انواع جهاد در اسلام

انواع جهاد در اسلام

یکی از مفاهیم دین اسلام جهاد است. جهاد جزء فروع دین و از واجبات دین اسلام است. جهاد در دین اسلام به دو نوع اکبر و اصغر تقسیم می شوند. در این بخش به شرح و بسط انواع جهاد در اسلام می پردازیم. با ما همراه باشید.

جهاد یکی از مفاهیم دین اسلام است. واژه جهاد به معنی کوشش و مبارزه و فعالیت در عرصه های گوناگون است و یکی از فروع دین و از واجبات اسلامی است. 

جهاد با جنگ متفاوت است. جهاد فقط به معنای قتال در میدان رزم و نظامی گری نیست. بلکه در معنی، مفهوم و در میدان عمل دامنه بسیار گسترده تری نسبت به جهاد نظامی دارد.

اهداف جهاد

به دیدگاه مسلمانان جهاد اسلامی دارای اهدافی مانند براندازی عقاید کفر، مبارزه با دشمنان دین و دین گریز، پاسداری از نظام اسلامی و دفاع از مرزها است و از نگر ایشان این اهداف موجب برتری این نوع جنگ نسبت به دیگر جنگ ها می شود.

انواع جهاد

جهاد به دو صورت است : جهاد اصغر و جهاد اکبر

جهاد اصغر: جهاد اصغر در میدان جنگ نظامی معنا و مصداق دارد، که همان جهاد با دشمنان بیرونی است. این جهاد می تواند به مال و جان انجام گیرد. خداوند متعال در قرآن از جهاد با مال و جان سخن آورده و آن را از مصادیق اهل احسان، اهل تقوا، رستگاری و اهل خیر دانسته است و برای آن اجر جزیل و عظیم قرار داده و مجاهدان را فائز و پیروزمند و دارای درجات در نزد خود معرفی کرده است.

جهاد اکبر: این جهاد در مبارزه انسان با هوای نفس خودش ظهور و بروز دارد، که از همه سخت تر می باشد. جهاد اکبر همان جهاد با نفس و تهذیب آن از رذایل است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم آن را بعنوان جهاد اکبر معرفى کرده است.

جهاد اکبر در رویارویی انسان با هوای نفس خودش ظاهر می شود و بروز می کند، که از همه موارد سختتر می باشد. جهاد اکبر همان جهاد با نفس و تهذیب آن از رذایل است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم آن را بعنوان جهاد اکبر معرفى کرده است و آنقدر عظمت دارد که حتى از جهاد مسلحانه هم بزرگ تر شمرده شده است.

امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام نقل کرده است که: رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم سپاهى را به جنگ دشمن فرستاد هنگامى که از جنگ برگشتند به آن ها فرمود: آفرین بر کسانى که جهاد کوچک را انجام دادند ولى جهاد اکبر هنوز بر آن ها واجب است. گفته شد: یا رسول اللّه! جهاد اکبر کدام است؟ پیامبر فرمود: جهاد با نفس.

جهاد کبیر در رویارویی تمام میدان های گوناگون ما بین مسلمانان و کافران معنا و مصداق می یابد، همانطور که در بالا گفته شد، جهاد فقط به‌ معنای قتال نیست، فقط به معنای جنگ نظامی نیست؛ جهاد یک معنای بسیار وسیع تری دارد. در بین جهادها جهادی هست که خدای متعال در قرآن آن را «جهاد کبیر» نام گذاشته است: «وَ جاهِدهُم بِه‌ جِهادًا کَبیرًا» ، در سوره ی مبارکه ی فرقان است؛ «بِه‌» یعنی به قرآن، «جاهِدهُم بِه» یعنی به وسیله ی قرآن با آنها جهاد کن؛ «جِهاداً کَبیرًا»

از منظر قرآن برترین جهاد، جهاد با نفس است، که در حدیث معروف پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم جهاد اکبر خوانده شده یعنى برتر از جهاد با دشمن که جهاد اصغر نام دارد، اصولا تا جهاد اکبر به معنى واقعى در انسان پیاده نشود در جهاد با دشمن پیروز نخواهد شد. در قرآن کریم صحنه هاى مختلفى از میدان جهاد اکبر در رابطه با پیامبران و سایر اولیاى خدا ترسیم شده است، که سرگذشت یوسف و داستان عشق آتشین همسر عزیز مصر یکى از مهمترین آنها است.

