکید کرده بود در کلماتی که فکرش را مشغول می کنند، سعی کرده است کلمه های متون اسلامی باشد.[شیرعلی نیا، «نگاهی به مشی سیاسی مرحوم علی صفایی حائری»، شماره ۵۰]

برخی از اعضای جامعه مدرسین وقت قم[«عین صاد، مردی که نمی شناختیم»، وبگاه لیلةالقدر] که ناصر مکارم شیرازی نیز یکی از آنها بود،[دریایی،  مستند «عین، صاد»، دقیقه ۳۲:۵۷] در سال ۱۳۶۲ش[«عین صاد، مردی که نمی شناختیم»، وبگاه لیلةالقدر] برای روشن شدن مواضع سیاسی و اعتقادی صفایی حائری، با او جلسه ای داشتند. گفته اند آنها در پایان جلسه، اشکالی در مواضع او ندیدند.[دریایی،  مستند «عین، صاد»، دقیقه ۳۲:۵۷]

ارتباط با هنرمندان

برخی هنرمندان با علی صفایی در ارتباط بوده اند. سهیل محمودی، شاعر، در سال ۱۳۶۰ با مطالعه کتاب های او، برای یافتن نویسنده شان، به قم رفت. صادق کرمیار، علیرضا داوودنژاد، رسول ملاقلی پور ،اسلام لو، ابوالقاسم طالبی، علی درخشی، فرج الله سلحشور، شمقدری و جمال شورجه هم از آن جمله بودند. نادر طالب زاده برای ساخت مستند «عصر انتظار»، گفت وگویی مفصل با صفایی انجام داد.[«عین.صاد؛ مردی که نمی شناختیم»، وبگاه لیلةالقدر] سید رضا میرکریمی، کارگردان، چنان که خود گفته، فیلم زیر نور ماه را با توجه به زندگی صفایی ساخته است.[«عین.صاد؛ مردی که نمی شناختیم»، وبگاه لیلةالقدر]

آثار علی صفایی حائری

نوشتار اصلی: فهرست آثار علی صفایی حائری: صفایی حائری دارای بیش از 60 اثر با موضوعات دینی، در زمینه های تربیتی، اجتماعی، اخلاقی و سیاسی است.[«رونمایی از دو کتاب جدید صفایی حائری در قم»، وبگاه خبرگزاری صدا و سیما] او را دارای نوشتاری رسا و موجز دانسته اند.[نقدی و مظفری، «آیت الله حاج شیخ علی صفایی حائری (عارف صبور)»، ص۲۳۸]

وی، چنان که در وصیت نامه اش هم آورده است، آثارش را با نام مستعار «عین صاد» منتشر می کرد که مخفف نام و نام خانوادگی او است.[نقدی و مظفری، «آیت الله حاج شیخ علی صفایی حائری (عارف صبور)»، ص۲۴۳]

برخی از کتاب هایش عبارت اند از: مسؤلیت و سازندگی، رشد، صراط، حرکت، انسان در دو فصل، روش برداشت از قرآن و از معرفت دینی تا حکومت دینی.

میراث فکری صفایی

اندیشه های صفایی حائری، با توجه به اتهامات سیاسی ای که برضد او مطرح بود، کمتر فرصت نشر پیدا کرد؛ اما از میانه های دههٔ هشتاد، طرفداران وی فرصت بیشتری یافتند که دیدگاه هایش را مطرح کنند. مؤسسه لیلة القدر[وبگاه لیلةالقدر] واقع در قم نیز فعال شد و کتاب های صفایی را نشر می داد و درباره اندیشه وی، جلسات گفت وگو برگزار می کرد. در دههٔ اخیر، چند همایش و بزرگداشت برای علی صفایی برگزار شده است. برخی از مطبوعات هم ویژه نامه هایی[نگاه کنید به هفته نامه پنجره، شماره ۵۰] برای او منتشر کرده اند.

برخی از کسانی که هم اکنون، در سنت فکری وی حرکت می کنند، عبارت اند از: امیر غنوی[غنوی «بهشتی برفراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر]، سید مسعود پورسیدآقایی[پورسیدآقایی، «یاد استاد»، وبگاه لیلةالقدر] و سید عباس لاجوردی.[لاجوردی، «چراغ راه»، وبگاه لیلةالقدر] پایگاه اطلاع رسانی این مؤسسه، اخبار مربوط به علی صفایی را منتشر می کند.

منابع:

• «جایگاه ولایت فقیه در اندیشه مرحوم علی صفایی حائری بررسی شد»، وبگاه خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۲ مهر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۱ش.
• دریایی، محمد، «مستند «عین، صاد»، به کارگردانی محمد دریایی، ۱۴۰۱ش، نمایش داده شده در: شبکه دو صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
• «رونمایی از دو کتاب جدید صفایی حائری در قم»، وبگاه خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۱۶ تیر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۱ش.
• شرفی، محمدرضا و سیدمهدی سجادی و محمد قربانعلی، «مبانی انسان شناختی در اندیشه های علی صفایی حائری و اصول تربیتی ناظر بر آن»، در فصلنامه علوم تربیتی در اسلام، زمستان ۱۳۹۴.
• شیرعلی نیا، جعفر، «نگاهی به مشی سیاسی مرحوم علی صفایی حائری»، در هفته نامه پنجره، ۱۳۹۱، شماره ۵۰.
• «زندگی نامه علی صفایی»، وبگاه انتشارات لیلةالقدر.
• «عین صاد، حروف مقطعه علم و صفا»، وبگاه خبرگزاری رجانیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۸ تیر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۱ش.
• غنوی، امیر، «بهشتی بر فراز کوهسار»، وبگاه لیلةالقدر