آثار جهاد

✓ آمرزش گناهان: رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم می فرمایند: «و من خرج مرابطاً فى سبیل اللَّه او مجاهداً فله به کل خطوة سبع مأة الف حسنة و یمحى عنه سبع مأة الف سیئة و یرفع عنه سبع مأة الف درجة»{۱} کسى که بعنوان مرزدارى و پاسدارى در راه خدا یا بعنوان شرکت در جهاد از منزل بیرون رود، در برابر هر قدمى که بر مى دارد، خداوند هفتصد هزار حسنه براى او منظور مى دارد و هفتصد هزار گناه او را از بین مى برد و نیز هفتصد هزار درجه به او مرحمت مى کند.

✓ استجابت دعا: امام صادق علیه السلام فرمودند: «ثَلاثَةٌ دَعْوَتُهُمْ مُسْتَجابَةٌ: ألْحاجُّ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونَهُ، وَالْغازى فى سَبیلِ اللّهِ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونَهُ، وَالْمَریضُ فَلا تُغیظُوهُ وَلا تُضْجِرُوهُ»

دعاى سه دسته مستجاب است:

✓ آن کس که به حج رود، پس دقت کنید که چگونه با خانواده آنان رفتار مى کنید.

✓ آن که به جهاد در راه خدا رود، پس مواظب رفتارتان با بازماندگانش در غیاب او باشید در صورتى که او در جبهه است.

✓ سوم بیمار و مریض، پس او را به خشم نیاورید و دلتنگش نکنید «مبادا به شما نفرین کند».

✓ شفاعت: رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : ثَلاثَةٌ یشْفَعُونَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَيُشَفَّعُونَ اَلْأَنْبِيَاءُ ثُمَّ اَلْعُلَمَاءُ ثُمَّ الشُّهَداء» سه دسته از شفاعت کنندگان هستند که شفاعت آن ها نزد خداوند پذیرفته مى شود: انبیا، علما، شهدا.

✓ رفتن به بهشت: رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : «الا انّ اللَّه عزوجل لیدخل بالسّهم الواحد ثلاثة الجنة عامل الخشبة و القوىّ به فى سبیل اللَّه والرامى فى سبیل اللَّه» خداوند متعال به خاطر یک تیر (و گلوله) سه نفر را داخل بهشت مى کند: سازنده، مهیا کننده، و تیرانداز.

حضرت على علیه السلام فرمودند : «إنَّ الجِهادَ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّةِ فَتَحَهُ اللَّهُ لِخاصَّةِ أولیائِهِ»، جهاد درى از درهاى بهشت است که خداوند براى اولیاى مخصوص خود گشوده است.

جهاد در روایات

روایاتی بسیار در عظمت و اهمیت جهاد در راه خدا نقل شده است که بعنوان نمونه به چند روایت بسنده می کنیم: ابوذر غفاری از حضرت محمد صلی الله علیه وآله وسلم پرسیده است:

✓ کدام یک از اعمال نزد خداوند دوست داشتنی تر است؟ محمد پاسخ داده است: ایمان به خدا و جهاد در راه او. ابوذر غفاری دوباره سؤال نموده است که کدامین جهاد از همه جهادها برتر است؟ حضرت محمد صلی الله علیه وآله وسلم پاسخ دادند: جهاد کسی که اسبش پی شود و خونش در راه خدا بر زمین ریزد.

✓ علی ابن ابیطالب علیه السلام درباره ی جهاد این چنین گفته اند : خداوند عزوجل جهاد را واجب کرده، و آن را بزرگ شمرده و یاری و یاورش قرار داده است. به خدا سوگند که دنیا و دین جز با جهاد اصلاح نمی شود.

✓ در روایت دیگری علی بن ابیطالب علی علیه السلام در رابطه با اهمیت جهاد می فرمایند: جهاد دری است از درهای بهشت که خداوند تنها به روی اولیاء خاص خویش گشوده است و آن لباس تقوا و زره نفوذ ناپذیر و سپر اطمینان بخش الهی بر پیکر مجاهدان است.

✓ امام محمد باقر علیه السلام از امامان شیعه در حدیثی خطاب به سلیمان بن خالد می گوید: «آیا می خواهی از اصل، فرع و قله ی اسلام برایت بگویم؟» سلیمان بن خالد می گوید: «آری، ای فرزند رسول خدا.» امام محمد باقر علیه السلام می گویند: اصل و عمود «خیمه ی» اسلام، نماز و فرع آن زکات و قله و اوج عظمتش جهاد است.

پی نوشت:

1: ( ثواب الاعمال، صدوق، ص 682)